Επιμέλεια: Μυρτώ Αρετάκη
140.000.000 γυναίκες παγκοσμίως έχουν υποστεί μέχρι σήμερα την άγρια πρακτική της κλειτοριδεκτομής, με σκοπό να παραμείνουν «καθαρές» και να μπορέσουν να παντρευτούν. Κάθε λεπτό, 6 κορίτσια ακρωτηριάζονται για να διώξουν την κατάρα.
Η πρακτική εφαρμόζεται σε 28 χώρες της Αφρικής, αλλά και σε χώρες της Ασίας. Τον Ιούλιο του 2014, οι μαχητές του Ισλαμικού Κράτους διέταξαν ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων σε όλες τις γυναίκες από ηλικίες 11 έως 46 χρονών στην πόλη της Μουσούλης στο Ιράκ. Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις του ΟΗΕ, 4 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια ενδέχεται να επηρεαστούν από το διάταγμα.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Κλειτοριδεκτομής, στρέφουμε το βλέμμα μας στο μαρτύριο αναρίθμητων γυναικών.
Η «παράδοση» της κλειτοριδεκτομής
Η κλειτοριδεκτομή εμφανίζεται να είναι στην Αφρική πιο αρχαία από τη θρησκεία, με την καταγωγή της να χάνεται κάπου ανάμεσα στην σημιτική και την αιγυπτιακή παράδοση.
Αξίζει να σημειωθεί πως τον 5ο αιώνα π.Χ, ο Ηρόδοτος αναφέρει πως οι Χετταίοι, οι Αιθίοπες και οι Φοίνικες πραγματοποιούσαν κλειτοριδεκτομή στα κορίτσια, ενώ παράλληλα, ιστορικοί και ανθρωπολόγοι έχουν μελετήσει την πρακτική σε περιοχές της Αφρικής, σε φυλές του Αμαζονίου, στις Φιλιππίνες, στους Ίνκας του Μεξικού και στους Αβορίγινες της Αυστραλίας.
Αν και πολλοί ιμάμηδες και πιστοί μουσουλμάνοι πιστεύουν ότι η κλειτοριδεκτομή είναι υποχρεωτική από το Κοράνι, προκειμένου η γυναίκα να καθίσταται «καθαρή» (κάτι που μάλιστα δεν ισχύει), διαπιστώνεται πως αφενός η πρακτική είναι εξίσου διαδεδομένη μεταξύ των πιστών και άλλων θρησκειών, και αφετέρου δεν εφαρμόζεται σε χώρες όπως η Σαουδική Αραβία, το Ιράν και το Ιράκ, που αποτελούν επί της ουσίας τον «σκληρότερο» πυρήνα του Ισλάμ.
Η ενοχοποίηση της γυναικείας φύσης
Σε πολλές κοινότητες, η πρακτική της κλειτοριδεκτομής συνδέεται με πολιτιστικά ιδεώδη περί της γυναικείας φύσης, μεταξύ των οποίων και η ιδέα ότι τα κορίτσια πρέπει να είναι «καθαρά» και «όμορφα», κάτι που μπορεί να γίνει μέσω της αφαίρεσης τμημάτων του σώματος.
Στις κοινότητες αυτές, η κλειτορίδα θεωρείται εδώ και αιώνες πηγή και φορέας κακών. Οι άνδρες νομίζουν ότι θα μεγαλώσει, όπως το πέος, και φοβούνται να την αγγίξουν για να μη μείνουν σεξουαλικά ανίκανοι, ενώ οι γυναίκες πιστεύουν πως αν στη γέννα το κεφάλι του μωρού αγγίξει την κλειτορίδα, το παιδί θα πεθάνει.
