του Nouriel Roubini στο Project Syndicate
Ο Ντόναλντ Τραμπ κέρδισε την αμερικανική προεδρία με την υποστήριξη των ψηφοφόρων της εργατικής τάξης και των κοινωνικά συντηρητικών λευκών, με ένα λαϊκίστικο πρόγραμμα οικονομικού εθνικισμού. Ο Τραμπ απέρριψε την παραδοσιακή ατζέντα υπέρ των επιχειρήσεων και του εμπορίου του Ρεπουμπλικανικού κόμματος και, όπως και ο Μπέρνι Σάντερς που ανήκει στην αριστερά, πήρε με το πλευρό του τους Αμερικανούς που έχουν ζημιωθεί από τις καινοτόμες τεχνολογίες και τις «παγκοσμιοποιημένες» πολιτικές που προωθούν το ελεύθερο εμπόριο και τη μετανάστευση.
Όμως, ενώ ο Τραμπ κατέβηκε στις εκλογές ως λαϊκιστής, έχει κυβερνήσει ως πλουτοκράτης και, μάλιστα, πρόσφατα υιοθέτησε την αμφίβολη οικονομική θεωρία της φορολογίας με βάση την προσφορά, στην οποία εξακολουθούν να επιμένουν οι περισσότεροι Ρεπουμπλικάνοι. Επιπροσθέτως, ο Τραμπ κατέβηκε στις εκλογές ως κάποιος που θα «καθαρίσει τη βρωμιά» στην Ουάσιγκτον και στη Wall Street. Ωστόσο, έχει γεμίσει την κυβέρνησή του με δισεκατομμυριούχους (όχι απλά εκατομμυριούχους) και πρώην αξιωματούχους της Goldman Sachs, επιτρέποντας «τη βρωμιά» των επιχειρηματικών λόμπι να μεγαλώνει περισσότερο από ποτέ.
Το σχέδιο του Τραμπ και των Ρεπουμπλικάνων για την κατάργηση του νόμου περί Προσιτής Υγειονομικής Περίθαλψης (Obamacare) του 2010, θα είχε ως αποτέλεσμα, 24 εκατομμύρια Αμερικανοί -κυρίως φτωχοί ή της μεσαίας τάξης, πολλοί από τους οποίους τον είχαν ψηφίσει- να μείνουν χωρίς υγειονομική περίθαλψη. Οι απορρυθμιστικές πολιτικές του είναι σαφώς άδικες απέναντι στους εργαζόμενους και τα συνδικάτα. Και το σχέδιο της φορολογικής μεταρρύθμισης των Ρεπουμπλικάνων που έχει υιοθετήσει, θα ευνοήσει κατά πολύ τις πολυεθνικές εταιρείες και το 1% των νοικοκυριών, πολλά από τα οποία είχαν ιδιαίτερο όφελος από την κατάργηση του φόρου της ακίνητης περιουσίας.
Ο Τραμπ εγκατέλειψε επίσης τη βάση του στο θέμα του εμπορίου, για την οποία έχει μια κάποια ρητορική, αλλά όχι ένα συγκεκριμένο σχέδιο. Ναι, ακύρωσε το Σύμφωνο Συνεργασίας του Ειρηνικού (TPP), αλλά και η Χίλαρι Κλίντον θα είχε κάνει το ίδιο. Ο Τραμπ έχει μιλήσει για την εγκατάλειψη του Συμφώνου Ελεύθερου Εμπορίου της Βόρειας Αμερικής (NAFTA). Αυτό, ωστόσο, μπορεί να είναι απλώς μια διαπραγματευτική τακτική. Έχει απειλήσει να επιβάλει δασμό σε ποσοστό 50% σε προϊόντα από την Κίνα, το Μεξικό και άλλους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ, αλλά κανένα τέτοιο μέτρο δεν έχει υλοποιηθεί. Επιπλέον, οι προτάσεις για τελωνιακές φορολογικές ρυθμίσεις έχουν ξεχαστεί.
