Ήταν κάποτε η δημοσιογραφία ή όσα δεν λέει για αυτήν ο Σέυμουρ Χερς

“Η αλήθεια είναι πάνω από όλα, και θα θριαμβεύσει― όταν κανένας πια δεν νοιάζεται αν θα θριαμβεύσει ή όχι”*

Τον καιρό που υπήρχαν αληθινοί δημοσιογράφοι, όταν έβγαινε ένα τέτοιο θέμα, όπως οι αποκαλύψεις του Σέυμουρ Χερς για την ανατίναξη του αγωγού Βόρειο Ρεύμα, θα το έπιαναν οι υπόλοιποι συνάδελφοι, των άλλων μέσων, και θα το κάναν φύλλο και φτερό, κινητοποιώντας και τις δικές τους πηγές – ω, ναι, θα είχαν πηγές!-, καταγράφοντας ότι ανακάλυπταν ή δεν ανακάλυπταν, αποδομώντας ή ενισχύοντας το ρεπορτάζ – και όχι τον ρεπόρτερ. Τον καιρό που γέννησε ήρωες της δημοσιογραφίας σαν τον Σέυμουρ Χερς. Πού, όπως και ο ίδιος ο Χερς, άλλωστε, έχουν υποστεί, πάλι και πάλι, ξανά και ξανά, την άρνηση των κυβερνήσεων στις αποκαλύψεις τους – μόνο που, κι εκείνοι και πάντα ο Χερς, ως δημοσιογράφος, οφείλει, και το έχει πράξει σε όλη του την πορεία, να ξεκινά από την αρχή που μας παρέδωσε ο δάσκαλος όλων μας, Ισίδωρος Στόουν: υπάρχουμε, ως δημοσιογράφοι, ακριβώς γιατί Οι Κυβερνήσεις Ψεύδονται. (Η φράση του θρυλικού δημοσιογράφου συνεχίζει: «..η καταστροφή περιμένει όσες από αυτές καπνίζουν το ίδιο χασίσι που μοιράζουν». Ακόμη τότε, φαίνεται, οι κυβερνήσεις δεν το κάπνιζαν μαζί με δημοσιογραφούντες, ή, καλύτερα, στενογράφους, όπως ευφυώς τους έχει ονομάσει ο Χερς).

Στο δια ταύτα: Οταν ο Χερς αποκάλυψε την Σφαγή στο Μι Λάι, το έκανε ενώ η πρώτη σχετική επίσημη έκθεση του αμερικάνικου στρατού έλεγε πως ουδέποτε συνέβησαν τα γεγονότα. Οι «φήμες» για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, δηλ. τη σφαγή των αμάχων, είχαν οδηγήσει σε μια πρώτη «έρευνα», τον Απρίλη του 1968, από τον ίδιο το στρατό των ΗΠΑ -και μάλιστα την ίδια την Ταξιαρχία που είχε διαπράξει το έγκλημα.. – η οποία κατέληξε ότι τίποτε δεν είχε  συμβεί, αυτά ήταν διαδόσεις των κομμουνιστών. «Δεν υπάρχει λόγος περαιτέρω ερεύνης**», κατέληγαν, μάλιστα. Της αγίας συγκαλύψεως.

“Ο λόγος που για τόσα χρόνια τα ρεπορτάζ μου γίνονταν αποδεκτά δεν ήταν, όπως θεωρούσα, γιατί ήμουν προσεκτικός και καλός στη δουλειά μου κι έδινα προσοχή στη λεπτομέρεια… Η αλήθεια ήταν πως τόσα χρόνια δεν είχα γράψει κανένα ρεπορτάζ αρκετά σημαντικό που να θελήσουν να το θάψουν”***