Ενδιαφέρον έχει ένας μύθος της φυλής των Ντογκόν στο Μάλι της Δυτικής Αφρικής: Σύμφωνα με αυτόν, το παιδί όταν έρχεται στο κόσμο είναι προικισμένο και με τα δύο φύλα. Η κλειτορίδα είναι το ανδρικό στοιχείο στο κορίτσι, ενώ η ακροβυστία το γυναικείο στοιχείο στο αγόρι. Η μυθολογία των Ντογκόν λέει ότι ο ανώτερος θεός Αμά, όταν έφτιαξε τη γη, ζούσε ολομόναχος. Καθώς δεν είχε σύζυγο, μεταμόρφωσε τη γη σε σύζυγό του. Δυστυχώς, εκείνη την εποχή η γη ήταν γεμάτη από φωλιές τερμιτών και εξογκώματα, και έτσι δεν μπορούσε να ζευγαρώσει μαζί της για να γεννήσει τα παιδιά του. Έτσι άρχισε να κόβει τις φωλιές των τερμιτών..
Την ίδια ώρα, όμως, η κλειτοριδεκτομή αποτελεί κι ένα «απαραίτητο στοιχείο για τη σωστή ανατροφή ενός κοριτσιού, αλλά και έναν τρόπο για να προετοιμαστεί για την ενηλικίωση και τον γάμο», καθώς, όπως φαίνεται, η σεξουαλική απόλαυση συνιστά ακόμη έναν φορέα δεινών.
Σύμφωνα με αυτή τη θεώρηση, μέσω της κλειτοριδεκτομής, οι γυναίκες έχουν σωστή σεξουαλική συμπεριφορά και μειωμένη επιθυμία για ερωτικές συναναστροφές, και έτσι παραμένουν πιστές στο μεγάλωμα των παιδιών και στον σύζυγό τους. Η γυναίκα που δεν έχει κάνει κλειτοριδεκτομή δυσκολεύεται να βρει σύζυγο, καθώς εικάζεται πως παραμένει ανικανονοποίητη και έχει διαρκώς σεξουαλικές ορέξεις.
Το βασανιστήριο της κλειτοριδεκτομής
Η κλειτοριδεκτομή πραγματοποιείται ομαδικά συνήθως σε κορίτσια παιδικής και εφηβικής ηλικίας, ενώ περιστασιακά και σε ενήλικες γυναίκες. Πραγματοποιείται χωρίς αναισθησία, με μαχαίρι ή ξυράφι, ενώ απαιτείται από τα κορίτσια να μην κλάψουν και να μην διαμαρτυρηθούν. Επιφορτισμένες με το έργο της κλειτοριδεκτομής είναι κάποιες γυναίκες μεγάλης ηλικίας, οι οποίες μάλιστα πληρώνονται για τις υπηρεσίες τους. Μετά τον ακρωτηριασμό, οι γυναίκες αυτές πλένουν τα κορίτσια με κάποιο «παραδοσιακό φάρμακο» για «να φυλαχτούν από τα κακά πνεύματα».
Υπάρχουν 4 τύποι κλειτοριδεκτομής:
· H αφαίρεση μέρους ή όλης της κλειτορίδας
· Η αφαίρεση της κλειτορίδας και των μικρών χειλέων
· Η εκτομή των μικρών και μεγάλων χειλέων και το ράψιμο του κόλπου
· Αταξινόμητες περιπτώσεις που περιλαμβάνουν τρύπημα, τομή ή καυτηριασμό της κλειτορίδας, κόψιμο ή γδάρσιμο του κόλπου κ.α.
Ο πόνος που βιώνει μια γυναίκα κατά τη διάρκεια αυτή της βάναυσης πρακτικής είναι ανείπωτος, ενώ παράλληλα ακολουθεί τέτοια αιμορραγία, που μπορεί να οδηγήσει σε αιμορραγικό σοκ και θάνατο. Οι συνθήκες υγιεινής είναι συνήθως πλημμελείς, ενώ συχνό φαινόμενο αποτελούν οι επιμολύνσεις, που οδηγούν σε μακροχρόνιες δυσλειτουργίες, αλλά και οι τραυματισμοί άλλων οργάνων. Παράλληλα, παρατηρείται συχνά και μετάδοση του ιού του AIDS, καθώς αν ένα κορίτσι είναι φορέας, μολύνονται στη συνέχεια και τα υπόλοιπα.
