της Γεωργίας Κριεμπάρδη
Σήμερα το πρωί, 12 Σεπτεμβρίου, επιστρέφουν οι μαθητές στα θρανία, με το οικονομικό άγχος των γονιών για την κάλυψη των αναγκών να εντείνεται. Εκτιμάται αύξηση 20- 30% στα σχολικά είδη αλλά και αύξηση της τάξεως των 5 και 10 λεπτών στις τιμές στα είδη των κυλικείων. Πέραν των υλικών αγαθών, μόνιμο άγχος παραμένει η κάλυψη της ενισχυτικής διδασκαλίας, με τα έξοδα για φροντιστήρια να είναι τεράστιος βραχνάς. Έξοδο σχεδόν δεδομένο, μιας και το εκπαιδευτικό σύστημα υπολειτουργεί -έλλειψη καθηγητών, υποχρηματοδότηση. Το υπουργείο Παιδείας, για Ενισχυτική Διδασκαλία στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση θα δώσει 6,5 εκατομμύρια ευρώ μέσω ΕΣΠΑ για το σχολικό έτος 2022-2023, ωστόσο τα κριτήρια είναι αυστηρά και πολλοί μαθητές αποκλείονται από τη δωρεάν εκπαίδευση. Και κάπου εκεί, ευτυχώς, σ’ αυτήν τη χώρα, υπάρχει η αλληλεγγύη.
Πέρα από τα δημόσια φροντιστήρια που στήνονται σε πολλούς δήμους της χώρας, με πιο χαρακτηριστικούς τους δήμους Πατρέων, Θεσσαλονίκης., εδώ και χρόνια, λειτουργεί το Πανελλαδικό Συντονιστικό των Αλληλέγγυων Σχολείων, ένα δίκτυο κοινοτήτων που αποτελεί το επιστέγασμα των επίμονων προσπαθειών συνεννόησης μεταξύ δομών αλληλεγγύης και συλλογικοτήτων που δραστηριοποιούνται στο πεδίο της παιδείας και της εκπαίδευσης. O Χρήστος Κορολής, εκπαιδευτικός και μέλος του Συντονιστικού Αλληλέγγυων Σχολείων, μιλώντας στο ΤΡΡ, έκανε λόγο για μια σύμπραξη που δε ζητάει χαρτιά και αποδείξεις οικονομικής κατάστασης, αλλά ανοίγει τις πόρτες της με στόχο την κοινωνική ενδυνάμωση των μελών της, μέσω της εκπαίδευσης και συλλογικών δράσεων. «Ξεκινήσαμε με το δίκτυο τράπεζας χρόνου (ο καθένας προσέφερε ό,τι μπορούσε και υπήρχε αλληλέγγυο, συλλογικό πνεύμα) και αμέσως δημιουργήθηκε η ανάγκη ενισχυτικής διδασκαλίας. Υπάρχει ένα κοινωνικό ενδυναμωτικό πλαίσιο μέσω δημοκρατικών διαδικασιών, μέλη του δικτύου είναι δάσκαλοι, γονείς, παιδιά και έχουν μια κοινή οπτική για κοινωνικά θέματα (αντιρατσιστική οπτική, αγώνας για έμφυλα ζητήματα κλπ)».