Τότε, στον πόλεμο του Βιετνάμ, όταν ο Χερς δημοσίευσε το ρεπορτάζ του, ως ανεξάρτητος ρεπόρτερ, μετά την υποστήριξη της έρευνας και άλλων δημοσιογράφων, με πρώτο τον Γουέην Γκρηνχω, δημοσιογράφων που διασταύρωσαν, εξέτασαν, έκαναν φύλλο και φτερό όσα έπρεπε να γίνουν φύλλο και φτερό, η ιστορία καταγράφει δύο γεγονότα, ένα άμεσο κι ένα έμμεσο: πρώτο, το αμεσο: αναστολή ανάλογων «επιχειρήσεων» – σφαγών και ισοπέδωσης χωριών στην επαρχία Κουανγκ Γκάι, εκεί που οι άμαχοι θεωρούνταν «εχθροί» γιατί δεν στήριζαν τον αμερικάνικο στρατό. Δεύτερο, το έμμεσο: ενίσχυση και άπλωμα του λαϊκού αγώνα εναντίον του πολέμου στο Βιετνάμ.

«Χρειάστηκαν 20 μήνες για να μάθει το αμερικάνικο αναγνωστικό κοινό τι διέπραξαν αμερικανοί στρατιώτες στο Μι Λάι», θα γράψει χαρακτηριστικά, στα απομνημονεύματά του, ο Χερς. Μήνες ρεπορτάζ από ανθρώπους σαν εκείνον, που γνωρίζουν ότι η δημοσιογραφία είναι αγώνας ενάντια στο  ψευδόμενο Κράτος. Μήνες σιωπής από τους δημοσιογράφους της Ουάσιγκτον, τους «πολιτικούς συντάκτες» που δεν ήθελαν να ταράξουν τους κύκλους.

Στα σημαντικά και ενδιαφέροντα από πλευράς ρεπορτάζ: Ο Χερς έλαβε την πρώτη πληροφορία από πηγή που δεν κατονόμαζε, μία και μόνη πηγή. Δημοσίευσε μόλις βρήκε κάποια παραπάνω στοιχεία. Τη σκυτάλη πήρε ο Χένρυ Καμ των Νιου Γιορκ Τάιμς. Ο πρώτος που έχει στα χέρια του φωτογραφίες των δολοφόνων επί το έργο και των δολοφονημένων αμάχων, ο ρεπόρτερ, της Κλήβελαντ Πλέην Ντήλερ, Τζόζεφ Εστερχαζ, ζητάει από το Πεντάγωνο να επιβεβαιώσει την αυθεντικότητά τους. Δέχεται τεράστιες πιέσεις να μη τις δημοσιεύσει. Θεωρεί ότι «αυτό αποτελεί αρκετή επιβεβαίωση της αυθεντικότητάς τους» και τις δημοσιεύει – αντί να περιμένει τι θα πει το Κράτος. Δημοσιογράφοι που δεν θεωρούσαν ότι δουλειά τους είναι να αναμεταδίδουν τις απόψεις του κράτους και των μυστικών υπηρεσιών ως απόλυτες αλήθειες…

Το δεύτερο μεγάλο ρεπορτάζ του Χερς είναι πολύ πιο πρόσφατο. Και πάλι αποτέλεσε συνολικό έργο, σε μεγάλο βαθμό. Ήταν τα εγκλήματα του Αμπου Γκραϊμπ, που τα κάλυψε για το New Yorker,  με το οποίο συνεργάζεται από το 1971, κι από το οποίο του ζητήθηκε και άρθρο μια δεκαετία μετά τα εγκλήματα. Έχει ενδιαφέρον η διήγηση του ιδίου για τον τρόπο με τον οποίο ανακάλυψε τι συνέβαινε.

Όπως έχει πει στο Democracy Now!, είχε μεταβεί στη Δαμασκό για να συναντηθεί με τετράστερο στρατηγό των ΗΠΑ, τον οποίο φυσικά δεν κατονομάζει, και «να τον ανακρίνει» (debrief) για όσα συμβαίνουν τότε στο Ιράκ. Στην πολύωρη κουβέντα, ο στρατηγός ανέφερε μόνο μια φράση: «έχουμε πρόβλημα και με εκείνη τη φυλακή». Ήταν η φράση που, με την εμπειρία και την αξία του Χερς, έγινε η αφορμή για τις συγκλονιστικές αποκαλύψεις τότε.

