της Γεωργίας Κριεμπάρδη
Ιούλιος 2021.
Επιστολή προς το υπουργείο Υγείας και την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών απέστειλαν το Ελληνικό Φόρουμ Προσφύγων και το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών με την υποστήριξη 30 ΜΚΟ, ζητώντας άμεση πρόσβαση των μεταναστών χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα στη διαδικασία εμβολιασμού.
Οι οργανώσεις εξηγούσαν ότι αυτοί οι άνθρωποι «δεν έχουν τη δυνατότητα ηλεκτρονικής εγγραφής στη διαδικασία του εμβολιασμού και μέχρι στιγμής δεν υπάρχει καμία μέριμνα για τον εμβολιασμό τους» και προσθέτουν ότι «είναι επιτακτική ανάγκη να βρεθεί λύση και γι’ αυτήν την ομάδα, καθώς το θέμα της δημόσιας υγείας μάς αφορά όλους στο πλαίσιο της προστασίας και της διαφύλαξης της ανθρώπινης ζωής.
Παράλληλα, οι οργανώσεις παρατήρησαν ελλείμματα στην πληροφόρηση προσφύγων, αιτούντων άσυλο και μεταναστών σχετικά με την αναγκαιότητα, αλλά και τη δυνατότητα εμβολιασμού.Με τη δήλωση αυτή υποστηρίζουμε την υγεία για όλους, όπου η ζωή κάθε ανθρώπου έχει αξία και γίνεται σεβαστό το δικαίωμα κάθε ατόμου στην υγειονομική περίθαλψη».
Με δεδομένο ότι η δημόσια υγεία προστατεύεται όταν όλοι οι άνθρωποι έχουν πρόσβαση στο αγαθό που λέγεται Υγεία, η INTERSOS Hellas, το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών και το Ελληνικό Φόρουμ Προσφύγων ένωσαν τις φωνές τους προκειμένου να δοθεί λύση στο ζήτημα του εμβολιασμού κατά της COVID-19 όλων των αιτούντων άσυλο προσφύγων και μεταναστών που βρίσκονται στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο αυτό, συνέντευξη Τύπου πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 29 Σεπτεμβρίου 2021.
Ο φόβος των συλλήψεων μεταναστών που θέλουν να εμβολιαστούν, καθώς και δυσκολίες στην πρόσβαση, καταγγέλθηκαν από τους φορείς στη συνέντευξη Τύπου για την καμπάνια για την πρόσβαση προσφύγων και μεταναστών στο πρόγραμμα εμβολιασμού, ανεξάρτητα από το νομικό τους καθεστώς. Ο εμβολιασμός των αιτούντων άσυλο και διαμενόντων σε ΚΥΤ των νησιών ή στα camp της ενδοχώρας ξεκίνησε με μεγάλη καθυστέρηση σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό, μόλις τον περασμένο Ιούνιο και με μεγάλα προβλήματα στην πρόσβαση για εκείνους που δε διαθέτουν χαρτιά και άρα αποκλείονται από τη διαδικασία.
Ένα σημαντικό ζήτημα που τέθηκε στη συζήτηση ήταν η έλλειψη δημόσιων στοιχείων για τον εμβολιασμό και τη νόσηση του πληθυσμού. Τονίζεται ακόμα η ανάγκη ενημέρωσης σε γλώσσα που κατανοούν οι ίδιοι, καθώς όπως επεσήμανε ο διευθυντής του Ελληνικού Φόρουμ Προσφύγων, Γιονούς Μοχαμαντί, οι αιτούντες άσυλο είναι ευάλωτοι σε fake news. Πρόσθεσε, επίσης, ότι υπήρξαν προβλήματα με τη χρήση του ΠΑΑΥΠΑ (προσωρινού αριθμού ασφάλισης), καθώς σε κάποιες περιπτώσεις οι γιατροί δε δέχονταν να συνταγογραφήσουν με το ΠΑΑΥΠΑ ή η πλατφόρμα ραντεβού δεν δεχόταν στο πεδίο ΑΜΚΑ τον αριθμό ΠΑΑΥΠΑ. Κύριο ζήτημα στη συζήτηση, και το υπό συζήτηση σχέδιο νόμου του υπουργείου Υγείας, στο οποίο δεν προβλέπεται το ακαταδίωκτο όσων εμβολιάζονται, όπως υπάρχει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Ο ομότιμος καθηγητής Δημόσιας Υγείας – Υγείας του Παιδιού στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας και μέλος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, Τάκης Παναγιωτόπουλος επεσήμανε τις σοβαρές καθυστερήσεις όσον αφορά στον εμβολιασμό των προσφύγων και μεταναστών στην χώρα μας και υπογράμμισε την ανάγκη της εύκολης πρόσβασης στα εμβόλια. Παράλληλα έθεσε δύο καίρια ερωτήματα, αναφερόμενος στις βασικές αρχές της προτεραιότητας του εμβολιασμού: «Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο, αν αρρωστήσουν, να αρρωστήσουν σοβαρά; Ποιοι λόγω των συνθηκών ζωής έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αρρωστήσουν από άλλους;».