Ο ίδιος είναι μέλος του σχολείου της Μεσοποταμίας. Υπάρχουν ακόμη τα αλληλέγγυα σχολεία σε Κερατσίνι, Πειραιά, Ταύρο Αττικής, Θεσσαλονίκη (ετεροτοπία, άλμπατρος), Κέρκυρα και Χίο. Κάθε σχολείο έχει δικό του χαρακτήρα. Για παράδειγμα, στην Κέρκυρα ονομάζεται Εναλλακτικό Καλλιτεχνικό Εργαστήρι κι έχει πιο ελευθεριακό και καλλιτεχνικό πρόσημο. Στα σχολεία αυτά επικρατεί η λογική της συμπερίληψης και της κοινωνικής ενδυνάμωσης. Κοινωνικοποίηση και εκπαίδευση δημιουργούν ένα ιδανικό μείγμα. Όλοι ωφελούν -όπως μπορούν- κι όλοι επωφελούνται. Οι ρόλοι εναλλάσσονται. Τα άτομα εμπλέκονται σε διάφορες δράσεις κι ανάγκες της δομής. Οι χώροι είναι συμπεριληπτικοί. «Το δύσκολο είναι να κάνεις το βήμα να περάσεις την πόρτα. Γι’ αυτό δε ζητάμε χαρτιά οικονομικής κατάστασης. Δε θέλουμε να ταλαιπωρούμε και να βάζουμε ταμπέλες στα άτομα, να τους φέρνουμε αντιμέτωπους με μία ευαίσθητη κατάστασή τους. Κοινωνική πολιτική με υπουργεία και γραφειοκρατία δε γίνεται να υπάρξει, δε λύνει το πρόβλημα. Σκοπός μας είναι να πάμε από τη λογική της ατομικότητας στης συλλογικότητας κι εκεί πατάνε και τα τμήματα ενισχυτικής διδασκαλίας» λέει ο κ. Κορολής.
Όπως εξηγεί, τα μαθήματα δεν είναι αποκλειστικά φροντιστηριακού χαρακτήρα, αλλά πρόκειται για ένα πλαίσιο ουσιαστικής παιδείας, γι’ αυτό άλλωστε υπάρχει πρακτική αλληλεγγύη, όπως για παράδειγμα, γίνεται με τα καλάθια συλλογής τροφίμων. «Πρόκειται για υποστηρικτικές δομές. Θέλουμε να είμαστε επέκταση του σχολείου, ενός σχολείου που ειδικά την περίοδο της πανδημίας απαξιώθηκε ακόμα περισσότερο το δημόσιο σύστημα». Η συζήτηση δεν άργησε να πάει στην πολιτική που ασκείται και στοχεύει στην υποβάθμιση του δημόσιου σχολείου. «Είναι σα να γυρίζουμε σε μια λογική δεκαετίας 1950-60, που αποδυναμώνεται η παιδεία και τα παιδιά καλούνται από μικράνα δουλέψουν, να μάθουν μια τέχνη να έχουν να ζήσουν. Πολλά παιδιά κι εδώ στο σχολείο που έρχονται δουλεύουν ήδη. Ανήλικα 16 χρονών σε συνεργεία, για 300 ευρώ 10 ώρες δουλειά τη μέρα. Αυτό είναι ρεβανσισμός, μια Δεξιά που ξεπηδά από τα χρόνια των γονιών μας, το 1980» υπογραμμίζει και υποστηρίζει πως «αν ρωτήσεις τον Κ. Μητσοτάκη αν θέλει μια ιδιωτική δομή ενισχυτικής διδασκαλίας ή ένα αλληλέγγυο σχολείο, θα διαλέξει το πρώτο». Η ανάγκη ενισχυτικής και ουσιαστικής εκπαίδευσης φαίνεται και από το γεγονός ότι στη δομή της Μεσοποταμίας ήδη οι εγγραφές αγγίζουν τις 150 και εκτιμάται ότι θα φτάσουν τις 300.
Καταληκτικά, ο κ. Κορολής, αναφέρεται σε παιδιά προσφύγων και μεταναστών, που με κυβερνητικό νομοσχέδιο και τις διαδικασίες απόκτησης ιθαγένειας, πολλά παιδιά δε θα μπορούν πλέον να παρακολουθούν μαθήματα. «Για να πάρουν πλέον υπηκοότητα τα παιδιά αυτά θα πρέπει να πληρούν κάποια οικονομικά κριτήρια -εργασίας και ασφάλισης-. Άρα, αν δεν πληρώνεις φόρους, δεν παίρνεις υπηκοότητα. Άτομα που προετοιμάζαμε για αυτές τις εξετάσεις, πλέον δεν μπορούν να τις δώσουν».
Η Μαρινίκη Κολιαράκη συμμετέχει στα αλληλέγγυα σχολεία πολλά χρόνια και πρακτικά διδάσκοντας φυσική και μαθηματικά από το 2012 στο Κερατσίνι. Πλέον είναι ενεργή σε πολλές δράσεις, και στην κεντρική δομή της Μεσοποταμίας και της φαίνεται πολύ ενδιαφέρουσα η αλληλεπίδραση τόσο με τους μαθητές όσο και με ενήλικες σε ειδικά τμήματα διδασκαλίας. «Έχουμε παρατηρήσει πόσο πολύ αλλάζει η ψυχολογία των μαθητών αλλά και των ενήλικων μαθητών μέσα από τα μαθήματα. Είναι κυρίαρχο το στοιχείο της κοινωνικής ενδυνάμωσης και ο βασικός μας στόχος. Ενδυναμώθηκαν, για παράδειγμα, παιδιά που παράλληλα με οικονομικά προβλήματα, αντιμετώπιζαν κι άλλα (πχ υγείας) κι ένιωθαν περιθωριοποιημένα. Επίσης, αυτό που εμένα μου έκανε εντύπωση είναι πόσο πολύ αγκαλιάστηκαν τα τμήματα ενηλίκων. Φτιάξαμε τμήματα εκμάθησης αγγλικών για ενήλικες και είναι πολλοί οι άνω των 60 που τα παρακολουθούν. Νιώθουν ότι ανήκουν σε μια κοινότητα. Και σ’ αυτά τα τμήματα υπάρχουν πολλές γυναίκες που τα προηγούμενα χρόνια ασχολήθηκαν με την οικογένεια κι άφησαν πίσω τις προσωπικές τους ανάγκες για εκπαίδευση».
«Κανείς δε μένει εκτός»
Η Έλενα Στολάκη, διδάσκουσα και μέλος της Ετεροτοπίας, μιλά στο ΤΡΡ για τη μεγάλη αγκαλιά που έχει ανοίξει η αλληλεγγύη και στη Θεσσαλονίκη. «Είναι η 10η χρονιά που κάνουμε μαθήματα εδώ στην Ετεροτοπία. Κάνουμε, κυρίως, μαθήματα λυκείου και ξένων γλωσσών. Κατά την περίοδο της καραντίνας τα μαθήματα δε γίνονταν δια ζώσης αλλά μέσω διαδικτύου. Κι έτσι είδαμε ότι εγγράφονταν και μαθητές που βρίσκονταν εκτός Θεσσαλονίκης και δημιουργήθηκε τελικά η ανάγκη και πέρυσι και φέτος να διπλασιαστούν τα τμήματα -πλέον έχουμε και δια ζώσης και διαδικτυακά. Πέρυσι είχαμε περίπου 50 μαθητές λυκείου και 2-3 τμήματα ξένων γλωσσών. Δημιουργήσαμε και τμήματα δημιουργικής γραφής, έγιναν δύο σεμινάρια και οι μαθητές ξεπέρασαν τους 200. Φέτος, οι ανάγκες είναι πάρα πολλές. Καλά-καλά δεν έχουν ξεκινήσει κανονικά τα σχολεία και τα τμήματα ήδη γέμισαν. Δηλαδή, πια έχουμε ανάγκη για εθελοντές διδάσκοντες».
Κανείς μαθητής δε μένει εκτός κι αυτό είναι το νόημα της αλληλεγγύης. Μιας έννοιας που στα αλληλέγγυα σχολεία μαθαίνεται όχι μόνο από το μαθήματα, αλλά και από δράσεις. «Στην ετεροτοπία κυρίως δραστηριοποιούνται φοιτητές και οργανώνουν πάρτι -τα έσοδα πηγαίνουν για ανάγκες του σχολείου-, βραδιές ταινιών, βραδιές επιτραπέζιων, κρασιών και συζητήσεων. Έχουμε και την κοινωνική κουζίνα “Η Αόρατη Πόλη” που τα Σάββατα μοιράζει φαγητό» περιγράφει η κα. Στολάκη.