Ο Τύπος ομως ήδη έχει αλλάξει, προς το χειρότερο. Διεθνής έρευνα για τον τρόπο κάλυψης των εγκλημάτων στο Αμπου Γκραϊμπ, σημείωνε χαρακτηριστικά πως «υπάρχουν πολιτικά σημαντικές» διαφορές στον τρόπο κάλυψης των μέσων στις ΗΠΑ που «αποφεύγουν να χαρακτηρίσουν ως βασανιστήρια» όσα συνέβησαν εκεί, «χρησιμοποιώντας λιγότερο επικίνδυνους όρους όπως “κακομεταχείριση” και “κακοποίηση”», σε αντίθεση με τα ευρωπαϊκά που «χαρακτήριζαν ως βασανιστήρια όσα συνέβησαν στη φυλακή». Σε ανάλογα συμπεράσματα καταλήγει και η σχετική έρευνα του Κολούμπια, που στοιχειοθετεί την μετατροπή του Τύπου σε φερέφωνο συγκάλυψης κρατικών εγκλημάτων. «Όταν κανείς εξετάσει σε βάθος τον τρόπο δημοσιογραφικής κάλυψης των βασανιστηρίων θα δει πως κάποιοι ρεπόρτερς έφεραν στο φως λεπτομερείς έρευνες κακοποιήσεων και βασανισμών, αλλά αντιμετώπισαν την άρνηση των ίδιων των αρχισυντακτών τους: ρεπορτάζ θάφτηκαν, υποβαθμίστηκαν ή αγνοήθηκαν – από την απροθυμία [των επικεφαλής των εφημερίδων] να αποδώσουν ευθύνες στους κυβερνώντες … Ενα σκάνδαλο δεν είναι σκάνδαλο και μια σημαντική αποκάλυψη δεν είναι σημαντική, αν δεν καλυφθούν και δεν εμφανιστούν ανάλογα στον Τύπο».

Όπως καταγράφει και η πρώτη, η διεθνής, είναι πολύ πιθανό η άρνηση στην αποδοχή είτε της ορολογίας είτε της ανάδειξης μιας τέτοιας είδησης, να είναι αποτέλεσμα της Θεωρίας της Κοινωνικής Ταυτότητας, θεωρίας που είχε εξαρχής, ίσως εν αγνοία του, αγκαλιάσει ο Μπους – ο εγκληματίας πίσω από τους εγκληματίες – με την περίφημη λογική του «εμείς εναντίον των άλλων»: αυτό το «εμείς» κουβαλάει την ανωτερότητα και τον εξεπσιοναλισμό της αυτοκρατορίας, από το Βιετνάμ ως σήμερα, από τον πόλεμο στις Φιλιπίνες ως σήμερα. Ο Χερς, όμως, είναι δημοσιογράφος. Αληθινός. Κανονικός. Κάνει τη δουλειά του ​όπως πιστεύει ότι οφείλει, για το καλό πρώτα και κύρια της χώρας του, και έχει μια πορεία που του δίνει πρεστίζ – αλάθητος δεν είναι κανείς, αλλά όταν έχεις τέτοια θηριώδη σουξε στο παλμαρέ σου, ε, όπως και να το κάνουμε, αυτά μετράνε πιο πολύ από όλα. Ενα Πούλιτζερ, πέντε βραβεία Πολκ, καμμιά δωδεκαρία άλλα, μεταξύ των οποίων και το βραβείο καλύτερου αμερικάνικου ρεπορτάζ δημοσίου συμφέροντος – για το Αμπου Γκραιμπ – τον κάνουν «τον πιο πολυβραβευμένο δημοσιογράφο» εν ζωή σήμερα, και ειδικά στην ερευνητική δημοσιογραφία. Γιατί, όπως έχει πει κι ο ίδιος, κυνηγάει τις ιστορίες «που δεν κυνηγούν τα media».

Είναι τα ίδια media που δεν του δίνουν πια βήμα. Εβγαλε το συγκεκριμένο ρεπορτάζ ως το πρώτο και μόνο του, ως τώρα, σε μπλογκ. Πιθανολογώ, με γνώσιν των συνεπειών, ότι οι εφημερίδες και τα περιοδικά που τους χάρισε Πούλιτζερ και Πολκ δεν επρόκειτο, σήμερα, που έχουν καταντήσει φερέφωνα της κυβέρνησής τους, να του δωσουν χώρο. Η πρώτη αναφορά του, κάτω από τον τίτλο, είναι στους New York Times, την εφημερίδα που της χάρισε το πούλιτζερ και που είχε χαρακτηρίσει τον Χερς τον σπάνιο «μοναχικο λύκο της δημοσιογραφίας» που «τα απομνημονεύματά του ήταν ένα μάστερκλας στο ρεπορτάζ», πριν τέσσερα χρόνια.. Οπως ο ίδιος μάλιστα είπε στο Democracy Now! οι ΝΥΤ «κράτησαν πλήρη σιωπή» στο ρεπορτάζ του.

Σε αυτό το σήμερα, ο Χερς έγραψε όσα λέει το ρεπορτάζ του – που, λογικά, έχει πηγή μέσα στο Πεντάγωνο, γιατί ακριβώς δεν αναφέρει πουθενά το Πεντάγωνο και γιατί το Πεντάγωνο έχει κάθε λόγο να τα βάζει με μια κυβέρνηση που το αγνοεί – γιατί αυτό κάνει ο δημοσιογραφος, ή μάλλον οφείλει να κάνει: να ερευνά και να ξεσκεπάζει τα κρατικά ψεύδη, ειδικά αν θεωρεί ότι είναι βλαπτικά προς το δημόσιο συμφέρον και να προστατεύει τις πηγές του. Αυτό που ο Χερς το έχει κάνει από το Μι Λάι μέχρι και πολύ πιο πρόσφατα, δεκάδες φορές. Λέγεται «προστασία των πηγών», κι είναι ο λόγος που υπάρχουν «βαθιά λαρύγγια». Κι όπως και πάλι είπε ο ίδιος, όποιος ζητεί αποκάλυψη πηγών, ε, δεν ξέρει τι είναι δημοσιογραφία.

To μόνο αληθινό ερώτημα που μπαίνει, από το ρεπορτάζ του Χερς, είναι αν και κατά πόσον δημοσιεύεις ένα ρεπορτάζ όταν έχεις μόνο μια πηγή ή υπάρχουν πολλά σημεία που είναι δύσκολο να διασταυρώσεις, καταλήγοντας μάλιστα σε αποσιωπήσεις. Η απάντηση είναι, Ναι, ειδικά καθώς πάντα στα δικά του ρεπορτάζ η πηγή του, όποτε αποκαλύφθηκε, αποδείχθηκε ότι ήταν άμεσα εμπλεκόμενη στο έγκλημα. «Αυτοί που αναρωτιούνται γιατί δεν αποκαλύπτω την πηγή μου, ας πάνε να μάθουνε τι είναι δημοσιογραφία», ήταν η απάντηση του ίδιου.