Στην συνέχεια, όπως σημείωσε ο ίδιος, το κλειδί για τον καθολικό εμβολιασμό είναι η εμπιστοσύνη στα εμβόλια και την διαδικασία χορήγησής τους, η οποία μπορεί να διασφαλιστεί εφόσον η ενημέρωση πραγματοποιείται στην γλώσσα των προσφύγων και μεταναστών, με κατάλληλο τρόπο, από άτομα ή φορείς που εμπνέουν εμπιστοσύνη. «Είναι ένα πράγμα να συγκροτηθεί καμπάνια ενημέρωσης κι άλλο πράγμα να αποδώσει. Το ότι έχουμε χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού κι έχουμε αποκλεισμένους από τον εμβολιασμό τους ανθρώπους χωρίς χαρτιά, δείχνει ότι ακόμα κι αν υπάρχει καμπάνια, δεν είναι επιτυχημένη» σημειώνει ο κ. Λαζαρίδης και εξηγεί σχετικά με τους ανθρώπους που δε διαθέτουν χαρτιά: «θεωρητικά δεν απαγορεύεται να εμβολιαστούν. Ούτε και επιτρέπεται όμως και υπάρχει ο φόβος της σύλληψης λόγω χαρτιών, αν πάνε να εμβολιαστούν».
Να οριστεί στο σχέδιο νόμου ότι οι άνθρωποι που θα προχωρούν στη διαδικασία εμβολιασμού, θα έχουν το ακαταδίωκτο
Ο καθηγητής στο Πάντειο Παν/μιο και στο Παν/μιο Πελοποννήσου, νομικός και ειδικός σε θέματα μετανάστευσης, περιστασιακής απασχόλησης και αδήλωτης εργασίας στον αγροτικό τομέα, Απόστολος Καψάλης, τόνισε από την πλευρά του την ανάγκη διασφάλισης από την πλευρά της Πολιτείας ότι δεν θα υπάρχουν νομικές συνέπειες σε όσους προσέλθουν για εμβολιασμό κατά της COVID-19, χωρίς επίσημα έγγραφα ταυτοποίησης, καθώς έχουν ήδη υπάρξει δείγματα ανάλογων πρακτικών στην χώρα μας. «Το σχέδιο νόμου, το οποίο θα πάει στην Ολομέλεια και προβλέπει την πρόσβαση εμβολιασμού των ανθρώπων χωρίς χαρτιά, δεν ορίζει ρητά ότι οι άνθρωποι που θα προχωρούν στη διαδικασία, θα έχουν το ακαταδίωκτο. Αν αυτό οριστεί και καταστεί σαφές, τότε οι άνθρωποι θα πάνε να εμβολιαστούν, θα σταματήσει ο φόβος» σχολιάζει ο κ. Λαζαρίδης.
Τόνισε δε, ότι χρειάζεται αναμφισβήτητα οι εν λόγω διατάξεις να κατοχυρώνουν τους ενδιαφερόμενους από οποιαδήποτε δίωξη για κάποιο διάστημα. «Προτείνω αυτό να έχει και χρονικά χαρακτηριστικά ως κίνητρο για την αυξημένη συμμετοχή τους», δήλωσε χαρακτηριστικά, υπενθυμίζοντας ότι «διαχρονικά η χώρα μας έχει το μεγαλύτερο ποσοστό ανεπίσημων μεταναστών, χωρίς επίσημα χαρτιά δηλαδή, στο σύνολο του αλλοδαπού πληθυσμού».
