Καθένας με τα όπλα του

Του Δημοσθένη Παπαδάτου Αναγνωστόπουλου

Ένας δημοσιογράφος που ξέρει όσο λίγοι την κοινή ευρωπαϊκή (αντι)προσφυγική πολιτική, σχολίαζε πριν μέρες ότι, έτσι όπως πάνε τα πράγματα, δεν μπορούμε καν να πούμε, για λόγους τακτικής, «ας κάνουμε λίγο πίσω σε κάποια ζητήματα αρχών, μήπως βοηθήσουμε έστω αυτούς που βρίσκονται σε μεγαλύτερη ανάγκη». Το πιο εύγλωττο παράδειγμα είναι τα hot-spots: Ακόμα και να δεχόμασταν όλοι ενθουσιωδώς το ξεχώρισμα των μεταναστών χωρίς χαρτιά από τους πρόσφυγες, άρα να απελαύνονται οι πρώτοι για να εγκατασταθούν έστω οι δεύτεροι, ακόμα δηλαδή κι αν προσχωρούσαμε στη λογική της κυβέρνησης, το κέρδος θα ήταν ανύπαρκτο.

Ο ένας μετά τον άλλον, οι «ευρωπαίοι αξιωματούχοι» προειδοποιούν πως το προσφυγικό ίσως διαλύσει την Ευρωπαϊκή Ένωση• το ίδιο το πρόγραμμα της τελευταίας για τη μετεγκατάσταση προσφύγων στη βόρεια και τη δυτική Ευρώπη, αν και πολύ κατώτερο των αναγκών, έχει ακυρωθεί στην πράξη, τόσο από «ακραίους» όσο και από «μετριοπαθείς» εταίρους[1]• η Μέρκελ, που στις αρχές της δεκαετίας δήλωνε πως «η πολυπολιτισμικότητα μας τελείωσε», σήμερα δυσκολεύεται να επιβληθεί στην ακροδεξιά «ανταρσία» της Συμμαχίας του Βίσενγκραντ και της Αυστρίας, που δεν θέλει να ακούει καν για πρόσφυγες.

Κι ενώ μεμονωμένα κράτη εμφανώς δεν μπορούν να το «λύσουν», η ελληνική κυβέρνηση καταφεύγει στο ΝΑΤΟ για να αντιμετωπίσει, υποτίθεται, τους «διακινητές» (των προσφύγων)• όμως, ακόμα κι αυτό το αίσχος  –γιατί εδώ δεν μιλάμε απλά για υποχώρηση–, με 4 «δικές μας» κανονιοφόρους, 2 πυραυλακάτους και 5 παράκτια περιπολικά να προστατεύουν την εθνική κυριαρχία …από τους πρόσφυγες, ούτε τις κινήσεις της Αυστρίας απέτρεψε, ούτε τις απειλές να τεθεί η Ελλάδα εκτός Σένγκεν έχει μετριάσει.

Το «μη χείρον», η προσπάθεια της κυβέρνησης να ισορροπήσει σε δύο βάρκες («να μην κλείσουμε τα σύνορα» από τη μια, και από την άλλη «να διώχνουμε τους πρόσφυγες από κοινού, ως Ε.Ε., κι ας το λύσει η Τουρκία»), αντί να βελτιώσει τα πράγματα, αποδεικνύεται ο σίγουρος δρόμος για την αποδοχή ενός There Is No Alternative τώρα και στο προσφυγικό.

***
Έστω, όμως, ότι έτσι είναι τα πράγματα• εμείς, που δεν έχουμε καν την ισχύ των κρατών, τι μπορούμε να κάνουμε;

Η δυσκολία της κατάστασης είναι αυτή που δείχνει, πέρα από τα όρια του κυβερνητικού τακτικισμού, και τις πραγματικές δικές μας δυνατότητες. Αν στρατιωτική διαχείριση του προσφυγικού σημαίνει πόλεμος στους πρόσφυγες (με φρεγάτες, φράχτες, στρατόπεδα, επαναπροωθήσεις, απαγωγές στον Έβρο κ.ο.κ.), η αντιμετώπιση κάθε εξωτερικού εχθρού –εν προκειμένω των προσφύγων– προϋποθέτει την πειθάρχηση των μέσα. Αυτό ακριβώς όμως κατόρθωσε να αποτρέψει η αλληλεγγύη το περασμένο καλοκαίρι.

Σήμερα, μετά δηλαδή τις αιματηρές επιθέσεις στη Γαλλία, που η γενική κατεύθυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι «να φύγουνε, να πάνε αλλού», έστω με αποχρώσεις, στην κατεύθυνση αυτή βοηθάει πολύ κάποιοι ανεγκέφαλοι «μέσα» να κρεμάνε γουρουνοκεφαλές στο Σχιστό, ο όχλος των ομοϊδεατών τους στη Δρέσδη να πανηγυρίζει τον εμπρησμό ενός κέντρου προσφύγων ή το ακροδεξιό FPÖ να ανεβαίνει στην Αυστρία. Αυτό που, αντίθετα, δεν βοηθάει καθόλου είναι να συρρέουν αλληλέγγυοι γιατροί στην πλατεία Βικτωρίας, παιδιά στη Λαμία να δίνουν το κολατσιό τους στα προσφυγόπουλα, κάτοικοι στα Διαβατά ή την Καλαμπάκα να μαζεύουν ρούχα και τρόφιμα, μαθητές στην Πολίχνη να μοντάρουν βιντεάκια, γερμανοί δημοσιογράφοι να διαψεύδουν με στοιχεία καταγγελίες για «εγκλήματα προσφύγων».

