ΙΣΠΑΝΙΑ: Το χρονικό της κρίσης, το κίνημα των αγανακτισμένων και στο βάθος εκλογές…

Του Γιώργου Μπόσκου

Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση

Μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers (Σεπτέμβριος 2008), όταν έσκασε η φούσκα της δανειακής ευημερίας λόγω της αδυναμίας αποπληρωμής των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων υψηλού ρίσκου (subprime mortgage loans), η ισπανική οικονομία εισήλθε σε ύφεση. Με τη δημιουργία της ''φούσκας'' των ακινήτων, οι ρυθμοί ανάπτυξης της οικονομίας υποχώρησαν από το 3.5% στο 0.9%.

Στις αρχές του 2009, η Standard & Poor's υποβαθμίζει την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας από ΑΑΑ σε ΑΑ+. Παράλληλα, το δημόσιο έλλειμμα της Ισπανίας αγγίζει το 11.9% του ΑΕΠ.

Στο πρώτο τρίμηνο του 2010, η ανεργία αγγίζει το 20%, ποσοστό-ρεκόρ μετά από 13 χρόνια, με 4.6 εκατομμύρια Ισπανούς να μένουν άνεργοι.

Τον Μάιο του 2010, ο Πρωθυπουργός της χώρας, Χοσέ Λουίς Θαπατέρο, ανακοινώνει μέτρα λιτότητας 1.5% του ΑΕΠ, μεταξύ των οποίων περικοπές στους μισθούς των δημόσιων υπαλλήλων, πάγωμα στις αυξήσεις των συντάξεων, καθώς και αύξηση του ΦΠΑ κατά τρεις μονάδες. Από το 18% στο 21%. Με την μείωση της αγοραστική δύναμης, τα μέτρα λιτότητας φτάνουν, τελικά, στο 5% του ΑΕΠ.
Αξιοσημείωτη είναι η ραγδαία αύξηση του δημόσιου χρέους: 40.2% του ΑΕΠ (2008), 54% (2009) και 61.7% (2010).
 
Τo κίνημα των αγανακτισμένων

Στις 15 Μαΐου 2011, μία εβδομάδα πριν τις Δημοτικές και Περιφερειακές εκλογές, ξεχύνονται στους δρόμους και στις πλατείες αγανακτισμένοι πολίτες, διαδηλώνοντας κατά της λιτότητας. Το κίνημα 15M (Movimento 15M) ή αλλιώς το κίνημα των αγανακτισμένων (Los Indignados) ήταν ο προάγγελος του ''Occupy Wall Street'' (Σεπτέμβριος 2011). Οκτώ εκατομμύρια πολίτες συμμετείχαν στις διαμαρτυρίες, τη στιγμή που 4.9 εκατομμύρια ήταν άνεργοι με το ποσοστό να αγγίζει το 21% και το 40% στους νέους. Η περίοδος αυτή άλλαξε ριζικά την ιδεολογική ατζέντα στο πολιτικό σκηνικό της χώρας και είναι γνωστή ως ''Ισπανική άνοιξη''.
 
Η άνοδος της Κεντροδεξιάς στην εξουσία

Ο Θαπατέρο αποφασίζει να φέρει τις εκλογές τέσσερις μήνες νωρίτερα και το Νοέμβριο του 2011 ο αρχηγός του συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος (PP), Μαριάνο Ραχόι, κατακτά την απόλυτη αυτοδυναμία, πανηγυρίζοντας μια θριαμβευτική νίκη επί του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος (PSOE) με το επιβλητικό 44,6% (186 έδρες).

Στις 30 Δεκεμβρίου η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση, ισχυρίζεται ότι τι δημόσιο έλλειμμα ανέρχεται στο 8% του ΑΕΠ, πάνω από τον προκαθορισμένο στόχο του 6%. Ταυτόχρονα, ανακοινώνει νέα μέτρα λιτότητας με περικοπές στις δημόσιες δαπάνες 8.9 δισ. ευρώ, αρχής γενομένης από το νέο έτος. Ο Δεκέμβριος του 2011 βρίσκει την Ισπανία με το 1/4 του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της, χωρίς δουλειά. Το ποσοστό ανεργίας αγγίζει το 22.85% (5.27 εκατομμύρια) – Το μεγαλύτερο στην Ευρωζώνη.

Η κυβέρνηση είχε θέσει ως στόχο να εξοικονομήσει 27 δισ. ευρώ από φόρους, περικοπές μισθών και δημόσιων δαπανών. Ο Ραχόι υπόσχεται να μειώσει το έλλειμμα του προϋπολογισμού στο 5.3% το 2012 από το 8.5% του ΑΕΠ το 2011.
 
