Η τρομοκρατία του Χαχανούλη
Απόψε κάνεις μπαμ. Η τρομοκρατία του Χαχανούλη, το δόγμα του σοκ και ο «Ήσυχος Έλληνας»
Ποιός ξεκίνησε το κύμα βομβιστικών (ή σχεδόν βομβιστικών) επιθέσεων με τις αποστολές παγιδευμένων δεμάτων; Είναι τυχαίο ότι συνέπεσε με ανάλογη αναζωπύρωση της τρομολαγνίας στις ΗΠΑ και ότι παρατηρείται λίγες ημέρες πριν από μια κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση; Είτε μας αρέσει είτε όχι τα ερωτήματα αυτά ακούγονται καθημερινά σε ολόκληρη τη χώρα. Το να τα απορρίψεις ως ανόητες θεωρίες συνομωσίας είναι κοντόφθαλμο. Το να εισέλθεις στη λογική τους είναι πιθανότατα πολύ πιο επικίνδυνο.
Ομολογουμένως η ιστορία έχει αποκαλύψει πολλές φορές στο παρελθόν ότι κυβερνήσεις και μυστικές υπηρεσίες φόρεσαν τη μάσκα του τρομοκράτη για να προκαλέσουν κοινωνική ένταση και να στοχοποιήσουν πολιτικούς τους αντιπάλους. Ο εμπρησμός του Ράιχσταγκ το 1933, οι τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ιταλία της δεκαετίας του ’70 από την Gladio αλλά ακόμη και οι μυθιστορηματικές «αποκαλύψεις» του Γκράχαμ Γκριν στον «Ήσυχο Αμερικανό» για το ρόλο των ΗΠΑ στον πόλεμο της Ινδοκίνας είναι παραδείγματα που δεν μπορούν να αγνοηθούν.
Δεν χρειάζεται άλλωστε να πάει κανένας τόσο πίσω για να εντοπίσει κυβερνητικό δάκτυλο πίσω από τρομοκρατικές επιθέσεις. Ο πρώην στενός συνεργάτης του Τζορτζ Μπους, Καρλ Ρόουβ, κατηγορήθηκε ότι ανέβαζε το επίπεδο συναγερμού για τρομοκρατικές επιθέσεις πριν από κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις και γενικότερα σε στιγμές που ο Λευκός Οίκος χρειαζόταν να συσπειρώσει τον πληθυσμό και να αποκρύψει πολιτικά σκάνδαλα.
Εδώ ακριβώς βρίσκεται όμως και ο κίνδυνος των θεωριών συνομωσίας. Μερικές φορές αντί να αποκαλύπτουν την πραγματικότητα, απλώς τη συσκοτίζουν.
Τις περισσότερες φορές και μόνο η αναζήτηση των φυσικών αλλά ακόμη και των ηθικών αυτουργών είναι αρκετή για να αποπροσανατολίσει την κοινή γνώμη από την πολιτική ουσία του ζητήματος. Χρειάζεται άραγε να οδηγηθείς σε παρανοϊκές θεωρίες συνομωσίας σχετικά με το πώς κατέρρευσαν οι δίδυμοι πύργοι για να καταλάβεις ότι η κυβέρνηση των νεοσυντηρητικών είχε ανάγκη μια τέτοια επίθεση για να δικαιολογήσει στην στρατιωτική εισβολή στο Αφγανιστάν και το Ιράκ; Το ότι η κυβέρνηση Μπους ήταν ο μεγάλος «ωφελημένος» από την 11η Σεπτεμβρίου και έσπευσε να αδράξει αυτή την «ευκαιρία» δεν την καθιστά ένοχη για την τρομοκρατική επίθεση. Την καθιστά όμως πολιτικά ένοχη για το πολύ μεγαλύτερο έγκλημα που ακολούθησε.
Ένα από τα παραδείγματα που χρησιμοποιεί η Ναόμι Κλάιν, στο βιβλίο της «Το δόγμα του σοκ» ίσως μας φανεί εδώ χρήσιμο. Η αμερικανική κυβέρνηση δεν προκάλεσε τον Τυφώνα Κατρίνα που διέλυσε τη Νέα Ορλεάνη. Ήταν όμως αυτή που εκμεταλλεύτηκε το σοκ που υπέστη ο πληθυσμός για να προχωρήσει σε περαιτέρω ιδιωτικοποίηση του εκπαιδευτικού συστήματος στην συγκεκριμένη πολιτεία αλλά και να χρησιμοποιήσει το μισθοφορικό στρατό της Blackwater για πρώτη φορά σε αμερικανικό έδαφος. Εδώ «τρομοκράτης» ήταν η φύση, ένοχος όμως ήταν η κυβέρνηση.
