Τα Κοινωνικά Φαρμακεία που ξεκίνησαν τη λειτουργία τους την περίοδο της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα και εξακολουθούν – μέσα από μεγάλες δυσκολίες, ελλείψεις και κρατική αδιαφορία – να λειτουργούν, εξυπηρέτησαν χιλιάδες ανθρώπους προερχόμενους από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες που επλήγησαν ακόμη περισσότερο από την οικονομική κρίση ή εντάχθηκαν σε αυτές εξαιτίας της.
Έρευνα που πραγματοποίησε η Διεθνής Αμνηστία, μαζί με την ελληνική μη κερδοσκοπική οργάνωση GivMed, ανέδειξε τον σημαίνοντα ρόλο των Κοινωνικών Φαρμακείων στην Ελλάδα, κατά τα δύσκολα χρόνια της οικονομικής κρίσης.
Στην ποιοτική έρευνα που διεξήχθη κατά την περίοδο 5 Σεπτεμβρίου του 2019 έως και 3 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, έλαβαν μέρος, παρέχοντας στοιχεία για τη λειτουργία τους, συνολικά 20 Κοινωνικά Φαρμακεία, 13 εκ των οποίων λειτουργούν στην περιοχή της Αττικής. Αυτά είτε ιδρύθηκαν με πρωτοβουλία κάποιας δημοτικής αρχής είτε με σύμπραξη του εκάστοτε δήμου, με κάποια μη κερδοσκοπική οργάνωση.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που συλλέχθηκαν, τα 20 Κοινωνικά Φαρμακεία, εξυπηρετούν μηνιαίως 2.752 άτομα, ενώ καλύπτουν ένα ποσοστό των αναγκών τους που ανέρχεται σε 68,5%. Αναφορικά με τις κοινωνικές ομάδες που επισκέπτονται τα Κοινωνικά Φαρμακεία, αυτές είναι κατά κύριο λόγο:
- ηλικιωμένοι
- χαμηλοσυνταξιούχοι
- άνεργοι
- ανασφάλιστοι
- άτομα με αναπηρία
- άτομα με πρόσβαση σε φροντίδα ψυχικής υγείας
- άνθρωποι με συγκεκριμένες ασθένειες (π.χ. διαβητικοί)
- χαμηλόμισθοι
Πολιτικές αποφάσεις που επηρέασαν την πρόσβαση στο φάρμακο
Η έρευνα παρουσιάζει μεταξύ άλλων και τις πολιτικές αποφάσεις που ελήφθησαν κατά την περίοδο της κρίσης και οδήγησαν συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες στη μείωση της προσβασιμότητας στα φαρμακευτικά και παραφαρμακευτικά είδη.
Όπως παραθέτουν στα αποτελέσματά τους οι δύο μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, οι εν λόγω πολιτικές αποφάσεις είναι οι εξής:
- Η ασφαλιστική τιμή (ή τιμή αναφοράς) από το κράτος είναι μικρότερη από την λιανική τιμή φαρμάκου σε πολλά φάρμακα.
- Οι αυξήσεις στις τιμές των μη συνταγογραφούμενων φαρμάκων.
- Τα διαφορετικά ποσοστά συμμετοχής στο κόστος φαρμάκων για τον ίδιο ασθενή.
- Η διακοπή της χορήγησης κάποιων κατηγοριών φαρμάκων από τα νοσοκομεία στους ανασφάλιστους.
- Η πολιτική υπέρ γενοσήμων φαρμάκων περιλαμβάνει μεγαλύτερη επιβάρυνση για πρωτότυπα, τα οποία κάποιοι γιατροί συνεχίζουν να συνταγογραφούν.
- Η διακοπή χορήγησης ΑΜΚΑ σε αιτούντες άσυλο.
- Οι μειώσεις στο εισόδημα ανθρώπων που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες (μείωση συντάξεων και επιδομάτων).
- Η κατάργηση του ΕΚΑΣ.
Οι δυσμενείς οικονομικές αποφάσεις, οδήγησαν ανθρώπους να ψάχνουν τρόπους να εξοικονομήσουν χρήματα ακόμη και για θέματα υγείας.
Αποκλεισμός και πρόσβαση στο σύστημα Υγείας
Παρά το γεγονός ότι στην Ελλάδα, σε αντίθεση για παράδειγμα με τις ΗΠΑ, η πρόσβαση στο σύστημα Υγείας είναι δωρεάν, ενώ κοινωνικά ευπαθείς ομάδες δικαιούνται μηδενική συμμετοχή, υπάρχουν μια σειρά από λόγοι που οι ομάδες αυτές καταφεύγουν για τη λήψη των φαρμάκων τους στις δομές των Κοινωνικών Φαρμακείων.
Η έρευνα αναλύει δύο αιτίες για τις οποίες συμβαίνει αυτό, οι οποίες ανάγονται σε προβλήματα του συστήματος Υγείας, καθώς επίσης και σε θετικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τα Κοινωνικά Φαρμακεία.
Αρχικά σε ό,τι αφορά τα προβλήματα του συστήματος, σύμφωνα με τα στοιχεία επισημαίνονται επτά. Μεταξύ αυτών, κατηγοριοποιούνται ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη μη ύπαρξη γενόσημου για ορισμένα φάρμακα ή με εκείνα που δεν αποζημιώνονται πλήρως από τον ασφαλιστικό φορέα, πράγμα το οποίο έχει ως αποτέλεσμα ο ασθενής να πρέπει να πληρώσει συμμετοχή. Επιπλέον σε ορισμένες περιπτώσεις το 1€ του κόστους που προκύπτει από τη σύνταξη συνταγής, για ορισμένους ανθρώπους είναι απαγορευτικό.
Σε σχέση με το τρόπο λειτουργίας των Κοινωνικών Φαρμακείων, υπογραμμίζονται στοιχεία όπως ότι παρέχουν εντελώς δωρεάν υπηρεσίες και προϊόντα σε όλους τους ασθενείς που πληρούν τα κοινωνικά κριτήρια που έχουν ορίσει και πως στα περισσότερα κοινωνικά φαρμακεία, προσφέρουν υπηρεσίες και κοινωνικοί λειτουργοί. Συγκεκριμένα, ενημερώνουν τους ασθενείς για τα δικαιώματά τους στο εθνικό σύστημα υγείας και τους παραπέμπουν σε άλλες υπηρεσίες ή ειδικότητες, προσφέροντας έτσι μια πιο ολιστική προσέγγιση όσον αφορά στην υγεία του πολίτη.
Κοινωνική προσφορά
Εκτός φυσικά από την προφανή κοινωνική προσφορά που έχουν τα Κοινωνικά Φαρμακεία στην εξυπηρετηση δηλαδή χιλιάδων ευάλωτων πολιτών, παρέχοντάς τους εντελώς δωρεάν φάρμακα και άλλο υγειονομικό υλικό, πραγματοποιούν μια σειρά από άλλες δράσεις κοινωνικής προσφοράς, συμπεριλαμβανομένης και της δωρεάς φαρμάκων σε νοσοκομεία, σε δημόσιους αλλά και σε ιδιωτικούς φορείς.
Παράλληλα μεγάλες ποσότητες φαρμάκων, που διαφορετικά θα ρύπαιναν το περιβάλλον ή θα επιβάρυναν το κράτος με τα έξοδα καταστροφής τους, τα Κοινωνικά Φαρμακεία τα χρησιμοποιούν μέσω των δωρεών που δέχονται, από πολίτες, φαρμακευτικές εταιρείες και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις.