
Την Πέμπτη, ο Τραμπ δήλωσε ότι ανησυχεί μήπως ένα χτύπημα τινάξει τις διαπραγματεύσεις στον αέρα — ή μήπως τις βοηθήσει! Αυτό που θέλει ο Νετανιάχου μοιάζει προφανές.
Η επίθεση είχε προβλεφθεί εδώ και εβδομάδες, αλλά τις τελευταίες ημέρες οι πληροφορίες θεωρήθηκαν τόσο σοβαρές ώστε οι ΗΠΑ διέταξαν την απομάκρυνση του μη απαραίτητου διπλωματικού προσωπικού από την περιοχή. Όταν ο ισραηλινός στρατός χτύπησε τελικά το Ιράν το βράδυ της Πέμπτης — νωρίς το πρωί της Παρασκευής στην Τεχεράνη — ΗΠΑ και Ιράν απείχαν μόλις τρεις ημέρες από τον έκτο γύρο προγραμματισμένων πυρηνικών συνομιλιών στο Μουσκάτ του Ομάν.
Μετά τους βομβαρδισμούς, τα ερωτήματα αιωρούνταν. Πόσο σφοδρή θα ήταν η απάντηση που είχε υποσχεθεί το Ιράν; Ήθελε πράγματι ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου να τορπιλίσει τις συνομιλίες για τα πυρηνικά; Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ακολουθούσε μια σκληρή διπλωματική γραμμή με το Ιράν — αλλά προσπάθησε καν να σταματήσει το Ισραήλ;
Σε αυτό που χαρακτήρισε ως «προληπτικό πλήγμα», ο ισραηλινός στρατός υποστήριξε ότι έπληξε πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, όπως εκείνη στη Νατάνζ, το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων, πυρηνικούς επιστήμονες και υψηλόβαθμους στρατιωτικούς αξιωματούχους. Ανάμεσά τους και ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων Μοχαμάντ Μπαγκερί, για τον οποίο αρχικά κυκλοφόρησαν φήμες ότι σκοτώθηκε, αλλά όπως φαίνεται είναι σώος.
Δεδομένου ότι το Ιράν ούτε είχε δείξει ενδείξεις προετοιμασίας για επίθεση κατά του Ισραήλ ούτε είχε εκτοξεύσει οποιαδήποτε στρατιωτική απειλή, το «προληπτικό πλήγμα» ήταν σαφώς παράνομο βάσει του διεθνούς δικαίου — όχι ότι ο Νετανιάχου έχει δείξει ποτέ ιδιαίτερη ευαισθησία για τέτοιες λεπτομέρειες.
Όποια ζημιά κι αν υπέστη το Ιράν από την νυχτερινή επίθεση, ο Νετανιάχου δήλωσε σε ομιλία του ότι η επιχείρηση που στοχεύει το πυρηνικό του πρόγραμμα θα συνεχιστεί μέχρι να ικανοποιηθεί πλήρως πως η απειλή έχει εξαλειφθεί. Αυτό, κατά πάσα πιθανότητα, σημαίνει πόλεμο — έναν πόλεμο από τον οποίο θα είναι ολοένα και πιο δύσκολο για τις ΗΠΑ να μείνουν έξω, ιδίως εφόσον χρειαστεί να υπερασπιστούν το Ισραήλ απέναντι σε ιρανικά αντίποινα.
Σε αυτή τη φάση δεν υπάρχουν ακριβείς αριθμοί θυμάτων από τα πλήγματα, αλλά εικόνες από την Τεχεράνη δείχνουν πολλές κατεστραμμένες κατοικίες και εκρήξεις σε διάφορα σημεία της πρωτεύουσας.
Έχουν επιβεβαιωθεί οι θάνατοι αρκετών εξέχουσων προσώπων από τους στρατιωτικούς, πυρηνικούς και ακαδημαϊκούς κύκλους του Ιράν. Ανάμεσά τους ο αρχηγός των Φρουρών της Επανάστασης Χοσεΐν Σαλαμί, ο πρόεδρος του Πανεπιστημίου Αζάντ και θεωρητικός φυσικός Μοχαμάντ Τεχράντσι, ο πολιτικός και πρώην επικεφαλής του Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας Φερεϊντούν Αμπασί, καθώς και ο στρατηγός Γκολαμαλί Ρασίντ, διοικητής του Κεντρικού Επιτελείου Χατάμ αλ Ανμπίγια, της ενιαίας στρατιωτικής διοίκησης του Ιράν.
