Η κρίση στον Τύπο, ευκαιρία για πραγματική «Δημοσιογραφία»
Η κρίση στον Τύπο, ευκαιρία για πραγματική «Δημοσιογραφία»
Της Σόνιας Χαϊμαντά
Της Σόνιας Χαϊμαντά
Αν ακούσουμε την Κοινωνία, μπορεί να αρχίσει να μας διαβάζει πάλι
Η κρίση στον Τύπο δεν αποτελεί μια πρόσφατη δραματική εξέλιξη, μια δυσάρεστη έκπληξη, ένα αιφνίδιο σοκ. Εναν ξαφνικό θάνατο. Δεν είναι το αποτέλεσμα της εξύφανσης μιας πλεκτάνης εναντίον των δημοσιογράφων.
Είναι φυσικά αστείο, φαιδρό, παιδαριώδες να πιστεύουμε ότι ήρθε ένα χέρι θανατηφόρο από το πουθενά, από την τρόικα, το ΔΝΤ, την Ε.Ε., τις ΗΠΑ, τις σκοτεινές δυνάμεις να δώσει τη χαριστική βολή στον χειμαζόμενο Τύπο και τα καταρρακωμένα ΜΜΕ της χώρας.
Η κρίση στα ΜΜΕ είναι βαθιά, αναπόδραστη, απότοκος μιας ολισθαίνουσας και στρεβλής εμπέδωσης της Δημοκρατίας και της Παιδείας στη χώρα και έλκει την αιτία της από στρεβλώσεις σε όλες τις περιοχές της Πολιτικής, Οικονομικής, Πολιτειακής, Κοινωνικής, Επιχειρηματικής και Συνδικαλιστικής ζωής.
Κοντά σε όλα αυτά, η γνωστή διαχρονική απαξίωση, η παγερή αδιαφορία της χώρας και των κατοίκων της για ό,τι καλό ή κακό συμβαίνει στο εξωτερικό (για να δούμε τι κάνουν και αυτοί οι Κουτόφραγκοι;) και φυσικά το γνωστό γύρισμα της πλάτης στις Νέες τεχνολογίες που αγνοώντας τις, νομίζουμε ότι τις ξορκίζουμε για πάντα… Σαν τη χώρα, την Ελλάδα, έτσι και το χαρτί της εφημερίδας νομίζαμε ότι «δεν πεθαίνει ποτέ…Μόνο για λίγο καιρό ξαποσταίνει και ξανά προς τη δόξα τραβά». Βέβαια πεθαίνει μόνο στα δικά μας …χέρια και μάτια. Σε άλλες χώρες με κουλτούρα Τύπου όπως η Νορβηγία, η Σουηδία, η Φινλανδία, η Μ.Βρετανία και η Γαλλία, 9 στους 10 ενήλικες διαβάζουν εφημερίδα. Αγοράζουν εφημερίδα. Χάρτινη. Που τη διαβάζουν στο μετρό, στο γραφείο, στο σπίτι. Αλλά τι ξέρουν οι ξένοι από αυτά…
Το τέλος μιας εποχής
Ο ολέθριος και κυκλωτικός φαύλος κύκλος όμως δεν θα αφήσει τίποτα στο πέρασμά του: Το Μνημόνιο επιβάλλει περικοπές «εδώ και τώρα» επικαλούμενο το χρέος, η κυβέρνηση επικαλείται το μνημόνιο και κόβει συντάξεις, μισθούς και θέσεις εργασίας, οι πολίτες-«καταναλωτές» κόβουν την κατανάλωση (μαζί με αυτήν και την αγορά πληρωμένης ενημέρωσης – την εφημερίδα). Οι διαφημιζόμενοι επικαλούνται την πτώση της κατανάλωσης και κόβουν τη διαφήμιση, τα ΜΜΕ επικαλούνται τη βουτιά της διαφημιστικής δαπάνης και κόβουν από ολόκληρες εφημερίδες (Βήμα, Απογευματινή) έως και …χοντροκομμένα ποσοστά επί των αμοιβών των εργαζομένων. Και φυσικά τα «κεφάλια» δεκάδων, εκατοντάδων εργαζομένων με μαζικές απολύσεις που οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια τους απολυμένους στη μακροχρόνια ανεργία και την αδυναμία επανένταξης στον κλάδο που εργάζονταν.
Αρα σε επαγγελματικό ε-π-α-ν-α-π-ρ-ο-σ-α-ν-α-τ-ο-λ-ι-σ-μ-ό…
Και τι κάνει η Πολιτεία; Που είναι το κοινωνικό κράτος; Γιατί δεν στηρίζει τώρα τα Μέσα όταν επί σειρά ετών σκόρπαγε (όχι αυτή η κυβέρνηση αλλά προηγούμενες) ανεξέλεγκτα μέσω κρατικής διαφήμισης, επιχορηγήσεων, εγκρίσεις ευρωπαϊκών προγραμμάτων, χαριστικών συμβάσεων και διοχέτευση πακτωλού χρημάτων (με διαφημίσεις ή χαριστικά τιμολόγια) από τον ΕΟΤ, τον ΟΠΑΠ παλαιότερα τον ΟΤΕ, τις ΔΕΚΟ, τις κρατικές τράπεζες;…
«Δυστυχώς επτωχεύσαμε» είναι η απάντηση της κυβέρνησης που είναι δύσκολο να δει καθαρά το πρόβλημα, να σκύψει από πάνω του τώρα στην κρίση και σε βάθος. Να δει ότι το θέμα των Μέσων δεν είναι οικονομικό – κλαδικό αλλά ζήτημα παιδείας και να θέσει ως προϋπόθεση της όποιας στήριξης συγκεκριμένα κριτήρια και όχι την οικονομική ευρωστία των συγκροτημάτων (για να πάνε τα λεφτά στα λεφτά) αλλά – χωρίς να παρέμβει στο Περιεχόμενο – να το τονώσει, να δει πως μπορεί η εφημερίδα να μπει στα σχολεία (στη Γαλλία ο Σαρκοζί προφανώς είναι ανόητος που το κάνει), στα πανεπιστήμια, πως θα περάσει ο έντυπος Τύπος στην ηλεκτρονική εποχή, πως θα φύγουν από τη μέση τα λαθρόβια έντυπα (δεν αναφέρομαι στα μικρής κυκλοφορίας έντυπα που κάνουν καλά τη δουλειά τους) που ζουν παρασιτικά και χωρίς να απασχολούν δημοσιογράφους και παίρνουν συστηματικά μερίδιο από ισολογισμούς, κρατική διαφήμιση και φυσικά μαύρο χρήμα. Πολιτικό.
Δάνεια και αποσάθρωση του οικοδομήματος
Αναπόδραστη θεωρείται η συρρίκνωση του χώρου των ΜΜΕ στην Ελλάδα με την κρίση, τη δραματική πτώση της δαπάνης κατά 50%, τον «ξαφνικό θάνατο» της κρατικής διαφήμισης, τις υπέρογκες δανειακές υποχρεώσεις και την αδυναμία άντλησης δανειακών κεφαλαίων να δίνουν τη χαριστική βολή στον σαθρό σκελετό του οικοδομήματος του Τύπου. Φαίνεται μάλιστα ότι τα περιθώρια των εκδοτών και καναλαρχών έχουν στενέψει - σχεδόν εξαντληθεί – σε τέτοιο βαθμό που δεν αντέχουν οικονομικά ακόμη ούτε το ενεργό εργασιακό δυναμικό. Ως εκ τούτου μοιραία θεωρείται πλέον μια σαρωτική και μη αναστρέψιμη συνδικαλιστικά - όπως αποδείχθηκε - κίνηση απαλλαγής από σημαντικό ποσοστό εργαζομένων σε κάθε κλάδο και βαθμίδα ενώ ως παρακολούθημα της μεγαλύτερης κρίσης που βιώνει ο Τύπος την τελευταία 30ετία, είναι φυσικό να δρομολογούνται συγχωνεύσεις και να μπαίνουν «πωλητήρια» και λουκέτα σε ιστορικούς τίτλους…
Η κρίση σε ψυχρούς αριθμούς
Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: 6 από τις 7 εισηγμένες καταγράφουν ζημίες το α’ 6μηνο του 2010.
Η «Ελεύθερη Τηλεόραση» (Alter) αποτυπώνει ζημίες σε επίπεδο μητρικής, αξίας 6,15 εκατ. ευρώ το επίμαχο διάστημα έναντι κερδών 340.000 ευρώ το α’ εξάμηνο του 2009. Ο κύκλος εργασιών είναι μειωμένος και φέτος καθώς το α’ εξάμηνο διαμορφώνεται στα 49,88 εκατ. ευρώ από 57,06 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο εξάμηνο του 2009. Το Alter αποτυπώνει δανεισμό ύψους 237,21 εκατ. ευρώ το α΄ εξάμηνο του 2010 έναντι 292,778 εκατ. ευρώ το 2009.
Στην Χ. Κ. Τεγόπουλος οι ενοποιημένες ζημίες ανήλθαν στα 12,73 εκατ. ευρώ έναντι ζημιών 8,45 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο περσινό διάστημα, με τον δανεισμό σε ομιλικό επίπεδο να διαμορφώνεται στα 35,71 εκατ. ευρώ (έναντι 28,1 εκατ. ευρώ στο τέλος του 2009).
Ενοποιημένες ζημίες 16,58 εκατ. ευρώ εμφάνισε και ο ΔΟΛ έναντι ζημιών 9,24 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο περσινό εξάμηνο. Η μητρική καταγράφει ζημίες 9,98 εκατ. ευρώ το φετινό εξάμηνο (έναντι -3,44 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2009). Σε ενοποιημένο επίπεδο τα δάνεια του «συγκροτήματος» έφθασαν στα 120,10 εκατ. ευρώ έναντι 109,92 εκατ. ευρώ πέρυσι.Σε ενοποιημένο επίπεδο ο τζίρος έφθασε τα 105,59 εκατ. ευρώ από 127,98 εκατ. ευρώ το α΄ εξάμηνο του 2009.