Ο Απόστολος Βεΐζης, ιατρός και γενικός διευθυντής της INTERSOS Hellas, προέταξε το γεγονός ότι είναι επείγουσα ανάγκη να μοιραστούμε μοντέλα ορθών και αποτελεσματικών πρακτικών και διδάγματα από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες όσον αφορά στην αντιμετώπιση της πανδημίας, επισημαίνοντας ταυτόχρονα ότι ο κίνδυνος μόλυνσης από την COVID-19 μεταξύ των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο στις δομές υποδοχής ήταν 2,5 έως 3 φορές υψηλότερος σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό, την στιγμή που τα ποσοστά εμβολιασμού κατά της COVID-19 στις ομάδες των προσφύγων και μεταναστών στην Ελλάδα παραμένουν ιδιαιτέρως χαμηλά.
«Υπάρχουν οι αιτούντες άσυλο κι εκείνοι στα camps, εκείνοι που κατοικούν στον αστικό ιστό και εκείνοι στα προαναχωρησιακά κέντρα. Είναι πολύ χαμηλό το ποσοστό των εμβολιασμένων εντός των δομών φιλοξενίας. Ένας από τους βασικούς λόγους -που τουλάχιστον εμείς ερμηνεύουμε αυτήν την απροθυμία του να πάνε να εμβολιαστούν- έχει να κάνει με το γεγονός ότι οι περισσότεροι βρίσκονται σε μία κατάσταση μόνιμης αναμονής και με δεδομένο ότι είναι περιορισμένοι στην καθημερινότητα τους, δε βρίσκουν κάποιον πρακτικό λόγο να εμβολιαστούν. Το δεύτερο είναι ότι δεν είναι επαρκώς πεπεισμένοι για την ανάγκη εμβολιασμού. Για να είναι επαρκώς εμβολιασμένοι, κάνουμε το εξής: πρωτίστως τους κάνουμε μέρος της συζήτησης, μοιράζονται ευθύνες, δημιουργούμε πρότυπα – παραδείγματα, πχ στην ποδοσφαιρική ομάδα εμβολιάστηκε ο προπονητής, ο βοηθός προπονητή, οι τρεις αρχηγοί, οι τρεις καλύτεροι ποδοσφαιριστές άρα αυτό δημιούργησε παράδειγμα. Σημαντικό επίσης είναι να ενημερώνονται στη γλώσσα τους και οπωσδήποτε να συμμετέχουν και οι ίδιοι στην ενημερωτική διαδικασία» επεσήμανε ο κ. Λαζαρίδης.
Ο εμβολιασμός των προσφύγων και μεταναστών στη χώρα ξεκίνησε με μεγάλη καθυστέρηση σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό και με μεγάλες δυσκολίες, ιδίως για τους μη έχοντες χαρτιά και άρα τα απαραίτητα στοιχεία για να μπουν στη διαδικασία. Στην εμβολιαστική εκστρατεία εντάχθηκαν από τον Ιούνιο οι πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο και μετανάστες που διαβιούν στη χώρα. Οι πρώτοι εμβολιασμοί προσφύγων έγιναν στη δομή του Καρά Τεπέ της Μυτιλήνης, στη ΒΙΑΛ στη Χίο και στο Βαθύ της Σάμου, σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους, από κινητές μονάδες του ΕΟΔΥ.
Ακολούθησαν εμβολιασμοί και σε Κω, Λέρο και στις πρώτες δέκα δομές στην ενδοχώρα. Στη Μυτιλήνη ο εμβολιασμός πραγματοποιήθηκε ανά ομάδες. «Καθώς τα εμβόλια δεν μπορούν να παραμείνουν πολλή ώρα έξω από το ψυγείο, οι εμβολιασμοί θα γίνονται σε συγκεκριμένο αριθμό ατόμων και κατόπιν ραντεβού και πάντα μέσα στο ΚΥΤ ώστε να μην επιβαρύνονται οι εμβολιαστικές γραμμές της τοπικής κοινότητας» είχε δηλώσει τότε στο Αθηναϊκό Πρακτορείο ο διοικητής του ΚΥΤ στον Καρά Τεπέ Νίκος Μπαμπάκος.
Ανάγκη δράσης κι αλληλεγγύης
Το Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών, το οποίο εκπροσωπεί 42 οργανωμένες κοινότητες σε όλη την χώρα, μετείχε σε αυτή την πρωτοβουλία, καθώς, όπως υπογράμμισε η διευθύντρια του γραφείου του ΕΦΜ, Άντλα Σασάτη «για ακόμα μία φορά οι μετανάστες που ζουν σε αυτή την χώρα δεν συμπεριλαμβάνονται στον σχεδιασμό του εθνικού σχεδίου δράσης, και αυτή την φορά μιλάμε για ένα ζήτημα που αφορά την Δημόσια Υγεία».
