Η Τρίτη Ηλικία μαθαίνει και συμμετέχει στο δικό της Πανεπιστήμιο

«Στην ουσία ξεκινήσαμε δύο άτομα. Δύο φίλες είμαστε. Ξεκινήσαμε δειλά δειλά να το κάνουμε. Η αφορμή ουσιαστικά ήταν εμπειρίες από τις οικογένειές μας. Πώς βλέπαμε δηλαδή τους δικούς μας ανθρώπους, τους γονείς μας ή τους παπούδες μας να παροπλίζονται αφού βγαίνουνε στη σύνταξη. Άνθρωποι μορφωμένοι, άνθρωποι που ήτανε πάρα πολύ δραστήριοι, ξαφνικά αφού τελειώνει η διάρκεια του εργασιακού τους βίου, να μην έχουν τι να κάνουν.Και να μένουν σ’ έναν καναπέ και μπροστά σε μία τηλεόραση. Έτσι ξεκίνησε η ιδέα. Και έτσι ξεκινήσαμε να ψάχνουμε να βλέπουμε τι γίνεται και στο εξωτερικό, ποιες είναι οι καλές πρακτικές. Δηλαδή την ιδέα του Πανεπιστημίου δεν την γεννήσαμε εμείς. Ψάχνοντας στο ίντερνετ, βρήκαμε ότι υπάρχει αυτό. Ταξιδέψαμε στην Αγγλία να δούμε πώς το κάνουν εκεί, τι γίνεται και είπαμε να το μεταφέρουμε κι εμείς εδώ πέρα» εξηγεί η Μαρία Αστερίου στο TPP.  Οι δύο φίλες, δημιούργησαν, το 2017, τη Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση «People Behind», με στόχο «έναν κόσμο που κανείς δεν θα μένει πίσω». Η έρευνά τις έφερε σε έναν «θεσμό» που υπάρχει εδώ και δεκαετίες σε πόλεις του εξωτερικού:

«Το Πανεπιστήμιο Τρίτης Ηλικίας είναι μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε από τη δεκαετία του ’70 στο εξωτερικό. Έχει πάει στη Γαλλία, στην Αγγλία, σε όλο τον κόσμο, σε όλες τις μεγάλες πρωτεύουσες και σε μικρότερες πόλεις, και για πρώτη φορά το φέραμε κι εμείς στην Αθήνα. Απευθύνεται σε ανθρώπους που είναι άνω των 65 ετών, που είναι στο σπίτι τους και δεν έχουν πάρα πολλές ευκαιρίες να ενεργοποιηθούν και θέλουνε να βρουν κάτι ενδιαφέρον να κάνουν, είτε να παρακολουθήσουν κάποιο μάθημα, είτε να διδάξουνε κάποιο μάθημα. Αναλόγως της εμπειρίας τους και με τις γνώσεις τους. Κι εμείς τους προσφέρουμε αυτή τη δυνατότητα»

