Τα ασύρματα κοινοτικά δίκτυα άρχισαν να αναπτύσσονται στα τέλη της δεκαετίας του 1990 από μηχανικούς δικτύων και ακτιβιστές με απώτερο στόχο ένα πιο ανοικτό, δίκαιο και δημοκρατικό διαδίκτυο. Αποτελούν δικτυακές υποδομές που χτίζονται συλλογικά με τη συνεισφορά πρόσβασης στο διαδίκτυο από ιδιώτες ή οργανισμούς και τη σύνδεση απομακρυσμένων σημείων είτε μέσω κατευθυντήριων κεραιών ή μέσω οπτικών ινών (κυρίως σε αγροτικές περιοχές). Έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν οικονομική παροχή σύνδεσης στο διαδίκτυο, αλλά και τοπικές υπηρεσίες, όπως ο διαμοιρασμός αρχείων, η ζωντανή αναμετάδοση ήχου και εικόνας, κοινωνικά δίκτυα, μεταξύ πολλών άλλων.
Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ εγχειρημάτων σε διαφορετικές πόλεις και χώρες, σχετικά με το μοντέλο διακυβέρνησης και βιωσιμότητας, και την έννοια της ίδιας της κοινότητας.
Το Freifunk.net που ξεκίνησε στο Βερολίνο και έχει εξαπλωθεί σε διάφορες πόλεις της Γερμανίας με πάνω από 40000 κόμβους, ακολουθεί την προσέγγιση του “ελεύθερου διαδικτύου για όλους” και βασίζεται κυρίως στις εθελοντικές συνεισφορές των μελών τους για να προσφέρουν σύνδεση στο διαδίκτυο.
Tο Guifi.net, που μετράει σήμερα περισσότερους από 30000 κόμβους στην περιοχή της Καταλονίας, ακολουθεί διαφορετική στρατηγική δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην παραδοσιακή έννοια των “κοινών” που καθορίζει συγκεκριμένα όρια και κανόνες για τη διαχείριση των πόρων. Πιο συγκεκριμένα, έχει αναπτύξει ένα μοναδικό μοντέλο στο οποίο η υποδομή του δικτύου, η οποία συμπεριλαμβάνει οπτικές ίνες, αντιμετωπίζεται ως ξεχωριστή από τις υπηρεσίες που παρέχονται συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης στο Διαδίκτυο.
Το Sarantaporo.gr είναι ένα ενδιαφέρον παράδειγμα κοινοτικού δικτύου, το οποίο παρέχει ευρυζωνική σύνδεση στο διαδίκτυο σε 14 χωριά του δήμου Ελασσόνας, που δεν εξυπηρετούνται από τους ιδιωτικούς παρόχους. Στα πρώτα του βήματα το Sarantaporo.gr παρείχε σύνδεση δωρεάν ή με πολύ μικρό κόστος βασιζόμενο στη στήριξη διάφορων οργανισμών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σήμερα γίνεται μία μεγάλη προσπάθεια αναδιοργάνωσης του δικτύου και πιο ενεργής συμμετοχής της τοπικής κοινότητας.
Αντίστοιχες ανάγκες πρόσβασης στο Διαδίκτυο υπάρχουν ακόμα στην Αθήνα, σε χώρους φιλοξενίας προσφύγων αλλά και σε ανθρώπους με οικονομικές δυσκολίες λόγω της κρίσης. Το Exarcheia Net είναι ένα νέο εγχείρημα που από τη μία μεριά προσπαθεί να καλύψει αυτές τις ανάγκες αλλά και να συμβάλει στη δημιουργία ενός νέου μοντέλου κοινοτικού δικτύου μικρής κλίμακας, σε επίπεδο γειτονιάς. Ένα τέτοιο κοινοτικό δίκτυο γειτονιάς μπορεί να είναι πιο συμμετοχικό και ανοικτό προς την κοινωνία. Έτσι, μπορεί να οργανώνει τακτικές συναντήσεις των μελών του για αποφάσεις σχετικές με τεχνικά, οικονομικά και πολιτικά ζητήματα, αλλά και να δημιουργήσει ανοιχτούς χώρους για ενημέρωση και εκπαίδευση της τοπικής κοινότητας, κοινωνικές δραστηριότητες, συζητήσεις, συνελεύσεις, κλπ.
Παναγιώτης Αντωνιάδης, Nethood, επιστήμη υπολογιστών, UPMC Sorbonne Universitas & ETH Zurich