Όπως ανέφερε, «δύο χρόνια μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, η εθνική στρατηγική για την προστασία των πληθυσμών προσφύγων και μεταναστών είναι ακόμα στα χαρτιά», την στιγμή που στην Ελλάδα οι πολίτες τρίτων χωρών με ισχύουσα άδεια διαμονής, σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε τον Αύγουστο 2021 το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, είναι 670.619 άτομα. Τέλος, παραθέτοντας στοιχεία, όπως προκύπτουν από την έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC), του Ιουνίου 2021, και αφορούν στο σύνολο της την Ευρώπη, η ίδια σημείωσε ότι τα χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού κατά της COVID-19 μεταξύ των μεταναστών οφείλονται τις περισσότερες φορές στην μεγαλύτερη διστακτικότητα, στην παραπληροφόρηση και στα προβλήματα πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη.
«Η πολιτεία ισχυρίζεται ότι έχει κάνει καμπάνια ενημέρωσης. Ωστόσο τα χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού δε δείχνουν ότι έχει αποτέλεσμα. Αυτό έχει να κάνει με την απόδοση των μηνυμάτων. Εμείς κρίνουμε -εκ του αποτελέσματος- ότι ακόμη κι αν έγινε, δεν είναι επιτυχημένη» σχολιάζει ο υπ. επικοινωνίας του Φόρουμ.
Την ανάγκη υπέρβασης των γραφειοκρατικών εμποδίων με την απλοποίηση της διαδικασίας και την έμπρακτη υποστήριξη του δικαιώματος του εμβολιασμού για όλους, στο πλαίσιο της προστασίας της δημόσιας υγείας, επεσήμανε από την πλευρά του ο διευθυντής του Ελληνικού Φόρουμ Προσφύγων, Γιονούς Μουχαμμαντί. Μεγάλη πρόκληση έχει αποτελέσει εξαρχής και παραμένει η προστασία των προσφύγων και μεταναστών που βρίσκονται στην Ελλάδα και δεν διαθέτουν τα απαραίτητα νομιμοποιητικά έγγραφα.
Επισημαίνεται ακόμα πως την Παγκόσμια Ημέρα Υγείας, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες απηύθυνε έκκληση για συντονισμένη διεθνή δράση και αλληλεγγύη ώστε να εξασφαλιστεί ισότιμη πρόσβαση στους εμβολιασμούς για τον COVID-19 για όλους, συμπεριλαμβανομένων των προσφύγων και άλλων αναγκαστικά εκτοπισμένων και ανιθαγενών ατόμων. Περίπου το 85% των προσφύγων παγκοσμίως φιλοξενούνται σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, οι οποίες αντιμετωπίζουν οικονομικές προκλήσεις και διαθέτουν εύθραυστα συστήματα υγείας. Τα κράτη αυτά, τα οποία φιλοξενούν την πλειονότητα των προσφύγων χρειάζονται περισσότερη υποστήριξη για να αντιμετωπίσουν τις άμεσες υγειονομικές ανάγκες όλων των πολιτών.
«Όσα σχέδια δράσης και να έρθουν, αν δεν υπάρξει πολιτική βούληση, δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνική συνοχή. Για να το πω πιο απλά, χρειάζεται να χαμηλώσουν οι τόνοι από το πολιτικό προσωπικό όσον αφορά την υποδοχή και την ένταξη προσφύγων και μεταναστών» υπογραμμίζει εμφατικά στο TPP ο κ. Λαζαρίδης.
Έχουμε τη δυνατότητα να επιλέξουμε: τον εμβολιαστικό εθνικισμό ή την ανθρώπινη αλληλεγγύη
Χάρη στην αποτελεσματική διεθνή δράση έχουν παραχθεί αρκετά εμβόλια. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, η συμμαχία GAVI (Global Alliance for Vaccines and Immunization) και o συνασπισμός CEPI (Coalition for Epidemic Preparedness Innovations) ηγούνται της πρωτοβουλίας COVAX, η οποία είναι σήμερα η καλύτερη προσπάθεια που έχουμε για να διασφαλίσουμε ότι τα εμβόλια θα φτάσουν σε όλους τους ανθρώπους παντού στον κόσμο. Ωστόσο, η COVAX προορίζεται να καλύψει μόνο το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού – τους πιο ευάλωτους σε χώρες με χαμηλότερα εισοδήματα – μέχρι το τέλος του 2021, ενώ δεν είναι ακόμη σαφές εάν θα επιτύχει αυτόν τον στόχο. Η ανταλλαγή πληροφοριών, η μεταφορά τεχνολογίας και η ενίσχυση των διαδικασιών παραγωγής, για παράδειγμα, απαιτούν την ενεργή συμμετοχή των Κρατών και του ιδιωτικού τομέα.