Η Πήγασος εκδοτική σε ενοποιημένο επίπεδο εμφάνισε ζημίες της τάξεως των 4,15 εκατ. ευρώ έναντι 4,12 εκατ. ευρώ το α΄ εξάμηνο του 2009, ενώ σε επίπεδο μητρικής οι ζημίες α΄ εξαμήνου του 2010 διαμορφώθηκαν στα 2,37 εκατ. ευρώ. Ο δανεισμός της μητρικής ανέρχεται στα 86,91 εκατ. ευρώ από 81,55 εκατ. ευρώ το α΄ εξάμηνο του 2009, ενώ σε ενοποιημένο επίπεδο οι υποχρεώσεις διαμορφώνονται στα 157,32 εκατ. ευρώ με το σύνολο των ιδίων κεφαλαίων να φθάνει τα 94,42 εκατ. ευρώ.
Η «Καθημερινή Α.Ε.» εμφάνισε ενοποιημένες ζημίες 1,18 εκατ. ευρώ έναντι ζημιών 1,19 εκατ. ευρώ το α΄ εξάμηνο του 2009. Ο δανεισμός ανήλθε στα 59,63 εκατ. ευρώ από 35,10 εκατ. ευρώ στη λήξη του 2009 (στον όμιλο).
Η Τηλέτυπος (Mega Channel) κατέγραψε αρνητική τροχιά (- 2,53 εκατ. ευρώ) έναντι 2,06 εκατ. ευρώ κερδών που είχε σημειώσει το α΄ εξάμηνο του 2009. Παράλληλα εμφάνισε μείωση του ενοποιημένου κύκλου εργασιών στα 68,99 εκατ. ευρώ από 75,39 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο περσινό εξάμηνο. Αυξημένος ήταν και ο δανεισμός του Mega καθώς το φετινό α’ εξάμηνο έφθασε τα 52,19 εκατ. ευρώ από 39 εκατ. ευρώ που ήταν για το σύνολο της περσινής οικονομικής χρήσης. Η «Ναυτεμπορική» είναι η μόνη μηντιακή εισηγμένη που εμφανίζει κέρδη σε επίπεδο μητρικής (1,29 εκατ. ευρώ έναντι 1,81 εκατ. πέρυσι).
Τα βάρη από το 2009
Το 2009 οι 10 εισηγμένες εταιρείες στο Χ.Α. έχασαν περί τα 100 εκατ. ευρώ καθώς ο συνολικός κύκλος εργασιών εταιρειών τους έφτασε τα 730 εκατ. ευρώ, έναντι 839 εκατ. ευρώ το 2008.
500 εργαζόμενοι λιγότεροι
Οι θέσεις εργασίας στους μεγάλους εισηγμένους ομίλους ανέρχονταν στο τέλος του α’ εξαμήνου του 2010 σε 5.826. Μέσα σε ένα μόλις έτος απομακρύνθηκαν περισσότεροι από 500 εργαζόμενοι. Τον υψηλότερο αριθμό εργαζομένων έχει ο Πήγασος καθώς απασχολεί 1.419 (-247 μετά την αποχώρηση από το «Πρώτο Θέμα»). Στον ΔΟΛ εργάζονται 1.079 εργαζόμενοι και 19 εποχικοί (-7 σε σχέση με πέρυσι).
Και η χαριστική βολή
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά έρχεται και ο ΣΕΒ θεωρώντας ότι ωρίμασε η στιγμή για απαιτήσεις, να ζητήσει κατάργηση: α) ανταποδοτικού τέλους προς την ΕΡΤ, β) υποχρέωσης ισολογισμών και ανακοινώσεων των επιχειρήσεων στον Τύπο, γ) αγγελιοσήμου και μη επέκτασή του στο internet. Τα θέματα αυτά θέτει προς διαβούλευση στο πλαίσιο των θέσεων του ΣΕΒ για την «Επιχειρηματικότητα χωρίς εμπόδια».
Επιχειρηματικότητα χωρίς δημοσιογράφους
Ποια επιχειρηματικότητα χωρίς εμπόδια; Ακόμη και ο πρωτοετής φοιτητής των Οικονομικών Επιστημών γνωρίζει πολύ καλά ότι οι προτάσεις αυτές οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια σε μαζικές απολύσεις δημοσιογράφων, στην αναστολή έκδοσης πολλών εφημερίδων, στη συρρίκνωση της δημόσιας τηλεόρασης, στον αφανισμό του οικονομικού Τύπου (που χρειάζεται σήμερα όσο ποτέ άλλοτε).