Στις 4 Φεβρουαρίου, την περασμένη Τρίτη, το Πανεπιστήμιο, που βρίσκεται κοντά στο μετρό του Κεραμεικού, στην οδό Φρεαρίων, άνοιξε τις πόρτες του, με τρία μαθήματα: Ιστορία, Φιλοσοφία και Θέατρο. Είναι το πρώτο βήμα, ωστόσο τα μηνύματα φαίνονται ήδη εξαιρετικά θετικά. «Σε λίγο καιρό θα ξεκινήσουν και οι υπολογιστές. Και σιγά σιγά θα μπούνε και κάποια νέα μαθήματα που δεν έχω ακόμη να ανακοινώσω τις θεματικές. Αλλά το ενδιαφέρον είναι ότι δεν θα τα κάνουν πια άνθρωποι από την δική μας ομάδα, αλλά θα τα κάνουν οι ίδιοι οι ωφελούμενοι. Δηλαδή άνθρωποι άνω των 65 ετών που ήρθαν, μας χτύπησαν την πόρτα και μας είπαν: “εγώ ξέρω να κάνω αυτό και θέλω να το προσφέρω σε άλλους ανθρώπους, σε συνομηλίκους μου”» συνεχίζει η κ.Αστερίου. «Αποφασίσαμε σιγά σιγά από τον Μάρτιο, από τις αρχές Μαρτίου να εντάξουμε και κάποια άλλα μαθήματα. Αυτό είναι ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο, γιατί είναι πρώτη φορά που γίνεται κάτι άμεσα διαδραστικό ανάμεσα σε ωφελούμενους που θα είναι και καθηγητές, – εντός εισαγωγικών καθηγητές, έτσι; – συντονιστές δηλαδή ενός εργαστηρίου και ταυτόχρονα είναι και αυτοί που το παρακολουθούν. Τα οφέλη δηλαδή είναι πολλαπλά σε μία τέτοια περίπτωση. Είναι κάτι που θέλουμε κι εμείς πολύ να δούμε πώς θα πάει και να μετρήσουμε και τ’ αποτελέσματά του».

Απαντώντας σε ερώτηση για το τι διαφορά έχει μία τέτοια πρωτοβουλία με άλλα προγράμματα ανοικτά σε άτομα Τρίτης Ηλικίας (π.χ Ανοιχτό Πανεπιστήμιο), η Μαρία Αστερίου εξηγεί ότι «η διαφορά ουσιαστικά είναι ότι εμείς αυτό που κάνουμε, το κάνουμε αποκλειστικά για τα άτομα που είναι άνω των 65 ετών. Όλα τα μαθήματα είναι προσαρμοσμένα με βάση την εμπειρία μας και με βάση μελέτες και με βάση ειδικούς που έχουν συζητήσει για τις ανάγκες αυτών των ανθρώπων, οι οποίες είναι διαφορετικές από τις ανάγκες ενός ανθρώπου που είναι 35 χρονών. Αυτό μπορεί να έχει να κάνει με την προσβασιμότητα, μπορεί να έχει να κάνει με τον τρόπο διδασκαλίας, με τις γνώσεις που αυτοί οι άνθρωποι έχουν αποκτήσει σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους, οπότε δεν είναι το ίδιο με το να παρακολουθήσει ένα νέο παιδί που δεν έχει όλες αυτές τις γνώσεις.»

Η γνώση, η μάθηση, ωστόσο είναι το ένα κίνητρο. Το άλλο, είναι η εκ νέου κοινωνικοποίηση. Η ανάγκη αυτών των ανθρώπων να μιλήσουν, να παραμένουν ενεργά στελέχη μιας κοινότητας ή, απλά, να βρουν έναν καλό λόγο για να βγουν από το σπίτι τους. «Αυτοί συνήθως οι μεγαλύτεροι άνθρωποι έχουν μεγάλη ανάγκη να συζητήσουν περισσότερο, παρά ν’ ακούσουν. Και ν’ ακούσουν βέβαια, αλλά υπάρχει πολύ μεγάλη ανάγκη να συζητήσουν. Οπότε εμείς προσαρμόζουμε τον τρόπο ας πούμε μετάδοσης της γνώσης σε μία τέτοια διαδικασία. Σε μία διαδικασία ομάδας και συζήτησης. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι οι οποίοι όταν παίρνουνε τηλέφωνο για να κάνουν εγγραφή και πια τους λέμε ότι δυστυχώς έχουν κλείσει οι εγγραφές και δεν μπορούν να μπουν σε κάποιο τμήμα, μας λένε πάντα “κορίτσι μου δεν με νοιάζει σε ποιο τμήμα θα με βάλεις, βάλε με οπουδήποτε αρκεί να έχω ένα λόγο να βγω από το σπίτι μου”. Καταλαβαίνει κανείς ότι αυτό, πέρα από το ζήτημα της γνώσης δηλαδή και το να κερδίσουν κάτι από αυτό, έχει να κάνει καθαρά με το να μην είναι μόνοι τους και να βρουν κάτι ενδιαφέρον να κάνουνε στη ζωή τους».