Η τραπεζική κρίση και το Bailout

Το δεύτερο τρίμηνο του 2012, η τέταρτη μεγαλύτερη τράπεζα της Ισπανίας, η Bankia, ζητά κρατικό δάνειο ύψους 19 δισ. ευρώ, προκειμένου να αποφύγει την κατάρρευση. Η ισπανική κυβέρνηση προχωρά τελικά στην κρατικοποίηση της τράπεζας, η οποία διατηρούσε το 10% των εγχώριων καταθέσεων.

Ένα μήνα πριν το bailout, το ισπανικό κρατικό ομόλογο δεκαετούς διάρκειας έφτανε το 7% και τα ασφάλιστρα κινδύνου χρεοκοπίας (Credit Default Swaps, CDS) τις 633 μονάδες βάσης – ένα ακόμα ρεκόρ.

Στις 9 Ιουλίου, ο Iσπανός Υπουργός Οικονομικών, Λουίς ντε Γκίντος, ανακοινώνει ότι η χώρα θα ζητήσει δάνειο από την Ευρωζώνη ύψους 100 δισ. ευρώ για να καλύψει τις κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών. Στο Eurogroup, οι Υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης αποφασίζουν, τελικά, να χρηματοδοτήσουν την Ισπανία, το κόστος δανεισμού της οποίας εκτοξεύτηκε στο υψηλότερο επίπεδο από τότε που κυκλοφόρησε το Ευρώ (1999).

Το Δεκέμβριο του 2012, το κοινοβούλιο εγκρίνει προϋπολογισμό λιτότητας, ύψους 39. δισ ευρώ. Την ίδια στιγμή, η ανεργία ξεπερνά το 25% και οι διαδηλώσεις αποτελούν καθημερινό φαινόμενο σε όλες τις πόλεις.

Αξίζει να αναφερθεί ότι το δημόσιο χρέος της Ισπανίας έφτασε το 70.5% του ΑΕΠ το 2011 και το 86% το 2012.
 
Έλλειμμα, χρέος, ύφεση, ανεργία
 
– Περισσότερες από 30.000 θέσεις εργασίας χάθηκαν την τριετία 2008-2011 στον τραπεζικό τομέα. Διαδηλώσεις εργαζομένων πραγματοποιούνται σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Ισπανίας.

– Σε νέο ιστορικό ρεκόρ εκτινάσσεται η ανεργία, καθώς η παρατεταμένη ύφεση και οι περικοπές δαπανών άφησαν εκτός εργασίας σχεδόν 6 εκατομμύρια ανθρώπους στο τέλος του 2012. Στους νέους κάτω των 25 ετών, μάλιστα, η ανεργία σκαρφάλωσε πάνω από το 55%.

– Στο 6,7% του ΑΕΠ διαμορφώθηκε το δημοσιονομικό έλλειμμα το 2012 έναντι του στόχου (4,5%) που έχει συμφωνηθεί με την Ε.Ε.

– Περαιτέρω συρρίκνωση παρουσίασε η οικονομία κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2012, καθώς το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 0,8%.

– Έσπασαν το «φράγμα» των 6 εκατ. οι άνεργοι (27%).

– Στο 90,2% του ΑΕΠ αυξήθηκε το δημόσιο χρέος τον Ιούνιο 2013. Τον Μάιο, το χρέος της Ισπανίας ανερχόταν στο 89,6% του ΑΕΠ της. Το δημόσιο χρέος της Ισπανίας βρισκόταν κάτω από το 40% του ΑΕΠ πριν ξεσπάσει το 2008 η παγκόσμια οικονομική κρίση.

– Νέο ρεκόρ «κόκκινων» δανείων. Αυξήθηκαν στα 187,83 δισ. ευρώ το Σεπτέμβριο, ενώ τον Οκτώβριο στα 190,97 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα η Τράπεζα της Ισπανίας, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια ανήλθαν στο 13,07% του συνόλου των δανείων τον Νοέμβριο.

– Η αξία των «κακών» δανείων διαμορφώθηκε στα 192,5 δισ. ευρώ. Εν τω μεταξύ, το συνολικό ύψος των δανείων ανήλθε σε 1,471 τρισ. ευρώ.

– Συνολικά στη χώρα 2,306 εκατομμύρια παιδιά (27,5%) ηλικίας κάτω των 18 ετών ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, σύμφωνα με έκθεση της UNICEF.

– Στο 93,4% του ΑΕΠ εκτινάχθηκε το δημόσιο χρέος της Ισπανίας το Σεπτέμβριο 2013, σύμφωνα με την Τράπεζα της Ισπανίας.