Ποιος περίμενε ποτέ ότι το 2010 ο ΔΟΛ θα αφαιρούσε από το περίπτερο το «έγκυρο» Βήμα για να μείνουν κρεμασμένοι άλλοι απίθανοι τίτλοι που κυκλοφορούν απασχολώντας με καθεστώς μαύρης εργασίας δεκάδες εργαζόμενους;
Ποιος περίμενε ότι τα στελέχη του ΔΟΛ δεν θα κατάφερναν να εμποδίζουν την αποτύπωση ζημιών (14,4 εκατ. ευρώ το 9μηνο του 2010 και συνολικές υποχρεώσεις ύψους 102 εκατ. ευρώ) με το «Βήμα» να βάζει «μέσα» τον οργανισμό κατά 7 εκατ. ευρώ τον χρόνο και τις τράπεζες να απαιτούν περικοπές 15 εκατ. ευρώ για να ξανανοίξουν την κάνουλα της αδειοδότησης;
Ποιος περίμενε ότι ο Γ.Αλαφούζος, με τον ΣΚΑΙ να θεωρείται «μοντέλο» λειτουργίας ραδιοφώνου, θα ζητούσε εδώ και τώρα οικειοθελή μείωση αμοιβών προτρέχοντας έναντι των επιχειρησιακών συμβάσεων που έρχονται;
Ποιος περίμενε ότι και αυτός ο «Πήγασος» θα αναγκαζόταν να απαλλαγεί από εργαζόμενους, όταν η λέξη απόλυση στη «Μεταμόρφωση», ήταν επί σειρά ετών ξένη με την κουλτούρα της εταιρείας;
Ποιος περίμενε ότι η ιστορικά φιλελεύθερη «Ελευθεροτυπία», θα ακύρωνε στήλες με ιστορία και αναγνωσιμότητα από υγιή και ζωντανά τμήματα της κοινωνίας (Ιός, Φαντάρος κλπ);
Ποιος περίμενε ότι ο ΑΝΤ1 Radio θα έμενε με τόσο λίγους δημοσιογράφους, ότι θα έκλεινε η ιστορική «Απογευματινή», ότι θα έμενε μόνο την Κυριακή στο περίπτερο ο «Αδέσμευτος», ότι θα κλυδωνιζόταν το Alter με άγνωστο αν θα συνεχίσει απρόσκοπτα τη λειτουργία του…
Ο βασιλιάς είναι Γυμνός
Δεν το περίμενε κανείς γιατί όλοι ζούσαν(μ)ε στη νιρβάνα της δόξας μας και της υπογραφής μας, το στεφάνι της οποίας είχαμε κάποιοι φορέσει άτσαλα, άδικα, υπερφίαλα, με περισσή αμετροέπεια. Αλαζονεία. Αγνοια. Αδιαφορία. Αυτό είναι το κατηγορητήριο που αντιστοιχεί στους δημοσιογράφους.
Όμως ο βασιλιάς είναι γυμνός.
Τη χρυσή εποχή του Χρηματιστηρίου, έπρεπε να είχαμε πει όχι στην αγορά μετοχών. Ο δημοσιογράφος οφείλει να ζει μόνο με τον μισθό του (αρκεί να είναι αξιοπρεπής και όχι τα επιμίσθια πείνας που έδιναν ορισμένοι μηντιάρχες), δεν έχει δικαίωμα να αγοράζει και να πουλάει μετοχές όταν γνωρίζει εκ των ένδον την «πληροφορία», πόσο μάλλον να τη διαχειρίζεται κιόλας.
Επρεπε να είχαμε πει όχι στα Γραφεία Τύπου, στις δουλειές δημοσίων σχέσεων, στις αργομισθίες και τις διπλές και τριπλές θέσεις στο Δημόσιο (ΕΡΤ, ΑΠΕ, Γ.Γ. Επικοινωνίας, Γραφεία Τύπου ΔΕΚΟ, υπουργείων). Αυτές είναι δουλειές ή αποκλειστικής απασχόλησης (καθόλα νόμιμες και θεμιτές) ή εργασίες για άλλα επαγγέλματα, όπως τα στελέχη του PR.
Βέβαια η πλειοψηφία έκανε σωστά τη δουλειά της. Πάλευε καθημερινά για την είδηση, το ρεπορτάζ, την πληροφορία και τη διασταύρωσή της, τη συνέντευξη, την ανάλυση, την έρευνα. Και το γνωρίζει αυτό ο αναγνώστης και τηλεθεατής.
Όμως τώρα μας πήρε όλους η μπάλα. Κινδυνεύουμε να μας φάει η κρεατομηχανή ενός συστήματος τα γρανάζια του οποίου λάδωσε μια μικρή αλλά πολύ επικίνδυνη μερίδα «επαγγελματιών». Και τώρα δεν θα χάσουμε μόνο τις δουλειές μας. Θα χάσει η Κοινωνία τη δυνατότητα να ενημερώνεται όπως της αξίζει στην πολύ κρίσιμη αυτή συγκυρία. Όμως η Κοινωνία μας έχει γυρίσει την πλάτη… θεωρεί ότι την προδώσαμε. Ότι δεν ήμασταν εκεί, στην Πάτρα όταν έκλεινε το ένα εργοστάσιο μετά το άλλο. Στη Βοιωτία όταν αποσιωπήθηκε το λουκέτο σε δεκάδες εργοστάσια. Στη Θεσσαλονίκη που μαραζώνει από την ανεργία και τα κανάλια περιορίζονται να κάνουν πλάκα με τον Π.Ψωμιάδη. Την Ηπειρο που έχει αφανιστεί ως περιοχή δυναμικής απασχόλησης…
Ηρθε η ώρα να αποδείξουμε στην Κοινωνία ότι έχει (εν μέρει) λάθος. Το media project θα κάνει το μέρος του προς την προσπάθεια αυτή. Δεν έχει σημασία αν πληρώνει κανείς την πληροφορία για να την «καταναλώσει», αλλά να έχει πρόσβαση σε αυτήν. Βέβαια μένει να λύσουν και οι δημοσιογράφοι του έντυπου Τύπου το πρόβλημα της επιβίωσής τους. Το πρόβλημα δεν μπορεί να λυθεί ωστόσο χωρίς την εγγύηση ότι επιστρέφουμε στην πραγματική Δημοσιογραφία.