Οι εκφοβιστικές δημοσιεύσεις του Τραμπ στο τουίτερ, εναντίον των αμερικανικών εταιρειών που μεταφέρουν την παραγωγή τους στο εξωτερικό ή φοροαποφεύγουν δεν ήταν τίποτα περισσότερο από αερολογίες, κάτι για το οποίο οι επικεφαλής των επιχειρήσεων είχαν επίγνωση. Οι κατασκευαστικές εταιρείες που ξεγελάσανε τον Τραμπ λέγοντας ότι θα κρατούσαν την παραγωγή στις ΗΠΑ, συνέχισαν να μεταφέρουν τις επιχειρήσεις τους σιωπηλά στο Μεξικό, την Κίνα και αλλού. Επιπλέον, οι διεθνείς διατάξεις της επερχόμενης φορολογικής νομοθεσίας, θα δώσουν στις αμερικάνικες πολυεθνικές ένα ακόμα πιο ισχυρό κίνητρο για επενδύσεις, προσλήψεις και παραγωγή στο εξωτερικό, χρησιμοποιώντας λογιστικά τρικ για να εμφανίζουν τα κέρδη τους σε χώρες με χαμηλή φορολογία.
Ομοίως, παρά την επιθετική ρητορική του Τραμπ σχετικά με τη μετανάστευση, οι πολιτικές του ήταν σχετικά μετριοπαθείς, ίσως επειδή πολλοί από τους επιχειρηματίες που υποστήριζαν την εκστρατεία του ήταν στην πραγματικότητα υπέρ μιας πιο μετριοπαθούς προσέγγισης. Η «απαγόρευση των Μουσουλμάνων» δεν επηρεάζει την προσφορά εργασίας στις ΗΠΑ. Παρά το γεγονός ότι οι διαδικασίες απέλασης έχουν επισπευθεί υπό την προεδρία του Τραμπ, αξίζει, επίσης, να θυμηθούμε ότι με τον Μπαράκ Ομπάμα απελάθηκαν εκατομμύρια μετανάστες χωρίς χαρτιά. Το τείχος στα σύνορα μεταξύ Μεξικό και ΗΠΑ, το οποίο ήταν να χτίσει ο Τραμπ και να αναγκάσει το Μεξικό να πληρώσει για τα έξοδα, παραμένει ένα μη χρηματοδοτούμενο όνειρο. Και ακόμη και το σχέδιο της κυβέρνησης να προτιμήσει τους εξειδικευμένους έναντι των ανειδίκευτων εργατών, δεν θα μειώσει αναγκαστικά τον αριθμό των νόμιμων μεταναστών στη χώρα.
Συνολικά, ο Τραμπ έχει κυβερνήσει σαν πλουτοκράτης με λαϊκίστικη αμφίεση- δηλαδή, πλουτο-λαϊκίστικος. Αλλά γιατί η βάση του, τον άφησε να την γλυτώσει, ενώ ακολουθεί το σύνολο των πολιτικών που τους έχουν βλάψει πιο πολύ; Σύμφωνα με μια άποψη, στοιχηματίζει ότι οι κοινωνικά συντηρητικοί και οι λευκοί υποστηρικτές του που είναι εργάτες, θα ψηφίσουν βάσει εθνικιστικών και θρησκευτικών συναισθηματισμών και βάσει της αντιπάθειας τους έναντι των κοσμικών ελίτ που βρίσκονται στις παράκτιες περιοχές, παρά για τα δικά τους οικονομικά συμφέροντα.
Αλλά για πόσο καιρό μπορεί κανείς να υποστηρίζει «τον Θεό και τα όπλα» εις βάρος του «ψωμιού και του βουτύρου»; Οι πλούτο-λαϊκιστές που κυβερνούσαν στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία γνώριζαν ότι για να διατηρήσουν το λαϊκό πλήθος σε μια απόσταση, απαιτούνταν υλικά αγαθά και διασκέδαση: panem et circenses- «άρτος και θεάματα». Οι μανιασμένες δημοσιεύσεις στο τουίτερ δεν έχουν κανένα νόημα για τους ανθρώπους που μόλις που καταφέρνουν να έχουν μια αξιοπρεπή ζωή, πόσο μάλλον τα εισιτήρια στο σύγχρονο Κολοσσαίο, για να παρακολουθήσουν ποδόσφαιρο.
Η φορολογική νομοθεσία που οι Ρεπουμπλικάνοι προώθησαν βιαστικά μέσω του Κογκρέσου θα μπορούσε να αποδειχθεί ιδιαίτερα επικίνδυνη, δεδομένου ότι εκατομμύρια νοικοκυριά της μεσαίας τάξης και με χαμηλά εισοδήματα όχι μόνο δεν θα αποκομίσουν κάτι, αλλά θα πληρώσουν και περισσότερα όταν οι περικοπές του φόρου εισοδήματος μειωθούν σταδιακά με τον καιρό. Επιπλέον, το σχέδιο των Ρεπουμπλικάνων θα καταργήσει την ισχύ του «Obamacare». Σύμφωνα με την ακομμάτιστη αμερικανική Υπηρεσία Προϋπολογισμού του Κογκρέσου, αυτό θα προκαλέσει τον αποκλεισμό από την υγειονομική περίθαλψη 13 εκατομμυρίων ανθρώπων και την αύξηση των ασφαλίστρων κατά 10% εντός της επόμενης δεκαετίας. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι μια πρόσφατη δημοσκόπηση της Quinnipiac, διαπίστωσε ότι μόνο το 29% των Αμερικανών υποστηρίζει το σχέδιο των Ρεπουμπλικάνων.