Όταν η απάντηση σε μια τρομοκρατική ενέργεια είναι πιο τρομακτική από την ίδια την ενέργεια μήπως θα πρέπει να εστιάζουμε εκεί την προσοχή μας; Εάν μια κυβέρνηση χρειάζεται τον φόβο που προκαλεί μια τρομοκρατική επίθεση για να αποκρύψει ή να δικαιολογήσει την πολιτική της μήπως πρέπει να κρίνεται ένοχή για «τρομοκρατία» πριν ακόμη εκδηλωθεί η εγκληματική πράξη;
Ομολογουμένως η ιστορία έχει αποκαλύψει πολλές φορές στο παρελθόν ότι κυβερνήσεις και μυστικές υπηρεσίες φόρεσαν τη μάσκα του τρομοκράτη για να προκαλέσουν κοινωνική ένταση και να στοχοποιήσουν πολιτικούς τους αντιπάλους. Ο εμπρησμός του Ράιχσταγκ το 1933, οι τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ιταλία της δεκαετίας του ’70 από την Gladio αλλά ακόμη και οι μυθιστορηματικές «αποκαλύψεις» του Γκράχαμ Γκριν στον «Ήσυχο Αμερικανό» για το ρόλο των ΗΠΑ στον πόλεμο της Ινδοκίνας είναι παραδείγματα που δεν μπορούν να αγνοηθούν.
Δεν χρειάζεται άλλωστε να πάει κανένας τόσο πίσω για να εντοπίσει κυβερνητικό δάκτυλο πίσω από τρομοκρατικές επιθέσεις. Ο πρώην στενός συνεργάτης του Τζορτζ Μπους, Καρλ Ρόουβ, κατηγορήθηκε ότι ανέβαζε το επίπεδο συναγερμού για τρομοκρατικές επιθέσεις πριν από κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις και γενικότερα σε στιγμές που ο Λευκός Οίκος χρειαζόταν να συσπειρώσει τον πληθυσμό και να αποκρύψει πολιτικά σκάνδαλα.
Εδώ ακριβώς βρίσκεται όμως και ο κίνδυνος των θεωριών συνομωσίας. Μερικές φορές αντί να αποκαλύπτουν την πραγματικότητα, απλώς τη συσκοτίζουν.
Τις περισσότερες φορές και μόνο η αναζήτηση των φυσικών αλλά ακόμη και των ηθικών αυτουργών είναι αρκετή για να αποπροσανατολίσει την κοινή γνώμη από την πολιτική ουσία του ζητήματος. Χρειάζεται άραγε να οδηγηθείς σε παρανοϊκές θεωρίες συνομωσίας σχετικά με το πώς κατέρρευσαν οι δίδυμοι πύργοι για να καταλάβεις ότι η κυβέρνηση των νεοσυντηρητικών είχε ανάγκη μια τέτοια επίθεση για να δικαιολογήσει στην στρατιωτική εισβολή στο Αφγανιστάν και το Ιράκ; Το ότι η κυβέρνηση Μπους ήταν ο μεγάλος «ωφελημένος» από την 11η Σεπτεμβρίου και έσπευσε να αδράξει αυτή την «ευκαιρία» δεν την καθιστά ένοχη για την τρομοκρατική επίθεση. Την καθιστά όμως πολιτικά ένοχη για το πολύ μεγαλύτερο έγκλημα που ακολούθησε.
Ένα από τα παραδείγματα που χρησιμοποιεί η Ναόμι Κλάιν, στο βιβλίο της «Το δόγμα του σοκ» ίσως μας φανεί εδώ χρήσιμο. Η αμερικανική κυβέρνηση δεν προκάλεσε τον Τυφώνα Κατρίνα που διέλυσε τη Νέα Ορλεάνη. Ήταν όμως αυτή που εκμεταλλεύτηκε το σοκ που υπέστη ο πληθυσμός για να προχωρήσει σε περαιτέρω ιδιωτικοποίηση του εκπαιδευτικού συστήματος στην συγκεκριμένη πολιτεία αλλά και να χρησιμοποιήσει το μισθοφορικό στρατό της Blackwater για πρώτη φορά σε αμερικανικό έδαφος. Εδώ «τρομοκράτης» ήταν η φύση, ένοχος όμως ήταν η κυβέρνηση.
Όταν η απάντηση σε μια τρομοκρατική ενέργεια είναι πιο τρομακτική από την ίδια την ενέργεια μήπως θα πρέπει να εστιάζουμε εκεί την προσοχή μας; Εάν μια κυβέρνηση χρειάζεται τον φόβο που προκαλεί μια τρομοκρατική επίθεση για να αποκρύψει ή να δικαιολογήσει την πολιτική της μήπως πρέπει να κρίνεται ένοχή για «τρομοκρατία» πριν ακόμη εκδηλωθεί η εγκληματική πράξη;