του Γεράσιμου Λιβιτσάνου

Αν ακόμη δεν τους ξέρετε, θέλετε-δεν-θέλετε, θα τους μάθετε. Οι ήρωες της Marvel Comics έχουν κατακλύσει εδώ και μερικά χρόνια τις κινηματογραφικές αίθουσες. ‘Oπως εύκολα διαπιστώνει κανείς, κάνοντας μια «χριστουγεννιάτικη» βόλτα και τις βιτρίνες των καταστημάτων με παιδικά παιγνίδια. Ιδίως των μεγάλων αλυσίδων.
 
‘Έτσι λοιπόν κάποιοι από εσάς ίσως να τους …πληρώσετε (αν μπορείτε) γιατί δύσκολα διαπραγματεύεσαι τέτοιες μέρες με ένα αγοράκι ή κοριτσάκι που έχει κάνει τις συνεννοήσεις του με τον Αη-Βασίλη.
 
‘Όλα τούτα  δεν είναι βέβαια τυχαία. Αποτελούν το φυσιολογικό επακόλουθο μίας τεράστιας επένδυσης στον χώρο του θεάματος, του ακροάματος, των video-games και φυσικά της βιομηχανίας παιγνιδιών. Της αγοράς δηλαδή που – συγκριτικά με άλλες- έχει υποστεί μικρότερη καθίζηση στην κρίση. Μιλάμε για ένα καλοσχεδιασμένο  project δισεκατομμυρίων ευρώ που έχει από πίσω του τον κολοσσό που λέγεται Disney και συνεργάζεται με τις μεγαλύτερες πολυεθνικές όπως ή FOX,  η HASBRO, η Telltale Games, η New Lines και πολλές άλλες. 
 
Αστρονομικά τα ποσά των εισπράξεων των ταινιών με τους υπεράνθρωπους ήρωες της Marvel που ξεκίνησαν να γιγαντώνονται περίπου από το 2010 και θα συνεχίσουν τουλάχιστον μέχρι το 2019 σύμφωνα με τον προγραμματισμό της κοινοπραξίας που έχει τα πνευματικά δικαιώματα. Αντίστοιχα φυσικά και τα μεγέθη του τζίρου και της κερδοφορίας των «παρελκόμενων» καταναλωτικών προϊόντων με βασικό target group τις παιδικές και εφηβικές ηλικίες. Σε χώρες μάλιστα όπως η δική μας που η εγχώρια παραγωγή παιδικού παιχνιδιού δεν καλύπτει ούτε το 10% της αγοράς σύμφωνα με τα ετήσια στοιχεία του συνδέσμου των κατασκευαστών (ΣΕΒΠΠΑ) τα περιθώρια κερδοφορίας είναι πολύ μεγαλύτερα.
 
Αξίζει πάντως να γνωρίζει κανείς, ότι δεν πρόκειται για κάποιο πρόσφατο δημιούργημα. Η υπόθεση αυτή είναι μια παλιά ιστορία. Και καθόλου ιδεολογικά ουδέτερη.
 
Το σύμπαν υπερ-ηρώων που δημιούργησε πριν 50 χρόνια ο εικονογράφος Stan Lee,  ο  Steve Ditko και πολλοί άλλοι δημιουργοί, έχει τα μαύρα του τα χάλια. Αναπαράγει κάθε δυνατό αντιδραστικό στερεότυπο, από αυτό του macho αρσενικού και τις προπαγανδιστικές αξίες της Αμερικής του ψυχροπολέμου έως την νομιμοποίηση της στρατοκρατίας και του ολοκληρωτισμού της νέας τάξης. Όμως βασίζεται στην τέχνη του comic και ως εκ τούτου διατηρεί κάποια από τα συστατικά της αρχετυπικής του γοητείας.
 