Με όλη την αυτοσυγκράτηση που προϋποθέτουν οι ιστορικές αναλογίες, σε άλλες, ζοφερές εποχές, αυτός ο «καταμερισμός εργασίας» έσωζε ζωές και καθόριζε μάχες, ιδίως μάλιστα όταν συντονιζόταν. Το ίδιο ακριβώς ισχύει και σήμερα.

***
Όχι, η καθημερινή, «μοριακή» αλληλεγγύη, δεν μπορεί να νικήσει από μόνη της τον αγριανθρωπισμό της άλλης πλευράς. Είναι βέβαιο, όμως, ότι μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στην αντιμετώπισή του. Σε ένα πρόσφατο σημείωμα της «Δικτύωσης», γράφαμε ότι ένα απ’ τα προβλήματα στην κρίση του προσφυγικού είναι πως η ανερμάτιστη πολιτική της κυβέρνησης, η προσπάθεια να ισορροπήσει σε δύο βάρκες, για την ώρα έχει αντιπάλους μόνο στα δεξιά, πράγμα που, παρεμπιπτόντως, είναι πρόβλημα και για την ίδια την κυβέρνηση. Δεν συμβαίνει επειδή εμείς δεν έχουμε «εφαρμόσιμες» ιδέες ή έξυπνες «προτάσεις»: σκεφτείτε ότι οι εφαρμόσιμες ιδέες των απέναντι κοντεύουν να διαλύσουν τη Σένγκεν, και μέσω αυτής, και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το πρόβλημα, στην πραγματικότητα, είναι πόσους, πώς και για πόσο μπορείς να κινητοποιείς για να στηρίζεις τις ιδέες σου.

Πολλές από τις δικές μας, πέρα από τη στιγμιαία ή την πρακτική αλληλεγγύη –το άνοιγμα των συνόρων, η μετεγκατάσταση προσφύγων στις πλουσιότερες χώρες, τα ανοιχτά κέντρα υποδοχής και φιλοξενίας–, διατυπώθηκαν, υλοποιήθηκαν προσωρινά ή περιλαμβάνονται σε διεθνείς συμβάσεις και νόμους. Το ζήτημα είναι ποια δύναμη μπορεί να κάνει την πρόταση εφαρμογή, την προσωρινή υλοποίηση μόνιμη, πώς η πρόβλεψη ενός νόμου ή μιας διεθνούς σύμβασης μπορεί να γίνει καθημερινή πράξη.

Να το πω και πιο συγκεκριμένα: Ζητώντας ασφαλή δίοδο (αντί για φράχτες), σίτιση, περίθαλψη και οργάνωση της (ανοιχτής) στέγασης των προσφύγων, δεν ζητάμε τίποτα πιο ριζοσπαστικό απ’ ό,τι η Σύμβαση της Γενεύης. Το πρόβλημα είναι πως, παρά τη «μετριοπάθειά» μας, οι συμβάσεις προϋποθέτουν συμβαλλόμενους που να δεσμεύονται στις οικονομικές προϋποθέσεις των νομικών κειμένων – κι αυτό είναι που σήμερα δεν ισχύει.

Το προσφυγικό είναι μια κρίση μέσα στην (καπιταλιστική) οικονομική κρίση, και η επίσημη διαχείρισή του αποδεικνύεται όσο ακραία είναι και η διαχείριση της οικονομικής. Ο πόλεμος κατά των προσφύγων δεν θα σταματήσει στους πρόσφυγες• το ξέρουμε από τη δεκαετία του ’30 και την τραγωδία των εβραίων. Στους πολέμους λοιπόν, που είναι μάχες ισχύος, δεν ωφελεί η αποκάλυψη της υπεροπλίας ή της αθλιότητας των αντιπάλων• αν θέλει να έχει κανείς τύχη, παίρνει μέρος με τα όπλα του. Ενώ παντού στην Ευρώπη μυρίζει φασισμό, όσοι θέλουμε να τον αντιμετωπίσουμε, εκτός από ιδέες, έχουμε και όπλα.

Υ.Γ.: Η Αυστρία κλείνει τα σύνορά της γιατί πέρσι δέχτηκε 90.000 πρόσφυγες. Η ελληνική κυβέρνηση έδωσε στη δημοσιότητα χάρτη με τους 20.000 εγκλωβισμένους σε όλη τη χώρα. Την ίδια στιγμή, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ καταγράφει 2.620.553 πρόσφυγες στην Τουρκία, 1.067.785 στο Λίβανο, 637.859 στην Ιορδανία και 245.543 στο Ιράκ

(http://data.unhcr.org/syrianrefugees/regional.php). Ο «πολιτισμός» της καπιταλιστικής Ευρώπης παραμένει μια τεράστια προσβολή για την ανθρωπότητα.