Για μια γυναίκα που έχει υποστεί κλειτοριδεκτομή είναι πιο δύσκολο να μείνει έγκυος, ενώ καθίσταται τρομερά επώδυνος και επικίνδυνος ο τοκετός. Με τα γεννητικά της όργανα κατεστραμμένα, αυξάνονται οι πιθανότητες η γυναίκα να μην τα καταφέρει, και να πεθάνει η ίδια ή/και το παιδί στη γέννα.
Πέρα από την αυτονόητη απουσία οποιασδήποτε απόλαυσης κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής, για πολλά κορίτσια η πρώτη επαφή σημαίνει να τις ανοίξει με μαχαίρι ο σύζυγός τους.
Εκτός νόμου
Από το 1997 έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για να σταματήσει η πρακτική της κλειτοριδεκτομής. Το 2010 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας μαζί με τον ΟΗΕ δημοσίευσε μία παγκόσμια στρατηγική για να σταματήσει αυτή η βάναυση πρακτική, ενώ το 2012 η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ενέκρινε ψήφισμα σχετικά με τη εξάλειψη του ακρωτηριασμού των γεννητικών οργάνων της γυναίκας.
Από το 2013, πάλι, η κλειτοριδεκτομή είναι παράνομη σε 26 αφρικάνικες χώρες.
Ο νόμος, ωστόσο, φαίνεται πως εξακολουθεί να μην εφαρμόζεται, αναδεικνύοντας την ενημέρωση ως μοναδικό όπλο.
Κλειτοριδεκτομές στην Ευρώπη
Αν και στην Ευρώπη η κλειτοριδεκτομή θεωρείται έγκλημα και διώκεται ποινικά, σύμφωνα με τις αρμόδιες υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο ακρωτηριασμός φαίνεται πως έχει εξαπλωθεί σε πολλές χώρες όπως η Αυστρία, το Βέλγιο, η Δανία, η Γερμανία, η Ισπανία, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Ιρλανδία, η Ιταλία, οι Κάτω Χώρες, η Πορτογαλία, η Σουηδία, αλλά και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Πριν ένα χρόνο, η εφημερίδα Guardian ξεκίνησε καμπάνια κατά της κλειτοριδεκτομής στη Βρετανία, όπου κάθε χρόνο υποβάλλονται σε αυτήν εκατοντάδες νεαρά κορίτσια.
Όπως υποστηρίζουν, μάλιστα, αναφορές της Οργάνωσης Agency for Culture and Change Management, αρκετά μέλη μειονοτήτων καλούν εξειδικευμένους «κόφτες» να εφαρμόσουν την πρακτική στο Λονδίνο, το Μπρίστολ και άλλες περιοχές της χώρας.
Μόνο το 2013, σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασαν γιατροί, σε Αγγλία και Ουαλία είχαν υποστεί το μαρτύριο του ακρωτηριασμού των γεννητικών τους οργάνων, 66.000 γυναίκες και 24.000 κορίτσια μικρότερα των 15 ετών.
Και στη Γαλλία, όμως, αρκετές υποθέσεις που έχουν φτάσει στη δικαιοσύνη, μαρτυρούν πως η βάναυση αυτή πρακτική έχει μεταναστεύσει εδώ και καιρό στην Ευρώπη.
Ενδεικτικά, σημειώνεται πως τα τελευταία επίσημα στοιχεία για τη χώρα αναφέρονται πίσω στο 2004 και μιλούν για ακρωτηριασμό 50.000 κοριτσιών και γυναικών.
Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή εκστρατεία END FGM «μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για την κλίμακα εξάπλωσης του προβλήματος στην Ευρώπη». Ωστόσο, οι ερευνητές εκτιμούν πως το πιθανότερο είναι ότι «τα νεαρά κορίτσια που ζουν στην Ευρώπη συνήθως υποβάλλονται σε ακρωτηριασμό στις χώρες καταγωγής τους κατά τη διάρκεια των διακοπών. Το 2009, πάντως, σύμφωνα με στοιχεία του END FGM, 500.000 κορίτσια και γυναίκες στην Ευρώπη είχαν υποστεί κλειτοριδεκτομή.
- Δείτε εδώ το εξαιρετικά ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ του Εξάντα «Το μυστικό της Αυγής»