Αυτή η τελευταία βέβαια περιορίζεται στην αχαλίνωτη και κάποιες στιγμές εντυπωσιακή φαντασία των δημιουργών. Στο DNA του, τo σύμπαν που δημιούργησε η Marvel, κουβαλά τις παλιές αμαρτίες της προβολής του κακώς νοούμενου αμερικανικού πατριωτισμού μέσω των υπερηρώων της. Είτε όταν οι ΗΠΑ έμπαιναν στο 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο ή πολύ πιο έντονα όταν μία δεκαετία αργότερα ξεκίνησε ο ψυχρός πόλεμος ανάμεσα στις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ. Οι χαρακτήρες των κόμικς της Marvel κάλυψαν τέτοιου είδους προπαγανδιστικές αναγκαιότητες και σε μεγάλο βαθμό σήμερα συνεχίζουν να κάνουν το ίδιο. Προσαρμοσμένοι όμως στα νέα δεδομένα των περιφερειακών πολέμων του πετρελαίου ή τις νέες σφαίρες επιρροής της δύσης. Γι αυτό πάντα στα σενάρια είναι σαφέστατη η διάκριση μεταξύ του Καλού και του Κακού με το πρώτο φυσικά να ξεπερνά  τις αντιξοότητες και να νικά απρόσμενα στο τέλος.
 
Τα κόμικς αλλά και οι κινηματογραφικές παραγωγές της Marvel δεν κρύβουν ούτε τον έντονα …ατλαντικό τους χαρακτήρα, αλλά ούτε και την βαθιά τους εκτίμηση για τον πλέον αξιοσέβαστο θεσμό στον πλανήτη: Αυτόν του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών!
 

Όσοι παρακολούθησαν τις ταινίες της σειράς X-MEN θα θυμούνται ότι ορισμένες βασικές σκηνές τους διεξάγονται μέσα στο ίδιο το Οβάλ Γραφείο, στην Ουάσιγκτον όπου ο αμερικανός πρόεδρος καλείται να πάρει στα χέρια του τη μοίρα και να αποφασίσει για τις τύχες του πλανήτη. Μάλιστα το 2009 ο γνωστός Spiderman, θα σώσει τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ, τον Μπάρακ Ομπάμα που εμφανίζεται στο τεύχος 583. Τον γλυτώνει από τα νύχια του κάκου υπερ-ήρωα Χαμαιλέοντα, ενός τύπου που έχει την δυνατότητα να μιμείται κάθε μορφή και λίγο πριν την δημόσια ορκωμοσία του Μ.Ομπάμα, γίνεται σωσίας του προκειμένου να πάρει την θέση του. Μάλιστα σε άλλα τεύχη έχουν εμφανιστεί ο Τζώρτζ Μπους και ο Τζίμυ Κάρτερ.
 
Η γενικότερη φιλοσοφία του «μαρβελικού σύμπαντος», όπως έχει στις μέρες μας διαμορφωθεί, είναι ότι απέναντι σε παράξενες και ασύμμετρες απειλές (εξωγήινων, ή κακών υπεράνθρωπων) απαιτούνται αντίστοιχοι υπερ-ήρωες με ασύμβατες ιδιότητες και ασύμβατες πρακτικές. Αντίληψη που προφανώς ταιριάζει γάντι στα γνωστά αντιτρομοκρατικά δόγματα που κυριαρχούν στην «ανεπτυγμένη δύση». ‘Έστω και σαν καρικατούρα.
 
Το καλό στην υπόθεση είναι πως οι περισσότερες δημιουργίες της Marvel δεν μπορούν να αποβάλλουν το χαρακτηριστικό της απλοϊκής, χοντροκομμένης «αμερικανιάς». Τα μηνύματα προβάλλονται με τόσο παιδαριώδη τρόπο, που περιορίζεται η επικινδυνότητά τους. Ίσως…

Κι όμως υπάρχουν υπερ-δυνάμεις

Όταν ο Spiderman κι ο Hulk κατέρρευσαν, ήταν εκεί για να τους σώσει η  …Bank of America – Merrill Lynch.
 
Πράγματι υπάρχουν υπερδυνάμεις σε αυτό τον πλανήτη.  Μόνο που δεν είναι ακριβώς αυτές που διαθέτουν οι πάνω από 5.000 φιγούρες υπερ-ηρώων που γεννήθηκαν από την φαντασία των δημιουργών της Marvel Comics. Πίσω από την μικρή «αυτοκρατορία» που σήμερα κατέχει μία από τις πρώτες θέσεις στην κινηματογραφική παραγωγή των ΗΠΑ, βρίσκεται όντως μια πανίσχυρη οντότητα. Η οικονομική υπερδύναμη εκείνης της εκδοχής, της ελεύθερης αγοράς που συνηθίζουμε να αποκαλούμε «καζινο-καπιταλισμό».
 