Αν ακούσουμε την Κοινωνία, μπορεί να αρχίσει να μας διαβάζει πάλι
Η κρίση στον Τύπο δεν αποτελεί μια πρόσφατη δραματική εξέλιξη, μια δυσάρεστη έκπληξη, ένα αιφνίδιο σοκ. Εναν ξαφνικό θάνατο. Δεν είναι το αποτέλεσμα της εξύφανσης μιας πλεκτάνης εναντίον των δημοσιογράφων.
Είναι φυσικά αστείο, φαιδρό, παιδαριώδες να πιστεύουμε ότι ήρθε ένα χέρι θανατηφόρο από το πουθενά, από την τρόικα, το ΔΝΤ, την Ε.Ε., τις ΗΠΑ, τις σκοτεινές δυνάμεις να δώσει τη χαριστική βολή στον χειμαζόμενο Τύπο και τα καταρρακωμένα ΜΜΕ της χώρας.
Η κρίση στα ΜΜΕ είναι βαθιά, αναπόδραστη, απότοκος μιας ολισθαίνουσας και στρεβλής εμπέδωσης της Δημοκρατίας και της Παιδείας στη χώρα και έλκει την αιτία της από στρεβλώσεις σε όλες τις περιοχές της Πολιτικής, Οικονομικής, Πολιτειακής, Κοινωνικής, Επιχειρηματικής και Συνδικαλιστικής ζωής.
Κοντά σε όλα αυτά, η γνωστή διαχρονική απαξίωση, η παγερή αδιαφορία της χώρας και των κατοίκων της για ό,τι καλό ή κακό συμβαίνει στο εξωτερικό (για να δούμε τι κάνουν και αυτοί οι Κουτόφραγκοι;) και φυσικά το γνωστό γύρισμα της πλάτης στις Νέες τεχνολογίες που αγνοώντας τις, νομίζουμε ότι τις ξορκίζουμε για πάντα… Σαν τη χώρα, την Ελλάδα, έτσι και το χαρτί της εφημερίδας νομίζαμε ότι «δεν πεθαίνει ποτέ…Μόνο για λίγο καιρό ξαποσταίνει και ξανά προς τη δόξα τραβά». Βέβαια πεθαίνει μόνο στα δικά μας …χέρια και μάτια. Σε άλλες χώρες με κουλτούρα Τύπου όπως η Νορβηγία, η Σουηδία, η Φινλανδία, η Μ.Βρετανία και η Γαλλία, 9 στους 10 ενήλικες διαβάζουν εφημερίδα. Αγοράζουν εφημερίδα. Χάρτινη. Που τη διαβάζουν στο μετρό, στο γραφείο, στο σπίτι. Αλλά τι ξέρουν οι ξένοι από αυτά…
Το τέλος μιας εποχής
Ο ολέθριος και κυκλωτικός φαύλος κύκλος όμως δεν θα αφήσει τίποτα στο πέρασμά του: Το Μνημόνιο επιβάλλει περικοπές «εδώ και τώρα» επικαλούμενο το χρέος, η κυβέρνηση επικαλείται το μνημόνιο και κόβει συντάξεις, μισθούς και θέσεις εργασίας, οι πολίτες-«καταναλωτές» κόβουν την κατανάλωση (μαζί με αυτήν και την αγορά πληρωμένης ενημέρωσης – την εφημερίδα). Οι διαφημιζόμενοι επικαλούνται την πτώση της κατανάλωσης και κόβουν τη διαφήμιση, τα ΜΜΕ επικαλούνται τη βουτιά της διαφημιστικής δαπάνης και κόβουν από ολόκληρες εφημερίδες (Βήμα, Απογευματινή) έως και …χοντροκομμένα ποσοστά επί των αμοιβών των εργαζομένων. Και φυσικά τα «κεφάλια» δεκάδων, εκατοντάδων εργαζομένων με μαζικές απολύσεις που οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια τους απολυμένους στη μακροχρόνια ανεργία και την αδυναμία επανένταξης στον κλάδο που εργάζονταν.
Αρα σε επαγγελματικό ε-π-α-ν-α-π-ρ-ο-σ-α-ν-α-τ-ο-λ-ι-σ-μ-ό…
Και τι κάνει η Πολιτεία; Που είναι το κοινωνικό κράτος; Γιατί δεν στηρίζει τώρα τα Μέσα όταν επί σειρά ετών σκόρπαγε (όχι αυτή η κυβέρνηση αλλά προηγούμενες) ανεξέλεγκτα μέσω κρατικής διαφήμισης, επιχορηγήσεων, εγκρίσεις ευρωπαϊκών προγραμμάτων, χαριστικών συμβάσεων και διοχέτευση πακτωλού χρημάτων (με διαφημίσεις ή χαριστικά τιμολόγια) από τον ΕΟΤ, τον ΟΠΑΠ παλαιότερα τον ΟΤΕ, τις ΔΕΚΟ, τις κρατικές τράπεζες;…
«Δυστυχώς επτωχεύσαμε» είναι η απάντηση της κυβέρνησης που είναι δύσκολο να δει καθαρά το πρόβλημα, να σκύψει από πάνω του τώρα στην κρίση και σε βάθος. Να δει ότι το θέμα των Μέσων δεν είναι οικονομικό – κλαδικό αλλά ζήτημα παιδείας και να θέσει ως προϋπόθεση της όποιας στήριξης συγκεκριμένα κριτήρια και όχι την οικονομική ευρωστία των συγκροτημάτων (για να πάνε τα λεφτά στα λεφτά) αλλά – χωρίς να παρέμβει στο Περιεχόμενο – να το τονώσει, να δει πως μπορεί η εφημερίδα να μπει στα σχολεία (στη Γαλλία ο Σαρκοζί προφανώς είναι ανόητος που το κάνει), στα πανεπιστήμια, πως θα περάσει ο έντυπος Τύπος στην ηλεκτρονική εποχή, πως θα φύγουν από τη μέση τα λαθρόβια έντυπα (δεν αναφέρομαι στα μικρής κυκλοφορίας έντυπα που κάνουν καλά τη δουλειά τους) που ζουν παρασιτικά και χωρίς να απασχολούν δημοσιογράφους και παίρνουν συστηματικά μερίδιο από ισολογισμούς, κρατική διαφήμιση και φυσικά μαύρο χρήμα. Πολιτικό.
Δάνεια και αποσάθρωση του οικοδομήματος
Αναπόδραστη θεωρείται η συρρίκνωση του χώρου των ΜΜΕ στην Ελλάδα με την κρίση, τη δραματική πτώση της δαπάνης κατά 50%, τον «ξαφνικό θάνατο» της κρατικής διαφήμισης, τις υπέρογκες δανειακές υποχρεώσεις και την αδυναμία άντλησης δανειακών κεφαλαίων να δίνουν τη χαριστική βολή στον σαθρό σκελετό του οικοδομήματος του Τύπου. Φαίνεται μάλιστα ότι τα περιθώρια των εκδοτών και καναλαρχών έχουν στενέψει - σχεδόν εξαντληθεί – σε τέτοιο βαθμό που δεν αντέχουν οικονομικά ακόμη ούτε το ενεργό εργασιακό δυναμικό. Ως εκ τούτου μοιραία θεωρείται πλέον μια σαρωτική και μη αναστρέψιμη συνδικαλιστικά - όπως αποδείχθηκε - κίνηση απαλλαγής από σημαντικό ποσοστό εργαζομένων σε κάθε κλάδο και βαθμίδα ενώ ως παρακολούθημα της μεγαλύτερης κρίσης που βιώνει ο Τύπος την τελευταία 30ετία, είναι φυσικό να δρομολογούνται συγχωνεύσεις και να μπαίνουν «πωλητήρια» και λουκέτα σε ιστορικούς τίτλους…
Η κρίση σε ψυχρούς αριθμούς
Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: 6 από τις 7 εισηγμένες καταγράφουν ζημίες το α’ 6μηνο του 2010.
Η «Ελεύθερη Τηλεόραση» (Alter) αποτυπώνει ζημίες σε επίπεδο μητρικής, αξίας 6,15 εκατ. ευρώ το επίμαχο διάστημα έναντι κερδών 340.000 ευρώ το α’ εξάμηνο του 2009. Ο κύκλος εργασιών είναι μειωμένος και φέτος καθώς το α’ εξάμηνο διαμορφώνεται στα 49,88 εκατ. ευρώ από 57,06 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο εξάμηνο του 2009. Το Alter αποτυπώνει δανεισμό ύψους 237,21 εκατ. ευρώ το α΄ εξάμηνο του 2010 έναντι 292,778 εκατ. ευρώ το 2009.
Στην Χ. Κ. Τεγόπουλος οι ενοποιημένες ζημίες ανήλθαν στα 12,73 εκατ. ευρώ έναντι ζημιών 8,45 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο περσινό διάστημα, με τον δανεισμό σε ομιλικό επίπεδο να διαμορφώνεται στα 35,71 εκατ. ευρώ (έναντι 28,1 εκατ. ευρώ στο τέλος του 2009).
Ενοποιημένες ζημίες 16,58 εκατ. ευρώ εμφάνισε και ο ΔΟΛ έναντι ζημιών 9,24 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο περσινό εξάμηνο. Η μητρική καταγράφει ζημίες 9,98 εκατ. ευρώ το φετινό εξάμηνο (έναντι -3,44 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2009). Σε ενοποιημένο επίπεδο τα δάνεια του «συγκροτήματος» έφθασαν στα 120,10 εκατ. ευρώ έναντι 109,92 εκατ. ευρώ πέρυσι.Σε ενοποιημένο επίπεδο ο τζίρος έφθασε τα 105,59 εκατ. ευρώ από 127,98 εκατ. ευρώ το α΄ εξάμηνο του 2009.
Η Πήγασος εκδοτική σε ενοποιημένο επίπεδο εμφάνισε ζημίες της τάξεως των 4,15 εκατ. ευρώ έναντι 4,12 εκατ. ευρώ το α΄ εξάμηνο του 2009, ενώ σε επίπεδο μητρικής οι ζημίες α΄ εξαμήνου του 2010 διαμορφώθηκαν στα 2,37 εκατ. ευρώ. Ο δανεισμός της μητρικής ανέρχεται στα 86,91 εκατ. ευρώ από 81,55 εκατ. ευρώ το α΄ εξάμηνο του 2009, ενώ σε ενοποιημένο επίπεδο οι υποχρεώσεις διαμορφώνονται στα 157,32 εκατ. ευρώ με το σύνολο των ιδίων κεφαλαίων να φθάνει τα 94,42 εκατ. ευρώ.
Η «Καθημερινή Α.Ε.» εμφάνισε ενοποιημένες ζημίες 1,18 εκατ. ευρώ έναντι ζημιών 1,19 εκατ. ευρώ το α΄ εξάμηνο του 2009. Ο δανεισμός ανήλθε στα 59,63 εκατ. ευρώ από 35,10 εκατ. ευρώ στη λήξη του 2009 (στον όμιλο).
Η Τηλέτυπος (Mega Channel) κατέγραψε αρνητική τροχιά (- 2,53 εκατ. ευρώ) έναντι 2,06 εκατ. ευρώ κερδών που είχε σημειώσει το α΄ εξάμηνο του 2009. Παράλληλα εμφάνισε μείωση του ενοποιημένου κύκλου εργασιών στα 68,99 εκατ. ευρώ από 75,39 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο περσινό εξάμηνο. Αυξημένος ήταν και ο δανεισμός του Mega καθώς το φετινό α’ εξάμηνο έφθασε τα 52,19 εκατ. ευρώ από 39 εκατ. ευρώ που ήταν για το σύνολο της περσινής οικονομικής χρήσης. Η «Ναυτεμπορική» είναι η μόνη μηντιακή εισηγμένη που εμφανίζει κέρδη σε επίπεδο μητρικής (1,29 εκατ. ευρώ έναντι 1,81 εκατ. πέρυσι).
Τα βάρη από το 2009
Το 2009 οι 10 εισηγμένες εταιρείες στο Χ.Α. έχασαν περί τα 100 εκατ. ευρώ καθώς ο συνολικός κύκλος εργασιών εταιρειών τους έφτασε τα 730 εκατ. ευρώ, έναντι 839 εκατ. ευρώ το 2008.
500 εργαζόμενοι λιγότεροι
Οι θέσεις εργασίας στους μεγάλους εισηγμένους ομίλους ανέρχονταν στο τέλος του α’ εξαμήνου του 2010 σε 5.826. Μέσα σε ένα μόλις έτος απομακρύνθηκαν περισσότεροι από 500 εργαζόμενοι. Τον υψηλότερο αριθμό εργαζομένων έχει ο Πήγασος καθώς απασχολεί 1.419 (-247 μετά την αποχώρηση από το «Πρώτο Θέμα»). Στον ΔΟΛ εργάζονται 1.079 εργαζόμενοι και 19 εποχικοί (-7 σε σχέση με πέρυσι).
Και η χαριστική βολή
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά έρχεται και ο ΣΕΒ θεωρώντας ότι ωρίμασε η στιγμή για απαιτήσεις, να ζητήσει κατάργηση: α) ανταποδοτικού τέλους προς την ΕΡΤ, β) υποχρέωσης ισολογισμών και ανακοινώσεων των επιχειρήσεων στον Τύπο, γ) αγγελιοσήμου και μη επέκτασή του στο internet. Τα θέματα αυτά θέτει προς διαβούλευση στο πλαίσιο των θέσεων του ΣΕΒ για την «Επιχειρηματικότητα χωρίς εμπόδια».
Επιχειρηματικότητα χωρίς δημοσιογράφους
Ποια επιχειρηματικότητα χωρίς εμπόδια; Ακόμη και ο πρωτοετής φοιτητής των Οικονομικών Επιστημών γνωρίζει πολύ καλά ότι οι προτάσεις αυτές οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια σε μαζικές απολύσεις δημοσιογράφων, στην αναστολή έκδοσης πολλών εφημερίδων, στη συρρίκνωση της δημόσιας τηλεόρασης, στον αφανισμό του οικονομικού Τύπου (που χρειάζεται σήμερα όσο ποτέ άλλοτε).