Οι εγγραφές προς το παρόν έχουν κλείσει, καθώς οι πόροι είναι περιορισμένοι. Αυτήν τη στιγμή, σύμφωνα με την People Behind, το Πανεπιστήμιο έχει περίπου 150 φοιτητές και φοιτήτριες, ενώ άλλοι τόσοι και τόσες βρίσκονται στην αναμονή. Παρά τις περιορισμένες μέχρι στιγμής οικονομικές δυνατότητες όμως, τα μαθήματα είναι δωρεάν. «Θα καλύψουμε τώρα περίπου 150 άτομα που έχουν ήδη κάνει την εγγραφή τους και θα μπούνε σε αυτά τα τμήματα, αλλά περίπου άλλοι τόσοι και ίσως λίγο περισσότεροι βρίσκονται σε αναμονή για τα νέα εργαστήρια που θα μπουν. Οπότε για να καλύψουμε εμείς 300-350  άτομα χρειαζόμαστε σίγουρα βοήθεια και στήριξη. Ο κύκλος των μαθημάτων αυτών είναι τελείως δωρεάν. Δηλαδή ο βασικός κύκλος μαθημάτων θα είναι πάντα δωρεάν. Προσωπικό με την έννοια του έμμισθου προσωπικού σ’ αυτή τη φάση είναι ελάχιστο. Κατά το 80% είμαστε εθελοντές που το κάνουμε. Ο λόγος δεν είναι άλλος πέρα από το ότι δεν έχουμε πόρους αυτή τη στιγμή. Δηλαδή δεν υπάρχει κάποιος φορέας από πίσω που να υποστηρίζει ακόμα. Προσπαθούμε και είμαστε σε διαδικασία ανεύρεσης πόρων γιατί οι άνθρωποι που έχουν ζητήσει να συμμετέχουν είναι πάρα πολλοί. Είναι περισσότεροι από αυτούς  που εμείς έχουμε τη δυνατότητα να καλύψουμε σε αυτή την φάση. Οπότε σίγουρα θα χρειαστούμε στήριξη και προσπαθούμε να έρθουμε σε επαφή είτε με ιδρύματα είτε με άλλους φορείς, που θα μπορούσαν να βοηθήσουν» συνεχίζει η κ.Αστερίου.  Σχετικά με το αν υπάχει επικοινωνία με κρατικούς φορείς, όπως ο δήμος Αθηναίων, απαντά: «Λόγω της συνεργασίας που είχαμε στο παρελθόν με τον δήμο Αθηναίων είχαμε μία πολύ σταθερά καλή σχέση. Τώρα αυτή την περίοδο η αλήθεια είναι ότι εμείς δεν έχουμε κινήσει κάποια τέτοια διαδικασία. Δεν φαντάζομαι να υπάρχει κανένα κώλυμα από τον δήμο να έχουμε κάποια συνεργασία».

Οι κοινωνία παραμένει, σε σημαντικό ακόμα βαθμό, γεμάτη με διακρίσεις και στερεότυπα. Ένα από αυτά έχει να κάνει και με την ηλικία. Είναι σαν, άμεσα ή έμμεσα, ρητά ή άρρητα, να λέγεται σε ανθρώπους που έχουν ολοκληρώσει τον εργασιακό τους βίο ότι «μέχρι εδώ». Η ζωή όμως, δεν τελειώνει μαθηματικά, σε κάποια συγκεκριμένη ηλικία ή μετά από κάποια συγκεκριμένη ιδιότητα. Η ζωή συνεχίζεται, όσο υπάρχει. Με γνώση, με συμμετοχή, με γνώμη, με ενέργεια και διαπροσωπικές σχέσεις. Και σίγουρα, μία ομάδα φοιτητών/ριών, ετών 65, ή 70, ή 75 κλπ, είναι ένα ισχυρό μήνυμα.