Βλέπετε ακόμη και πανίσχυροι τύποι όπως ο HULK η ο THOR αποδείχθηκαν ανίσχυροι απέναντι στις 3 οικονομικές κρίσεις των τελευταίων 70 χρόνων που ταλάνισαν την παγκόσμια οικονομία. Στάθηκαν όμως αρκετά τυχεροί ώστε την  τελευταία δεκαετία να παρασυρθούν από τα ανοδικά ρεύματα! Πολυεθνικές του θεάματος, πολυετείς δικαστικοί αγώνες, χρηματιστηριακά σκαμπανεβάσματα ακόμη και η περίφημη Bank of America – Merrill Lynch έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξή της εν λόγω εταιρίας.
 
Η Marvel ξεκίνησε να παράγει comics το 1939, «πατώντας» σε κοινωνικές αναγκαιότητες της κρίσης και του Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο που επακολούθησε. Ο πλανήτης, στο δυτικό του τουλάχιστον ημισφαίριο, είχε ανάγκη από ήρωες. Η εταιρία «μεσουράνησε» σε παγκόσμιο επίπεδο τις δεκαετίες του 1960, του 1970 και του 1980 δραστηριοποιούμενη όμως πάντα στην περιορισμένη αγορά των comics. Ανέδειξε (και την ανέδειξαν) σχεδιαστές που θεωρήθηκαν τεχνικά κορυφαίοι όπως ο Stan Lee, o Steve Ditko, ο Jack Kirby και ο Jim Steranko. Έφτασε να κατέχει ένα τεράστιο μερίδιο στην συγκεκριμένη αγορά, μεγαλύτερο του 40% με βασικά της «ατού» την φιγούρα του Spider-Man, των X-Men και των Fantastic-4. Τα Comics με προγενέστερους διάσημους ήρωες όπως ο Captain America, o Daredevil, ο Thor, ο Hulk  ή ακόμη πιο άγνωστοι όπως ο Μαύρος Πάνθηρας γίνονταν συλλεκτικά και πωλούνταν σε ιδιαίτερα υψηλές τιμές.
 
Η εταιρία θρυλείται πως … «γυάλισε» στον επιχειρηματία Ρον Περελμαν, ενός δισεκατομμυριούχου με ταλέντο στην εξαγορά επιχειρήσεων και στην απόκτηση κερδών, μέσω των ανατιμήσεων των μετοχών τους. Ο συγκεκριμένος εξαγόρασε τις εκδοτικές δραστηριότητες της Marvel όπως και την Marvel Entertainment Group. Φυσικά η πρώτη κίνηση της νέας ιδιοκτησίας ήταν η είσοδος του ομίλου στο χρηματιστήριο, η οποία στην αρχή ήταν ιδιαίτερα κερδοφόρα. Ο Ρ.Περελμαν ξόδεψε τα κέρδη αγοράζοντας καινούργιες εταιρίες με εντελώς διαφορετικό αντικείμενο χρεώνοντας την Marvel με 700 εκατομμύρια ευρώ και κάπως έτσι την οδήγησε – κερδοφόρα ακόμη- στις αρχές του 1990. Κάπου εκεί ο επιχειρηματίας αποφάσισε να πάρει πίσω το ποσό που είχε αρχικά ξοδέψει για την εξαγορά της εταιρίας πουλώντας το 40% των μετοχών και ανεβάζοντας τις τιμές των comics μειώνοντας ταυτόχρονα την ποιότητα της παραγωγής τους. Ο κινήσεις αυτές οδήγησαν σε ραγδαία πτώση της μετοχής που από το 1993 έως το 1996 έχασε περίπου το 90% της αξίας της. Αυτό προκάλεσε έντονες διαμάχες μεταξύ των μετόχων της που για να …ξελασπώσουν θέλησαν να επεκταθούν στην κινηματογραφική βιομηχανία μεταφέροντας στην «μεγάλη οθόνη» τους χάρτινους ήρωες που είχαν καταξιώσει την εταιρία εμπορικά.
 
Με υπεύθυνο τον ισραηλινό Avi Arad, μεγαλομέτοχο της εταιρίας, η Marvel πραγματοποίησε κινηματογραφικές παραγωγές όπως οι ταινίες X-MEN και το Blade που υπήρξαν σχετικά επιτυχημένες κινήσεις. Όμως τα πράγματα άλλαξαν άρδην όταν στο … παιγνίδι μπήκε ένας κολοσσός του αμερικανικού χρηματιστηρίου, η περίφημη εταιρία χρηματιστηριακής διαχείρισης Merrill Lynch (ναι, αυτή η γνωστή Merrill Lynch που της ανέθεσαν 100δες δουλειές του ελληνικού δημοσίου οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ εκείνη την δεκαετία) Η συγκεκριμένη εταιρία έδωσε το βασικό κεφάλαιο (με το αζημίωτο φυσικά αφού υποθήκευσε τα πνευματικά δικαιώματα της Marvel) 575 εκατομμυρίων ευρώ προκειμένου να αναπτυχθούν οι πρώτες πραγματικά μεγάλες κινηματογραφικές παραγωγές. Τότε εμφανίστηκαν σε συνεργασία με μεγάλα κινηματογραφικά στούντιο όπως η FOX και η NewLine οι πρώτες ταινίες του Spiderman και του Ironman.
 
Κάπως έτσι  εταιρία έφθασε ανακάμπτοντας μέχρι το 2009, οπότε έγινε η επιχειρηματική κίνηση που απογείωσε τα δεδομένα της. Η εξαγορά της από την Disney!
 
Όπως ίσως θα υποψιάζεστε η πολυεθνική Disney δεν διοικείται από τον … Μίκυ-Μάους αλλά από ένα διοικητικό συμβούλιο που – σύμφωνα με τα δημοσιεύματα που αφορούν εταιρία- έχει ιδιαίτερα επιθετική πολιτική ανάπτυξης. Έτσι δεν δίστασε να δώσει το ποσό των 4,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων προκειμένου να εξαγοράσει την Marvel με κύριο στόχο την κινηματογραφική παραγωγή αλλά και τα παρεπόμενά της (παιγνίδια και software). Εκτιμήθηκε ότι η συγκεκριμένη εταιρία θα πολλαπλασίαζε το παιδικό κοινό της Disney έχοντας εμπορική διεισδυτικότητα στα αγόρια. H Disney εκτιμάται ότι πλήρωσε 40 φορές την τιμή της μετοχής της Marvel προσδοκώντας φυσικά και τα αντίστοιχα κέρδη σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα. Μέχρι στιγμής η επιλογή δείχνει να δικαιώνεται αφού η ταινία Iron Man 3 έφερε εισπράξεις κοντά στο 1 δισεκατομμύριο δολάρια, το Guardians Of The Galaxy 750 εκατομμύρια δολάρια ενώ το Avengers: Age of Ultron μόλις ολοκληρωθεί η αποτίμησή του θεωρείται ότι θα σπάσει κάθε ρεκόρ ξεπερνώντας το 1.5 δις δολάρια. Το κινηματογραφικό πρόγραμμα του νέου ομίλου αναμένεται να ολοκληρωθεί σε πρώτη φάση το 2019 και ήδη φημολογούνται συνεργασίες με πασίγνωστους χολιγουντιανούς αστέρες. 

Η Marvel και … οι άλλοι

Ο σκιτσογράφος του TPP, Δημήτρης Δημαρέλος, ως καθ’ υλην αρμόδιος, σχολιάζει τις κυρίαρχες σχολές των comics υπερηρώων. Με τον δικό του τρόπο…
 

Η Marvel αποτελεί, μαζί με την DC, έναν από τους τιτάνες στη βιομηχανία της ψυχαγωγίας, αλλά κι έναν από τους κολοσσούς που βρίσκονται στην κορυφή της αγοράς των κόμικς, από τις πρώτες κιόλας ημέρες της ιστορίας της. Πολλοί φυσικά γνωρίζουν ελάχιστα για τη διαφοροποίηση των δύο αυτών «σχολών», μιας και τα στερεότυπα/αρχέτυπα των υπερηρώων επιτρέπουν σε ανεπαίσθητες σχεδιαστικές ή σεναριακές πρωτοβουλίες, αφού, όπως πολύ σοφά σημειώνει η γιαγιά, μου «όλοι ίδιοι είναι».
 