Ποιος περίμενε ποτέ ότι το 2010 ο ΔΟΛ θα αφαιρούσε από το περίπτερο το «έγκυρο» Βήμα για να μείνουν κρεμασμένοι άλλοι απίθανοι τίτλοι που κυκλοφορούν απασχολώντας με καθεστώς μαύρης εργασίας δεκάδες εργαζόμενους;
Ποιος περίμενε ότι τα στελέχη του ΔΟΛ δεν θα κατάφερναν να εμποδίζουν την αποτύπωση ζημιών (14,4 εκατ. ευρώ το 9μηνο του 2010 και συνολικές υποχρεώσεις ύψους 102 εκατ. ευρώ) με το «Βήμα» να βάζει «μέσα» τον οργανισμό κατά 7 εκατ. ευρώ τον χρόνο και τις τράπεζες να απαιτούν περικοπές 15 εκατ. ευρώ για να ξανανοίξουν την κάνουλα της αδειοδότησης;
Ποιος περίμενε ότι ο Γ.Αλαφούζος, με τον ΣΚΑΙ να θεωρείται «μοντέλο» λειτουργίας ραδιοφώνου, θα ζητούσε εδώ και τώρα οικειοθελή μείωση αμοιβών προτρέχοντας έναντι των επιχειρησιακών συμβάσεων που έρχονται;
Ποιος περίμενε ότι και αυτός ο «Πήγασος» θα αναγκαζόταν να απαλλαγεί από εργαζόμενους, όταν η λέξη απόλυση στη «Μεταμόρφωση», ήταν επί σειρά ετών ξένη με την κουλτούρα της εταιρείας;
Ποιος περίμενε ότι η ιστορικά φιλελεύθερη «Ελευθεροτυπία», θα ακύρωνε στήλες με ιστορία και αναγνωσιμότητα από υγιή και ζωντανά τμήματα της κοινωνίας (Ιός, Φαντάρος κλπ);
Ποιος περίμενε ότι ο ΑΝΤ1 Radio θα έμενε με τόσο λίγους δημοσιογράφους, ότι θα έκλεινε η ιστορική «Απογευματινή», ότι θα έμενε μόνο την Κυριακή στο περίπτερο ο «Αδέσμευτος», ότι θα κλυδωνιζόταν το Alter με άγνωστο αν θα συνεχίσει απρόσκοπτα τη λειτουργία του…
Ο βασιλιάς είναι Γυμνός
Δεν το περίμενε κανείς γιατί όλοι ζούσαν(μ)ε στη νιρβάνα της δόξας μας και της υπογραφής μας, το στεφάνι της οποίας είχαμε κάποιοι φορέσει άτσαλα, άδικα, υπερφίαλα, με περισσή αμετροέπεια. Αλαζονεία. Αγνοια. Αδιαφορία. Αυτό είναι το κατηγορητήριο που αντιστοιχεί στους δημοσιογράφους.
Όμως ο βασιλιάς είναι γυμνός.
Τη χρυσή εποχή του Χρηματιστηρίου, έπρεπε να είχαμε πει όχι στην αγορά μετοχών. Ο δημοσιογράφος οφείλει να ζει μόνο με τον μισθό του (αρκεί να είναι αξιοπρεπής και όχι τα επιμίσθια πείνας που έδιναν ορισμένοι μηντιάρχες), δεν έχει δικαίωμα να αγοράζει και να πουλάει μετοχές όταν γνωρίζει εκ των ένδον την «πληροφορία», πόσο μάλλον να τη διαχειρίζεται κιόλας.
Επρεπε να είχαμε πει όχι στα Γραφεία Τύπου, στις δουλειές δημοσίων σχέσεων, στις αργομισθίες και τις διπλές και τριπλές θέσεις στο Δημόσιο (ΕΡΤ, ΑΠΕ, Γ.Γ. Επικοινωνίας, Γραφεία Τύπου ΔΕΚΟ, υπουργείων). Αυτές είναι δουλειές ή αποκλειστικής απασχόλησης (καθόλα νόμιμες και θεμιτές) ή εργασίες για άλλα επαγγέλματα, όπως τα στελέχη του PR.
Βέβαια η πλειοψηφία έκανε σωστά τη δουλειά της. Πάλευε καθημερινά για την είδηση, το ρεπορτάζ, την πληροφορία και τη διασταύρωσή της, τη συνέντευξη, την ανάλυση, την έρευνα. Και το γνωρίζει αυτό ο αναγνώστης και τηλεθεατής.
Όμως τώρα μας πήρε όλους η μπάλα. Κινδυνεύουμε να μας φάει η κρεατομηχανή ενός συστήματος τα γρανάζια του οποίου λάδωσε μια μικρή αλλά πολύ επικίνδυνη μερίδα «επαγγελματιών». Και τώρα δεν θα χάσουμε μόνο τις δουλειές μας. Θα χάσει η Κοινωνία τη δυνατότητα να ενημερώνεται όπως της αξίζει στην πολύ κρίσιμη αυτή συγκυρία. Όμως η Κοινωνία μας έχει γυρίσει την πλάτη… θεωρεί ότι την προδώσαμε. Ότι δεν ήμασταν εκεί, στην Πάτρα όταν έκλεινε το ένα εργοστάσιο μετά το άλλο. Στη Βοιωτία όταν αποσιωπήθηκε το λουκέτο σε δεκάδες εργοστάσια. Στη Θεσσαλονίκη που μαραζώνει από την ανεργία και τα κανάλια περιορίζονται να κάνουν πλάκα με τον Π.Ψωμιάδη. Την Ηπειρο που έχει αφανιστεί ως περιοχή δυναμικής απασχόλησης…
Ηρθε η ώρα να αποδείξουμε στην Κοινωνία ότι έχει (εν μέρει) λάθος. Το media project θα κάνει το μέρος του προς την προσπάθεια αυτή. Δεν έχει σημασία αν πληρώνει κανείς την πληροφορία για να την «καταναλώσει», αλλά να έχει πρόσβαση σε αυτήν. Βέβαια μένει να λύσουν και οι δημοσιογράφοι του έντυπου Τύπου το πρόβλημα της επιβίωσής τους. Το πρόβλημα δεν μπορεί να λυθεί ωστόσο χωρίς την εγγύηση ότι επιστρέφουμε στην πραγματική Δημοσιογραφία.