Πριν από την επίθεση, το Ισραήλ είχε ουσιαστικά προαναγγείλει τα σχέδιά του μέσω διαρροών στα μέσα ενημέρωσης — και ο Τραμπ ρωτήθηκε από δημοσιογράφο την Πέμπτη σχετικά με το ενδεχόμενο ενός χτυπήματος. Ο πρόεδρος άφησε να εννοηθεί ότι ένα πλήγμα θα μπορούσε να συμβεί ανά πάσα στιγμή, αν και επέμεινε πως προτιμά τη διπλωματική οδό. Από την απάντηση του Τραμπ προκύπτει αρκετά καθαρά ότι, παρόλο που οι ΗΠΑ μπορεί να μην έδωσαν επίσημα το «πράσινο φως» στον Νετανιάχου, δεν του ζήτησαν και να απέχει.
Χαρακτηριστικά, στην απάντησή του προς τον δημοσιογράφο, ο Τραμπ ανέφερε ότι μια ισραηλινή επίθεση θα μπορούσε να «τινάξει στον αέρα» τις προγραμματισμένες συνομιλίες μεταξύ του Αμερικανού ειδικού απεσταλμένου Στιβ Γουίτκοφ και του Ιρανού υπουργού Εξωτερικών Αμπάς Αραχτσί — προσθέτοντας, ωστόσο, ότι μια επίθεση μπορεί και να αποδειχθεί χρήσιμη.
Πιθανότατα, ο Τραμπ πίστευε ότι μια επίθεση θα έδινε στις ΗΠΑ μεγαλύτερη διαπραγματευτική ισχύ απέναντι σε ένα εξασθενημένο και ταπεινωμένο Ιράν. Είναι αδύνατο να γνωρίζει κανείς αν η ιδέα ήταν δική του ή αν προέκυψε από τη σύσκεψη για το πυρηνικό ζήτημα του Ιράν που είχε με την ομάδα εξωτερικής πολιτικής του στο Καμπ Ντέιβιντ την Κυριακή.
Σε κάθε περίπτωση, αν η ιδέα ληφθεί σοβαρά υπόψη, αποκαλύπτει μια βαθιά παρεξήγηση της ιρανικής πραγματικότητας: το Ιράν είναι τώρα ακόμη λιγότερο πιθανό να κάνει υποχωρήσεις στο πυρηνικό του πρόγραμμα απ’ ό,τι ήταν πριν την επίθεση.
Ο Νετανιάχου, ενδεχομένως, κατανοεί καλύτερα από την κυβέρνηση Τραμπ τους Ιρανούς. Είναι πολύ πιθανό ότι ο Ισραηλινός ηγέτης δεν χτύπησε το Ιράν για να ενισχύσει τη διαπραγματευτική θέση των Τραμπ και Γουίτκοφ — αλλά για να βάλει οριστικό τέλος στις συνομιλίες.
Αιφνιδιασμένος από την ανακοίνωση του Τραμπ νωρίτερα φέτος ότι οι ΗΠΑ θα ξεκινούσαν άμεσες συνομιλίες με το Ιράν, ο Νετανιάχου φαίνεται από τότε αποφασισμένος να τορπιλίσει κάθε ενδεχόμενο νέας πυρηνικής συμφωνίας.
Ο Νετανιάχου, με την υποστήριξη των πιο σκληροπυρηνικών φίλων του στο Κογκρέσο των ΗΠΑ, απαίτησε οι συνομιλίες να καταλήξουν σε πλήρη διάλυση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν — κάτι που γνωρίζει πολύ καλά πως είναι αδιαπραγμάτευτο για το Ιράν — ή να απειλήσει με στρατιωτική δράση αν οι συνομιλίες δεν πετύχουν τον στόχο του.
Η ισραηλινή επίθεση, τελικά, μπορεί να έχει ακόμα πιο μακροπρόθεσμες συνέπειες, τινάζοντας στον αέρα όχι μόνο τις ίδιες τις συνομιλίες, αλλά και οποιαδήποτε πιθανότητα συμφωνίας ή συνεννόησης μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν.
Με αυτή την έννοια, ο Νετανιάχου έχει πετύχει. Ακόμα κι αν οι συνομιλίες συνεχιστούν, η ιδέα που κάποτε είχε ο Τραμπ για ένα «επιτυχημένο» Ιράν — ειρηνικό και ενταγμένο στην παγκόσμια οικονομία — σήμερα έχει σίγουρα τιναχθεί στον αέρα.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο The Intercept.