Του Δημήτρη Δημαρέλου
 
Τούτη ωστόσο δεν είναι παρά μία επιφανειακή προσέγγιση του θέματος, κι αν κάποιος είναι αρκετά «περίεργος» και ορεξάτος να «ψαχουλέψει» τις λεπτομέρειες, τότε σίγουρα μπορεί να βρει όλα εκείνα τα στοιχεία που κάνουν τη Marvel και τους εντυπωσιακούς υπερήρωες της να ξεχωρίζουν. Εδώ λοιπόν θα κάνουμε μία συνοπτική αναφορά των ουσιαστικότερων χαρακτηριστικών της:
 
Οι superhero της είναι λιγότερο… Super!
 
Για να μην παρεξηγηθώ, ξεκαθαρίζω εξαρχής πως δεν πρόκειται να μπω σε συγκρίσεις υπερδυνάμεων. Το αν ο Hulk (της Marvel) είναι πιο δυνατός από τον Superman (της DC) -ή το ανάποδο- το αφήνω στους αρμόδιους ειδικούς – δηλαδή στο δεκάχρονο ξαδερφάκι μου. Υπάρχει ωστόσο μία θεμελιώδης διαφορά στον σχεδιασμό των δύο αυτών ηρώων.
 
Ο Superman αποτελεί ουσιαστικά έναν Θεό σε μίνι έκδοση – είναι η πεμπτουσία του ευρέως αποδεκτού ηθικού κώδικα (με μία έντονη γεύση Αμερικανιάς, βεβαίως-βεβαίως), έχει ανά πάσα ώρα και στιγμή πρόσβαση στις πανίσχυρες υπερδυνάμεις του (στην ουσία δεν ψοφάει ο τύπος), είναι κούκλος (στερεοτυπικά), και, με λίγα λόγια, δεν έχει κανένα ελάττωμα. Ενδεχομένως ο μισθός του, επειδή είναι δημοσιογράφος στην κανονική του ζωή…
 
Ο πράσινος γίγαντας από την άλλη (ο Hulk ντε), φέρει μία πολύ πιο ρεαλιστική και πιστευτή προσωπικότητα. Οι δυνάμεις του, καταρχήν, δεν προήλθαν από τις εξωγήινες καταβολές του (δεν έχει), αλλά από ένα ατύχημα σε επιστημονικό πείραμα.. Ο υπερήρωας δεν έχει συνείδηση των πράξεών του, και μπορεί να προκαλέσει τόσο καλό, όσο και κακό. Γι’ αυτό και τις περισσότερες φορές αρέσκεται στο να παίρνει βαθιές αναπνοές και να σκέφτεται ευχάριστες σκέψεις (γιατί δεν ξεκινάει Τάι Τσι, ακόμα να καταλάβω).
 
Ένα άλλο εξαιρετικό παράδειγμα στον κόσμο της Marvel, είναι οι X-Men, και γενικότερα η κατηγορία των μεταλλαγμένων. Ήρωες όπως ο Χιου Τζάκμ… εε, ο Wolverin, αλλά και ο Professor X, κατά την παιδική τους ηλικία έζησαν στο πετσί τους το ζήτημα της κοινωνικής περιθωριοποίησης, μιας και λίγοι θέλουν για φίλο κάποιον που βγάζει λέιζερ από τα μάτια. Ακόμα, χρειάστηκε να περάσουν μία δύσκολη περίοδο εκπαίδευσης για να είναι σε θέση να χρησιμοποιούν τις δυνάμεις τους, σε αντίθεση με τη Wonder Woman (DC) πάλι που αποτελεί στην ουσία έναν θηλυκό Superman.
 
«Όλα κομμάτι ενός ευρύτερου συνόλου» (πςςς)
 
Όλοι οι χαρακτήρες και οι κόσμοι της Marvel υπάγονται στο Marvel Universe – ένα παράλληλο σύμπαν σαν το δικό μας δηλαδή, που οι άνθρωποι έχουν πιο ενδιαφέροντα πράγματα να ασχολούνται από τις διαπραγματεύσεις του ΣΥΡΙΖΑ με το κουαρτέτο, όπως εξωγήινες επιθέσεις, τρελούς επιστήμονες που θέλουν να γίνουν σαύρες, κτλ. Το εκπληκτικό όμως είναι ότι, παρόλη την ποικιλία των ιστορικών εποχών, του σχεδιασμού των χαρακτήρων και της ξεχωριστής αισθητικής επιμέλειας που φέρει το κάθε κόμικ, όλα κάπως «δένουν» μεταξύ τους.
 