Οι ''Podemos''

Στις 16 Ιανουαρίου 2015, ένας λέκτορας πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Complutense της Μαδρίτης, ο Πάμπλο Ιγκλέσιας, ιδρύει τους Podemos μαζί με τον Ίνιγο Ερεχόν.

Στόχος του ήταν να κάνει τους πολίτες να ασχοληθούν με την πολιτική. ''Εάν δεν ασχοληθούν τότε θα το κάνουν άλλοι. Και αυτό τους ανοίγει την πόρτα στο να σου κλέψουν τη δημοκρατία, τα δικαιώματα και το πορτοφόλι σου'', είχε δηλώσει στο βρετανικό ''Guardian''.

Κύρια συνθήματα του Ιγκλέσιας είναι: ''Η ώρα της αλλαγής είναι τώρα'', ''Η χώρα ανήκει στο λαό'' και ''Θα νικήσουμε''. Το περίφημο -και στη χώρα μας- ''Venceremos''. ''Γεννήθηκαν από το κίνημα των Αγανακτισμένων (2011). Οι Podemos αριθμούν σήμερα, 382.307 μέλη.

Τέσσερις μήνες αργότερα, στις Ευρωεκλογές του Μάιου 2015, κάνουν τον πρώτο τους πολιτικό άθλο. Συγκεντρώνουν 1.2 εκατ. ψήφους (7.98%) και εκλέγουν πέντε Ευρωβουλευτές, μεταξύ των οποίων και ο Πάμπλο Ιγκλέσιας.

Λίγο αργότερα, η δεύτερη μεγάλη έκπληξη. Σε δημοσκόπηση που πραγματοποίησε η εφημερίδα EL PAIS, οι Podemos συγκέντρωναν 27,7% των ψήφων έναντι 26,2% των Σοσιαλιστών και 20,07% του συντηρητικού κυβερνώντος Λαϊκού Κόμματος. ''Ποτέ ένα κόμμα δεν είχε φθάσει σε τέτοιο επίπεδο στην πρόθεση ψήφου με μόνον οκτώ μήνες ύπαρξης”, επισημαίνει η ισπανική εφημερίδα.

Το Νοέμβριο του 2014, στο ιδρυτικό συνέδριο των Podemos παρευρίσκεται για να απευθύνει χαιρετισμό ο Αλέξης Τσίπρας. Έκτοτε μια δυνατή φιλία γεννιέται με τον Πάμπλο Ιγκλέσιας.

Η τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης ολοκλήρωσε το 2014 με δημόσιο χρέος 97,6% του ΑΕΠ, ενώ αυτό αναμένεται να αυξηθεί στο 100,3% το 2015 και στο 101,5% το 2016.
 
Η ώρα του Ιγκλέσιας

Στις 22 Ιανουαρίου 2015, ο αρχηγός των Podemos ταξιδεύει στην Αθήνα για να παρευρεθεί στην προεκλογική ομιλία του Αλέξη Τσίπρα, στην Ομόνοια. Απευθυνόμενος στα ελληνικά στέλνει μήνυμα νίκης, αγκαλιά με τον πρόεδρο του Σύριζα και καταχειροκροτούμενος από το Αθηναϊκό κοινό.

Στις 31 Ιανουαρίου, η πλατεία Puerta del Sol γεμίζει ξανά μετά από τέσσερα χρόνια. Σε μια μεγαλειώδη συγκέντρωση στη Μαδρίτη, ο Ιγκλέσιας μοιάζει να είναι ο απόλυτος κυρίαρχος στο πολιτικό σκηνικό της χώρας. ''Το 2015 θα είναι η χρονιά της αλλαγής'' έλεγε σε πάνω από 100.000 Ισπανούς, δείχνοντας το ρολόι στο Μαριάνο Ραχόι: ''Τικ, τακ, τικ, τακ'', φώναζε σε μια κατάμεστη ''μαδριλένικη'' πλατεία.
Στις 24 Μαΐου 2015, οι Ισπανοί δίνουν στο Λαϊκό Κόμμα (PP) 46% και στο Σοσιαλιστικό Κόμμα του Πέδρο Σάντσεθ 28.8%. Οι Podemos είχαν αποφασίσει, ήδη από τον Οκτώβριο του 2014, να μην κατεβάσουν υποψήφιους. Παρ' όλα αυτά, πέτυχαν άλλη μία νίκη, καθώς οι υποψήφιοι, τους οποίους αποφάσισαν να στηρίξουν στις εκλογές, κέρδισαν τους δύο μεγαλύτερους δήμους. Μαδρίτη (Μανουέλα Καρμένα) και Βαρκελώνη (Άδα Κολάου).

Η δήμαρχος της Μαδρίτης, Μανουέλα Καρμένα βάζει φρένο τους πλειστηριασμούς, λίγες μέρες μετά την εκλογή της.