Παρ' όλα αυτά, ο Τραμπ και οι Ρεπουμπλικάνοι φαίνονται πρόθυμοι να το διακινδυνεύσουν. Εξάλλου, αναβάλλοντας τις φορολογικές αυξήσεις στη μεσαία τάξη για αργότερα, έχουν σχεδιάσει ώστε να ξεπεράσουν τον σκόπελο των ενδιάμεσων εκλογών το 2018 και τις γενικές εκλογές του 2020. Από τώρα και ως τις ενδιάμεσες εκλογές του '18 μπορούν να καυχιούνται για τη μείωση των φόρων στα περισσότερα νοικοκυριά. Και μπορούν να αναμένουν ότι οι επιδράσεις των φορολογικών περικοπών που θα κινήσουν την οικονομία, θα κορυφωθούν το 2019, λίγο πριν από τις επόμενες προεδρικές εκλογές- και πολύ πριν έρθει η ώρα για να πληρωθεί ο λογαριασμός.
Επιπλέον, η τελική νομοθεσία θα μειώσει πιθανόν την ομοσπονδιακή έκπτωση φόρου για τους τόκους των στεγαστικών δανείων και θα εξαφανίσει τις εκπτώσεις πολιτειακών και τοπικών φόρων. Αυτό θα πλήξει πολύ περισσότερο τα νοικοκυριά σε πολιτείες όπου κυριαρχούν οι Δημοκρατικοί, όπως η Νέα Υόρκη, το Νιου Τζέρσεϊ και η Καλιφόρνια, από ότι τα νοικοκυριά στις πολιτείες όπου κυριαρχούν οι Ρεπουμπλικάνοι.
Ένα άλλο μέρος της στρατηγικής των Ρεπουμπλικάνων (γνωστό ως «άφησε το θηρίο νηστικό») θα είναι να χρησιμοποιήσει τα μεγαλύτερα ελλείμματα από τις φορολογικές περικοπές για να υποστηρίξει τις περικοπές στις λεγόμενες δαπάνες για παροχές όπως το Medicare, το Medicaid, τα κουπόνια σίτισης και την Κοινωνική Ασφάλιση. Και πάλι, αυτή είναι μια παρακινδυνευμένη πρόταση, δεδομένου ότι οι ηλικιωμένοι, οι μεσαίες τάξεις και οι Αμερικανοί με χαμηλό εισόδημα βασίζονται σε αυτά τα προγράμματα. Ναι, στους εργαζόμενους ή ανέργους φτωχούς, που λαμβάνουν επιδόματα ή κουπόνια σίτισης, περιλαμβάνονται και μειονότητες που τείνουν να ψηφίζουν υπέρ των Δημοκρατικών. Αλλά εκατομμύρια από τους εργάτες, τους κοινωνικά συντηρητικούς λευκούς που ψήφισαν για τον Τραμπ, βασίζονται επίσης σε αυτά και σε παρόμοια προγράμματα.
Με την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας, ο Τραμπ πιθανόν να ελπίζει ότι οι φορολογικές περικοπές και η απορρύθμιση θα βοηθήσουν αρκετά την ανάπτυξη και θα δημιουργήσουν αρκετές θέσεις εργασίας, ώστε να έχει κάτι για να καυχηθεί. Ένας δυνητικός ρυθμός ανάπτυξης στο 2% δεν θα κάνει απαραίτητα πολλά για να βοηθήσει τους εργάτες υποστηρικτές του, αλλά τουλάχιστον μπορεί να ανεβάσει τις τιμές του χρηματιστηρίου πιο ψηλά από ποτέ. Και, βεβαίως, ο Τραμπ θα ισχυριστεί ακόμα ότι η αμερικανική οικονομία μπορεί να αναπτυχθεί με ρυθμό 4%, παρόλο που όλοι οι κυρίαρχοι οικονομολόγοι, συμπεριλαμβανομένων των Ρεπουμπλικάνων, συμφωνούν ότι ο δυνητικός ρυθμός ανάπτυξης θα παραμείνει γύρω στο 2%, ανεξάρτητα από τις πολιτικές του.
Ό,τι και αν γίνει, ο Τραμπ θα συνεχίσει να δημοσιεύει στο τουίτερ με μανία, να προωθεί ιστορίες ψευδών ειδήσεων και να υπερηφανεύεται για τη «μεγαλύτερη και καλύτερη» οικονομία. Με αυτόν τον τρόπο, μπορεί να δημιουργήσει ακόμη ένα θέαμα, αρκετά καλό για έναν Ρωμαίο αυτοκράτορα. Όμως, αν η φλύαρη ρητορική του δεν αρκεί από μόνη της, μπορεί να αποφασίσει να προχωρήσει στην επίθεση, ιδιαίτερα στη διεθνή σφαίρα. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει την πραγματική αποχώρηση από τη NAFTA, τη λήψη εμπορικών μέτρων κατά της Κίνας και άλλων εμπορικών εταίρων ή την αύξηση των σκληρών μεταναστευτικών πολιτικών.
Και αν αυτά τα μέτρα δεν ικανοποιήσουν τη βάση του, ο Τραμπ θα έχει ακόμα μια τελευταία επιλογή, που χρησιμοποιήθηκε πολύ από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες και άλλους πολυάριθμους δικτάτορες σε περιόδους εσωτερικών δυσκολιών. Μπορεί, δηλαδή να προσπαθήσει να «κουνήσει τον σκύλο» [Σ.τ.Μ. μετάφραση της έκφρασης «wag the dog», που σημαίνει να στρέψεις την προσοχή σε ένα δευτερεύον πρόβλημα για αντιπερισπασμό], κατασκευάζοντας μια εξωτερική απειλή ή ξεκινώντας στρατιωτικές περιπέτειες στο εξωτερικό για να αποσπάσει την προσοχή των υποστηρικτών του από όsa κάνει ο ίδιος και οι Ρεπουμπλικάνοι του Κογκρέσου.
Για παράδειγμα, ακολουθώντας την τακτική του «ανισόρροπου» για την εξωτερική πολιτική, ο Τραμπ θα μπορούσε να ξεκινήσει έναν πόλεμο με τη Βόρεια Κορέα ή το Ιράν. Ή θα μπορούσε να δημοσιεύσει ακόμα πιο προκλητικά τουίτς σχετικά με τα κακά του Ισλάμ, οδηγώντας έτσι τα διαταραγμένα και περιθωριοποιημένα άτομα στα χέρια του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) ή σε άλλες εξτρεμιστικές ομάδες. Αυτό θα αυξήσει την πιθανότητα επιθέσεων εμπνευσμένων από το ISIS- για παράδειγμα, οι «μοναχικοί λύκοι» που κάνουν βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας ή οδηγούν φορτηγά μέσα σε πεζόδρομους γεμάτους από κόσμο- στις ΗΠΑ. Με τις δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες, δολοφονίες, ο Τραμπ θα μπορούσε να τυλιχτεί με τη σημαία και να πει «σου το είπα». Και αν τα πράγματα πάνε αρκετά άσχημα, ο Τραμπ και οι στρατηγοί του θα μπορούν να δηλώσουν κατάσταση έκτακτης ανάγκης, να αναστείλουν τις πολιτικές ελευθερίες και μετατρέψουν την Αμερική σε ένα πραγματικό πλουτοκρατικό-λαϊκίστικο αυταρχικό κράτος.
Ξέρεις ότι ήρθε η ώρα να ανησυχήσεις όταν ο συντηρητικός Ρεπουμπλικάνος πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας, Μπομπ Κόρκερ, προειδοποιεί ανοιχτά ότι ο Τραμπ θα μπορούσε να ξεκινήσει τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Και αν δεν είστε πεπεισμένοι, εξετάστε την πρόσφατη ιστορία της Ρωσίας ή της Τουρκίας ή την ιστορία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας υπό τονΚαλιγούλα ή τον Νέρωνα. Οι πλουτοκράτες-λαϊκιστές έχουν μετατρέψει τις δημοκρατίες σε απολυταρχίες ακολουθώντας την ίδια στρατηγική εδώ και χιλιάδες χρόνια. Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι θα σταματήσουν τώρα. Η ηγεμονία του αυτοκράτορα Τραμπ μπορεί να καραδοκεί.