Στο τέλος, την ρώτησα πώς ονειρεύονται την εκπαίδευση οι άνθρωποι στα αλληλέγγυα σχολεία. «Τα παιδιά μας δείχνουν τον δρόμο. Τα παιδιά απαντούν σ’ αυτήν την ερώτηση. Θέλουν -και θέλουν- τμήματα συμπεριληπτικά, οι μαθητές να νιώθουν άνετα, ο σεβασμός να μην πηγάζει από φοβικότητα για τιμωρία ή κάποια αυθεντία, να κατανοούν κι οι δύο πλευρές ότι δουλεύουν μαζί. Θέλουμε ένα δημοκρατικό σχολείο, όπου οι μαθητές θα έχουν λόγο».
Το σχολείο Άλμπατρος στη Θεσσαλονίκη ξεκίνησε μαθήματα ενισχυτικής διδασκαλίας το 2017, τότε που οι εισροές προσφύγων στη χώρα ήταν μαζικές. Στόχος ήταν και είναι η ένταξη των προσφύγων στον κοινωνικό ιστό. «Ξεκινήσαμε με τμήματα εκμάθησης ελληνικών και καταφέραμε να έχουμε τρία τμήματα. Κάνουμε και αγγλικά, τούρκικα, γερμανικά, ισπανικά. Κάνουμε ενισχυτική διδασκαλία σε μαθητές γυμνασίου, λυκείου και ΕΠΑΛ, με τη βοήθεια εθελοντών δασκάλων και καθηγητών. Κάνουμε βέβαια και σε παιδάκια δημοτικού. Μάλιστα πρόσφυγες που ήρθαν εδώ, έμαθαν τα ελληνικά, τώρα διδάσκουν σε άλλους μαθητές μας. Ένας πρόσφυγας από το Κονγκό, πέρυσι, έφτασε σ’ ένα σημείο, όπου, πια, έκανε αυτός μαθήματα σε πρόσφυγες, τους μάθαινε και μουσική» περιγράφει στο ΤΡΡ η Μαρία Τοπαλίδου, υπεύθυνη του Άλμπατρος. Προσθέτει, δε, πως υπάρχουν και τμήματα για ενήλικες, αλλά και κοινωνική και ψυχολογική ενδυνάμωση και στήριξη από ειδικούς, καθώς σκοπός είναι όποιος βγαίνει από την πόρτα του σχολείου να βρίσκει ανοιχτές πόρτες για εργασία και κοινωνικές επαφές. Στα σκαριά γι’ αυτό το έτος και εργαστήρι πηλού, αλλά και σεμινάρια για τη διαχείριση ανακυκλώσιμων υλικών.
Η Θεσσαλονίκη είναι η πόλη των αντιθέσεων. Η πόλη των Μακεδονομάχων και της αλληλεγγύης για όλ@. Για παράδειγμα, τα σχολεία οργανώνουν και μαγείρεμα και μοίρασμα φαγητού στην πόλη, με τις λαϊκές αγορές να τα προμηθεύουν προϊόντα, όπως υπογραμμίζει η κα. Τοπαλίδου. «Υπάρχει, ευτυχώς, έντονο το στοιχείο της αλληλεγγύης στην πόλη. Υπάρχει ένα οριζόντιο δίκτυο ομάδων και συλλογικοτήτων που προσπαθούμε να δούμε τις ανάγκες και να μην αφήσουμε κανέναν χωρίς φαγητό και βιβλία. Ο κόσμος μας έχει αγκαλιάσει. “Εδώ βρήκα μια αγκαλιά. Η Ελλάδα είναι η πατρίδα μου, θέλω να μάθω όσο το δυνατόν περισσότερα πράγματα” μας είχε πει μαθητής πρόσφυγας».
Info
Περισσότερες πληροφορίες εδώ.