Στις 12 Ιουλίου, τη μακρά νύχτα των διαπραγματεύσεων στη Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλλες, o Πάμπλο Ιγκλέσιας γράφει στο twitter: ''Υποστηρίζουμε τον ελληνικό λαό και την ελληνική κυβέρνηση κόντρα στους μαφιόζους της Ευρώπης. Αυτό είναι πραξικόπημα''.

Μετά την υποχώρηση της ελληνικής κυβέρνησης, ο Ιγκλέσιας δήλωσε ότι δεν είναι ευχαριστημένος με τη συμφωνία και ότι δεν υπήρχε εναλλακτική επιλογή, υποστηρίζοντας, όμως, ότι αυτή δίνει χρόνο στην Ελλάδα και αναδιάρθρωση του χρέους.

Στις 18 Σεπτεμβρίου, ο αρχηγός των Podemos έρχεται πάλι στην Αθήνα για να στηρίξει τον Αλέξη Τσίπρα, βάζοντας τέλος σε όλα τα αρνητικά σενάρια που είχαν αναπτυχθεί για τη μεταξύ τους σχέση. ''Μπορούμε να αλλάξουμε την Ευρώπη'', ήταν τα λόγια του στην Πλατεία Συντάγματος.

Στις 27 Σεπτεμβρίου, στις εκλογές της Καταλονίας, ο συνασπισμός «Junts pel Si» (Μαζί για το ναι) κατακτά 62 έδρες, και το CUP άλλες δέκα έδρες, παρέχοντας στο στρατόπεδο της ανεξαρτησίας πλειοψηφία 72 εδρών στην τοπική βουλή, στην οποία εκλέγονται 135 βουλευτές. Ο Πάμπλο Ιγκλέσιας έχει υποσχεθεί δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Καταλονίας, σε περίπτωση που κερδίσει τις ερχόμενες εκλογές.

Ισπανία Εκλογές 2015

Ο Μαριάνο Ραχόι ανακοινώνει την ημερομηνία των εθνικών εκλογών: 20 Δεκεμβρίου. Στις 27 Οκτωβρίου διαλύεται το ισπανικό κοινοβούλιο και ξεκινά η επίσημη προεκλογική περίοδος.

Ο Ραχόι δήλωσε πρόσφατα ότι αν χάσει τις εκλογές θα παραιτηθεί από την αρχηγία του Λαϊκού Κόμματος.

Οι Podemos πέρασαν μια πολύ μεγάλη κρίση τους τελευταίους μήνες, όμως σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση της Metroscopia για την EL PAIS, φαίνεται ότι αρχίζουν να ανακάμπτουν. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSOE) του Πέδρο Σάντσεθ είναι οριακά πρώτο. Ακολουθεί το Λαϊκό Κόμμα (PP), ενώ στην τέταρτη θέση βρίσκονται οι Cuidadanos του Άλμπερτ Ριβέρα.

Κανένα κόμμα δεν έχει αυτοδυναμία, γεγονός που σημαίνει ότι θα οδηγηθούμε σε κυβέρνηση συνασπισμού για πρώτη φορά στην ιστορία της Ισπανίας
Τόσο το PSOE όσο και το PP ''φλερτάρουν'' με τους Cuidadanos, οι οποίοι προσβλέπουν σε μια συνεργασία με τον ''πρώτο'', όποιος κι αν είναι αυτός. Οι Podemos αποκλείουν κάθε ενδεχόμενο συνεργασίας με το PP και τους Cuidadanos, ενώ φαίνεται ότι δε θα έλεγαν ''όχι'' στο PSOE, εφόσον αυτό κερδίσει τι εκλογές.

Αναμφίβολα, πρόκειται για τις πιο ενδιαφέρουσες εκλογές από το 1978, όταν και δημιουργήθηκε το πρώτο σύνταγμα αυτοδιοικητικής και περιφερειακής αυτονομίας της Ισπανίας, τρία χρόνια μετά το θάνατο του δικτάτορα, Φρανθσικο Φράνκο.
Τέσσερα κόμματα διεκδικούν την πρωτιά, εκ των οποίων τα δύο (Podemos & Cuidadanos), δεν συμμετείχαν στις εκλογές του 2011. Οι Podemos, μάλιστα, δεν υπήρχαν καν τότε.

Λιγότερο από δύο μήνες έμειναν για να μάθουμε αν τελικά οι Ισπανοί θα επιλέξουν ένα από τα δύο ''παραδοσιακά'' κόμματα ή αν ο Πάμπλο Ιγκλέσιας μας επιφυλάσσει ακόμα ένα θαύμα…