Το «πες μας την πηγή σου» είναι όπλο των κρατών που θέλουν να καλύψουν τα εγκλήματά τους. Και το «δε λέω την πηγή μου» η μόνη απάντηση που μπορεί να δώσει ένας δημοσιογράφος. Ειδικά ένας δοκιμασμένος, μπαρουτοκαπνισμένος ήρωας της αμερικάνικης δημοσιογραφίας. Που, φέρνει όσα φέρνει στο φως ως έντιμος αμερικανός πολίτης: το πρόβλημα για το Χερς, και το λέει, δεν είναι πως οι ΗΠΑ άσκησαν κρατική τρομοκρατία, ούτε καν ότι έβλαψαν σύμμαχο χώρα: το ζήτημα γι’ αυτόν είναι πως οι σχεδιασμοί και το πλήγμα έγιναν με τρόπο ώστε να μην χρειαστεί να ενημερωθεί το Κογκρέσο. Η επιμονή του στην συνταγματική συμμόρφωση των αμερικάνικων κυβερνήσεων, άλλωστε, βρίσκεται και πίσω από σειρά άλλων του ρεπορτάζ. Και είναι βέβαιο πως δεν έχει καμμία σχέση με τη Μόσχα, που από καιρού επιμένει – και έχει δηλώσει σε υψηλότατο επίπεδο – ότι πίσω από το χτύπημα κρύβονται πρώτα και κύρια οι Βρετανοί, αποδεχόμενη την υπόθεση περί μηνύματος Τρας.

Τo σημαντικότερο όλων, είναι πως, το ρεπορτάζ του Χερς δεν είναι φιλορωσικό ούτε εξυπηρετεί το ρωσικό αφήγημα. Αντιθέτως, είναι ρεπορτάζ ενός αμερικάνου δημοσιογράφου που ελέγχει την δική του κυβέρνηση και δεν ασχολείται με άλλες. Όπως έκανε όλη του τη ζωή. Αυτά είναι και τα δικά του λόγια: Οφειλε να λέει «σημαντικές αλήθειες που δεν ήθελαν να ξέρουν» τα κέντρα εξουσίας, για να κάνει την Αμερική «μια χώρα με βαθύτερη γνώση», όσων συμβαίνουν από και για αυτήν. Ο δημοσιογράφος «δεν είναι στενογράφος να γράφει αυτό είπε αυτός κι αυτό είπε εκείνος». Είναι ερευνητής και υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον. Το λαό. Χωρις «να κάνει ποτέ παρέα με κανέναν στην εξουσία, ούτε καν με τις πηγές του, κι έχει πολύ καλές πηγές».

Σε κάθε περίπτωση, παρά τα κανσελ καλτσα’ φαινόμενα που ελάχιστα μπορούν να προσφέρουν εις βάρος του, βέβαιον είναι ότι o Σέημουρ Χερς δε θα σιωπήσει ουτε τώρα. Ευτυχώς για όλους μας. Σε προχθεσινή του συνέντευξη είπε (εν τη ρύμη του λόγου; ) πως «ο πόλεμος για τον οποίο διαβάζετε, δεν είναι ο πόλεμος που γνωρίζω εγώ». Αναμένουμε.

*Κόβεντρυ Πατμορ, ποιητής

**Για την ιστορία, από τους τριάντα δολοφόνους / σφαγείς / στρατιώτες των ΗΠΑ που αποδεδειγμένα μετείχαν στο μακελειό, βίασαν μικρά κορίτσια μέχρι θανάτου, βασάνισαν γέροντες, εξολόθρευσαν ολόκληρο χωριό, μόνο ένας κρίθηκε ένοχος, ο Γουίλλιαμ Κάλλυ, ο οποίος «πλήρωσε» με τριετή κατ΄οίκον περιορισμό, ελέω Νίξον, και αφέθηκε ελεύθερος το 1974, με αποδεδειγμένη την δολοφονία – με τα χεράκια του – 22 αμάχων. Η «δικαιολογία» που χρησιμοποίησε στη δίκη του ήταν πως «τους είχαν πει πως όλοι αυτοί στο χωριό ήταν Βιετκονγκ». Και ως γνωστόν, στο μυαλό των διαφόρων Κάλλυ, οι κομμουνιστές, ακόμη και άμαχοι, ακόμη και παιδιά και γέροντες, δεν είναι άνθρωποι…

***Gary Webb, ρεπόρτερ, αποκάλυψε το σκάνδαλο Κόντρας – κρακ