Η πολιτεία δε διαθέτει επίσημα στοιχεία στους φορείς που εργάζονται στο προσφυγικό πεδίο, όπως μας εξηγεί ο κ. Λαζαρίδης. «Το 20% των εμβολιασμένων που αναφέρθηκε από τον υπουργό Υγείας δε στηρίζεται σε δεδομένα στα οποία έχουμε πρόσβαση. Γενικά τα στοιχεία και τα δεδομένα είναι ένα από τα βασικά προβλήματα του προσφυγικού. Όταν τα ζητάμε, δεν παίρνουμε μία σαφή απάντηση. Επισήμως μας έχει μεταφερθεί ότι η πρόσβαση είναι οριζόντια. Αλλά μόνο μέσα από τις έμμεσες υποχρεωτικότητες έχουν οι άνθρωποι μπει στη διαδικασία να το κάνουν από μόνοι τους» προσθέτει.
Οι προτάσεις του ECDC
Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) προ ολίγων μηνών είχε εκδώσει έκθεση που παρουσιάζει τα τελευταία στοιχεία σχετικά με τον αντίκτυπο της COVID-19 στους πληθυσμούς μεταναστών στην Ευρώπη. Η έκθεση εξετάζει επίσης τις αναδυόμενες ενδείξεις για χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού COVID-19 μεταξύ των μεταναστών, συχνά λόγω μεγαλύτερης διστακτικότητας, παραπληροφόρησης και προβλημάτων πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη.
Η έκθεση προτείνει τα εξής:
- Στοχευμένα μηνύματα δημόσιας υγείας που θα παράγονται από κοινού με τις πληγείσες κοινότητες, με πληροφορίες και μηνύματα που μεταφράζονται σε βασικές γλώσσες μεταναστών και διαδίδονται αποτελεσματικά.
- Καινοτόμες επιλογές πολιτικής που μπορούν να υποστηρίξουν ομάδες μεταναστών σε κίνδυνο για να ελαχιστοποιήσουν τη μετάδοση και να αποκτήσουν καλύτερη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας και τον εμβολιασμό.
- Κέντρων υποδοχής και κράτησης να ακολουθούν τις οδηγίες αποστάσεων και υγιεινής COVID-19, παρέχοντας παράλληλα δωρεάν και δίκαιη πρόληψη, θεραπεία και φροντίδα στους μετανάστες σε αυτές τις ρυθμίσεις.
- Διασφάλιση δίκαιης πρόσβασης για τους μετανάστες στα εμβόλια COVID-19 και εξασφάλιση δίκαιης πρόσληψης, ιδίως σε μετανάστες που αντιμετωπίζουν εμπόδια ή αποκλείονται από τα συστήματα υγείας και εμβολιασμού.
- Δημιουργία εμπιστοσύνης με τις κοινότητες μεταναστών γύρω από το εμβόλιο, την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης με αξιόπιστες και ακριβείς πληροφορίες και τον προσδιορισμό καινοτόμων σημείων πρόσβασης για το εμβόλιο για τους μετανάστες που δεν είναι εγγεγραμμένοι σε γενικά συστήματα υγείας.
- Ενίσχυση των συνεργασιών με την τοπική αυτοδιοίκηση, τις σχετικές φιλανθρωπικές οργανώσεις και τις κοινοτικές ομάδες, ομάδες της κοινωνίας των πολιτών, υπηρεσίες κοινωνικής φροντίδας, ομάδες δημόσιας υγείας και επαγγελματίες υγείας για την ανάπτυξη στρατηγικών δέσμευσης με κοινότητες μεταναστών
Ο ΕCDC σημειώνει ότι η ΕΕ / ΕΟΧ έχει συνολικό πληθυσμό 453 εκατομμύρια. Οι μετανάστες, που ορίζονται εδώ ως άνθρωποι που γεννήθηκαν σε διαφορετική χώρα από αυτήν που διαμένουν, αποτελούν το 12% αυτού του πληθυσμού το 2020. Επιπλέον, περίπου τέσσερα εκατομμύρια μετανάστες χωρίς χαρτιά εκτιμάται ότι ζουν στην Ευρώπη.