Παράξενα πράγματα συνέβησαν στην Αίγυπτο το περασμένο Σαββατοκύριακο. Διχασμένη ανάμεσα στη στρατιωτική χούντα, που διέλυσε πραξικοπηματικά τη Βουλή και τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, που κατάφεραν έστω και με την ψυχή στο στόμα να εκλέξουν τον ισλαμιστή Μοχάμεντ Μόρσι στην προεδρία, η αιγυπτιακή ηγεσία υποδέχθηκε τη Χίλαρι Κλίντον. Ωστόσο, η πυροσβεστική αποστολή της Αμερικανίδας αξιωματούχου αποδείχθηκε εντελώς αντιπαραγωγική. Την πρώτη μέρα της επίσκεψής της, χιλιάδες διαδηλωτές την πολιορκούσαν επί ώρες στην αμερικανική πρεσβεία του Καίρου. Στα πλακάτ, διάβαζε κανείς ένα απροσδόκητο σύνθημα: “Αμερικανοί, σταματήστε να χρηματοδοτείτε τους Αδελφούς Μουσουλμάνους”! Την επομένη, η Χίλαρι δέχθηκε βροχή από τομάτες κι αβγά έξω από το αμερικανικό προξενείο της Αλεξάνδρειας, όπου κυριαρχούσε το σύνθημα: “Μόνικα! Μόνικα!”- προφανώς, προς τιμήν της ξεχασμένης Λιουίνσκι, πρώην ερωμένης του Μπιλ Κλίντον.

Το παράξενο δεν είναι, βέβαια, ότι Αιγύπτιοι διαδηλώνουν εναντίον των Αμερικανών- η σταθερή υποστήριξη των ΗΠΑ προς το Ισραήλ και, μέχρι τις δώδεκα παρά πέντε, στο απολυταρχικό καθεστώς του Χόσνι Μουμπάρακ, ήταν παράγοντες ικανοί να συναυλίζουν επί δεκαετίες τον αντιαμερικανισμό στη χώρα του Νείλου. Το πολύ παράξενο, αλλά ερμηνεύσιμο φαινόμενο, είναι ότι αυτή τη φορά οι διαδηλωτές προέρχονταν από τους υποστηρικτές του παλιού καθεστώτος και του σημερινού, στρατιωτικού διευθυντηρίου, οι οποίοι αντιδρούν απέναντι στην αμερικανική πολιτική με την υστερία του απατημένου συζύγου. Η Μακιαβελική επιλογή του Μπαράκ Ομπάμα να αλλάξει, κάτω από την πίεση της αιγυπτιακής εξέγερσης, άλογο, να αδειάσει τον “τελευταίο των Φαραώ” Χόσνι Μουμπάρακ και να επενδύσει στο συντηρητικό Ισλάμ έφερε τα πάνω- κάτω. Σε σημείο που ο  αρχιστράτηγος Ταντάουι να απαντήσει δημόσια στη σύσταση της Κλίντον προς τη στρατιωτική χούντα να επιστρέψει στους στρατώνες και να αφήσει τον Μόσρι να κυβερνήσει, λέγοντας ούτε λίγο ούτε πολύ ότι καλά θα κάνουν οι Αμερικανοί να καθίσουν στα αβγά τους και να αφήσουν τους Αιγύπτιους να αποφασίσουν για τα του οίκου τους. Οι περισσότεροι Χριστιανοί πολιτικοί, ανήσυχοι για τον κίνδυνο εξισλαμισμού του κοσμικού κράτους, αρνήθηκαν να συναντήσουν την Κλίντον σε ένδειξη διαμαρτυρίας.

Φλόγες στη Συρία, ανησυχία στο Ισραήλ

Ανάλογες τάσεις διαγράφονται στη σπαρασσόμενη Συρία, όπου η φωτιά του εμφυλίου πολέμου κατακαίει εδώ και πέντε μέρες την ίδια τη Δαμασκό, με αποκορύφωμα τη θεαματική βομβιστική επίθεση αντικαθεστωτικών στη διάρκεια ανωτάτου επιπέδου κυβερνητικής σύσκεψης, που σκότωσε τον υπουργό Άμυνας, τον γαμπρό του προέδρου Άσαντ και τον επικεφαλής της Εθνικής Ασφάλειας. Παρά την ομολογία της ίδιας της Κλίντον περί πυρήνων της Αλ Κάιντα στις γραμμές των Σύρων αντικαθεστωτικών, οι Αμερικανοί, κυρίως μέσω Τουρκίας και Κατάρ, στηρίζουν, χρηματοδοτούν και εξοπλίζουν την αντιπολίτευση εναντίον του Άσαντ, στο πλαίσιο της οποίας ηγεμονικό ρόλο παίζουν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι. Εντελώς φυσιολογικά, η χριστιανική μειονότητα της Συρίας συσπειρώνεται γύρω από το απολυταρχικό, αλλά απολύτως κοσμικό καθεστώς του Μπάαθ- ο δολοφονηθείς υπουργός Άμυνας ήταν Χριστιανός Ορθόδοξος- καθώς φοβάται ότι θα υποστεί πογκρόμ αν ανέβουν στην εξουσία οι παρά φύσιν σύμμαχοι των Αμερικανών, ανάλογα με αυτά που υπέστησαν οι Χριστιανοί στο μετα- Σαντάμ Ιράκ.

Το αλλόκοτο φλερτ της Αμερικής με το πολιτικό Ισλάμ μοιραία αναστατώνει την παλιά, σταθερή και δοκιμασμένη σχέση της με το Ισραήλ. Από την αρχή της εξέγερσης, πρώτα στην Τυνησία κι ύστερα στην Αίγυπτο, η ισραηλινή ηγεσία απέρριπτε τους λυρικούς εξωραϊσμούς της “Αραβικής Άνοιξης”, εκτιμώντας ότι η δυναμική της παρέπεμπε λιγότερο σε Βερολίνο του 1989 και περισσότερο σε Τεχεράνη του 1979- μια λαϊκή επανάσταση εναντίον ενός απολυταρχικού καθεστώτος, όπου σε πρώτο χρόνο πρωταγωνιστούν αριστεροί, νέοι ακτιβιστές και φιλελεύθεροι, αλλά σε δεύτερο χρόνο ηγεμονεύεται από τον ισλαμικό παράγοντα. Οι εξελίξεις μοιάζουν να δικαιώνουν τις αδίστακτες, αλλά όχι ανόητες ισραηλινές ελίτ. Επιτέλους, ο Άσαντ ήταν “ο διάβολος που ξέραμε”. Αν όμως έρθουν στη θέση του οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, πυροδοτώντας ανάλογες εξελίξεις στη γειτονική Ιορδανία, τότε είναι πολύ πιθανό το Ισραήλ να βρεθεί σύντομα αντιμέτωπο με “διαβόλους που δεν γνωρίζει” στις δύο μοναδικές (και όμορες) αραβικές χώρες, Αίγυπτο και Ιορδανία, με τις οποίες έχει συνάψει συνθήκη ειρήνης.

Σε κάθε περίπτωση, το καιροσκοπικό παιχνίδι της Αμερικής με τον ισλαμικό παράγοντα, αντί να θέσει υπό έλεγχο τα δαιμόνια που απελευθέρωσε η “Αραβική Άνοιξη”, πολλαπλασιάζει τις εστίες εμφυλίων πολέμων στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο κίνδυνος να προκαλέσει η περιφερειακή αποσταθεροποίηση σύγκρουση διεθνών διαστάσεων είναι ορατός, αρχής γενομένης από τη Συρία, τη χώρα που φιλοξενεί τις μοναδικές ναυτικές βάσεις της Ρωσίας σε θερμές θάλασσες εκτός συνόρων. Καθιστώντας σαφή την απόφασή του να υπερασπιστεί με νύχια και με δόντια τα στρατηγικά συμφέροντα της χώρας του, ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν αρκέστηκε να στείλει επιδεικτικά πολεμικά ελικόπτερα στον Άσαντ μεσούντος του εμφυλίου πολέμου. Έστειλε και ολόκληρο πολεμικό στόλο, με επικεφαλής το αντιτορπιλικό “Σμετλίβι” στη ρωσική βάση της Ταρτούς, διαμηνύοντας προς πάσαν κατεύθυνση ότι “η Ρωσία είναι και θα είναι εδώ”, όποιο καθεστώς κι αν επικρατήσει αύριο στη Δαμασκό. Υποθέτουμε, χωρίς να μπορούμε να το αποδείξουμε, ότι ο ρωσικός παράγοντας πρέπει να έπαιξε κάποιο ρόλο στην τόσο αποτελεσματική επίδειξη της συριακής αεράμυνας με την κατάρριψη τουρκικού F-4 που εκτελούσε κατασκοπεία- μια πραγματική ψυχρολουσία για το ΝΑΤΟ, που ερωτοτροπεί με σενάρια επέμβασης στη συριακή κρίση, κατά το πρότυπο της Λιβύης.

Βοσνιοποίηση της Λιβύης

Η τελευταία προβάλλεται ως υπόδειγμα επιτυχούς επέμβασης των Αμερικανών και των συμμάχων τους, ύστερα από την επικράτηση του φιλοδυτικού Μαχμούντ Τζιμπρίλ- ήταν ο πρώτος πρωθυπουργός που διόρισαν οι ΝΑΤΟϊκοί μετά την ανατροπή του Καντάφι- στις πρόσφατες εκλογές για την Εθνοσυνέλευση. Η πραγματικότητα  είναι εντελώς διαφορετική. Οι εκλογές οργανώθηκαν ουσιαστικά από την αποστολή του ΟΗΕ (UNSMIL), που μεταχειρίζεται τη Λιβύη σαν διεθνές προτεκτοράτο- άλλωστε ο επικεφαλής της, Βρετανός διπλωμάτης Ίαν Μάρτιν, έχει προϋπηρεσία στη Βοσνία, ένα άλλο διαλυμένο κράτος που έγινε πεδίο “ανθρωπιστικής” επέμβασης του ΝΑΤΟ. Ο Τζιμπρίλ είχε όλα τα λεφτά κι όλη την υποστήριξη των ξένων επικυρίαρχων- θα ήταν πολύ δύσκολο να τρέξει μόνος του και νάρθει δεύτερος. Το κυριότερο, η πραγματική εξουσία σε κάθε λιβυκή πόλη, συνοικία, επαρχία και χωριό, ανήκει όχι στην Τρίπολη αλλά στον τοπικό οπλαρχηγό- φύλαρχο. Στις 3 Ιουλίου, η Διεθνής Αμνηστεία κατήγγειλε ότι η Λιβύη παραμένει όμηρος εκατοντάδων παραστρατιωτικών οργανώσεων που γεννήθηκαν στη φωτιά του εμφυλίου πολέμου και αρνούνται να παραχωρήσουν τα φέουδά τους. Σύμφωνα με τη διεθνή οργάνωση, περίπου 4.000 άνθρωποι κρατούνται, συχνά αβάσιμα, ως συνεργάτες του Καντάφι, πολλοί από αυτούς βασανίζονται ή εκτελούνται αυθαίρετα, ενώ ρατσιστικά πογκρόμ έχουν στόχο τους μαύρους και τους μετανάστες. Η λιβυκή οικονομία είναι απολύτως αποδιοργανωμένη, στο έλεος μαφιόζικων κυκλωμάτων, με μόνη, εντελώς προβλέψιμη εξαίρεση το πετρέλαιο, όπου οι αμερικανικές και ευρωπαϊκές πολυεθνικές έχουν ξαναπιάσει δουλειά.

Δεύτερη επανάσταση;

Η ανασκόπηση των εξελίξεων στην Ανατολική Μεσόγειο αφήνει μια πικρή γεύση για τη Χαμένη Άνοιξη των Αράβων. Ένα παλλιροϊκό κύμα λαϊκών εξεγέρσεων, που ανέτρεψε φαινομενικά ακλόνητα απολυταρχικά καθεστώτα μοιάζει να έχει “απαχθεί” από δυνάμεις ολότελα ξένες ή και ανοιχτά εχθρικές προς την επανάσταση, όπως ο αμερικανικός παράγοντας και το πολιτικό Ισλάμ. Ωστόσο η κατάσταση δεν έχει παγιοποιηθεί και τα αντίθετα μηνύματα δεν λείπουν, ιδίως στη χώρα που θα καθορίσει, λόγω ειδικού βάρους, την κατεύθυνση των αραβικών εξελίξεων, την Αίγυπτο.

Την Τετάρτη, ένα καινούργιο απεργιακό τσουνάμι χτύπησε το Δέλτα του Νείλου, με επίκεντρο τη μεγάλη κλωστοϋφαντουργία Μισρ, που απασχολεί 23.000 εργάτες στην πόλη Μαχάλα. Οι εργάτες κατέλαβαν το εργοστάσιο απαιτώντας αυξήσεις, εκδίωξη των διευθυντών του και εργατικό έλεγχο στη διοίκηση. Η απεργιακή δράση επεκτείνεται σε ολόκληρη την περιοχή από το Δέλτα του Νείλου μέχρι το Σουέζ, όπου εργάτες μεγάλης βιομηχανίας κεραμικών συγκρούονται εδώ και κάμποσες μέρες με την αστυνομία. Ο απεργιακός πυρετός έχει ξεκάθαρο πολιτικό περιεχόμενο, αμφισβητώντας τόσο το στρατιωτικό διευθυντήριο όσο και τον ισλαμιστή πρόεδρο Μόσρι. Αξίζει να σημειωθεί ότι από τις προηγούμενες, μεγάλες απεργίες, διαδηλώσεις και συγκρούσεις στη Μαχάλα, το 2008, άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για τον Μουμπάρακ, κι από εκεί θα ξεπηδούσε το “Κίνημα της 6ης Απριλίου”, που έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην περυσινή εξέγερση. Αυτή η προϊστορία στηρίζει και την αισιοδοξία του αριστερού, συνδικαλιστή ηγέτη της Μισρ, Χάμντι Χουσείν, στο πρακτορείο Reuters: “Οι εργάτες πυροδότησαν την πρώτη επανάσταση, αλλά τους την έκλεψαν μέσα από τα χέρια. Μια δεύτερη επανάσταση θα διορθώσει το δρόμο που πήρε η πρώτη. Και θα είναι μια εργατική επανάσταση”!