Για να το καταλάβουμε όμως καλύτερα αυτό, ας εξετάσουμε το αντιπαράδειγμα. Στον κόσμο του DC, ο Batman ζει και εργάζεται ως νυχτερίδα στη Gotham. Ο Superman, από την άλλη, έχει έδρα ως υπερήρωας στη Metropolis. Τι σχέση έχουν αυτές οι δύο πόλεις μεταξύ τους; Καμία απολύτως, ούτε αισθητικά, ούτε κοινωνικά. Η Metropolis θυμίζει μία πιο φανταχτερή εκδοχή της Νέας Υόρκης, ενώ η Gotham μοιάζει με την Ομόνοια μετά τα μεσάνυχτα, επί εικοσιτετραώρου βάσεως. Άσε που είναι στου διαόλου της μάνα…
 
Αντιθέτως, το σύμπαν της Marvel έχει συνοχή. Γι’ αυτό, όταν βλέπουμε διαφορετικούς χαρακτήρες της να έρχονται σε επαφή, το αποτέλεσμα είναι -σχεδόν- πάντα αισθητικά άρτιο. Το βλέπουμε και στις κινηματογραφικές μεταφορές: αν εξαιρέσεις τον μακρυμάλλη Σκανδιναβό τύπο με το σφυρί (τον Thor, ντε) στους Avengers, όλοι ταιριάζουν μεταξύ τους! Ενώ αν βάλεις τον Superman δίπλα στον Batman, είναι τουλάχιστον αστείο. Είναι σαν κακό Photoshop.
  
Οι ήρωες της Marvel μένουν δυο τετράγωνα πιο κάτω…
 
Ένα τελευταίο στοιχείο της φιλοσοφίας της Marvel, είναι να θέτει τους ήρωές της στην πραγματικότητα που όλοι ζούμε. Ο Spiderman, για παράδειγμα, ζει στη Νέα Υόρκη. Το χαρακτηριστικό όμως αυτό δεν περιορίζεται σε γεωγραφικούς παράγοντες, αλλά επεκτείνεται μάλιστα και σε ιστορικές αναφορές!
 
Η Marvel ήταν η πρώτη εταιρία στην έκδοση comics που συνέδεσε τους ήρωές της με τα γεγονότα του Β’ παγκοσμίου πολέμου. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό είναι το πρώτο εξώφυλλο του Captain America, που δείχνει το γνωστό «Αμερικανάκι» να ρίχνει μπουνιά στον ίδιο τον Χίτλερ! Οι αναφορές στα συμβάντα και στους πολέμους, ειδικά κατά τη διάρκεια του οικονομικού κραχ στην Αμερική, δεν έγιναν καν έμμεσα και διακριτικά, αλλά οι υπερήρωες στην κυριολεξία ρίχτηκαν στη μάχη κατά των Ναζί και των Γιαπωνέζων! Αργότερα, ακολούθησε και η DC αυτή τη συνταγή (μάλιστα σε ένα κόμικ ο Superman κρατούσε στο ένα χέρι τον Χίτλερ, και στο άλλο τον Στάλιν), αλλά η Marvel ήταν αυτή που έκανε το πρώτο βήμα.
 
Αξίζει να αναφερθεί πως οι πωλήσεις των κόμικ εκείνη την εποχή σχεδόν διπλασιάστηκαν, και μάλιστα στους Αμερικάνους στρατιώτες μαζί με τα τρόφιμα και τον εξοπλισμό έστελναν μαζί και… τεύχη κόμικς! Εκείνη η περίοδος έμεινε στην ιστορία ως η χρυσή εποχή των κόμικς, που αργότερα έχασαν την αίγλη τους για πολλούς λόγους που δεν χρειάζεται να αναλύσουμε εδώ πέρα, ο βασικότερων εκ των οποίων όμως ήταν πως όταν τελείωσε ο πόλεμος, ο κόσμος δεν είχε τόσο ανάγκη τους υπερήρωες. Τη θέση τους έμελε να κατακτήσει δικαιωματικά ο Snoopy.
 
Και κάπως έτσι κλείνουμε το κεφάλαιο των ιδιαιτεροτήτων της Marvel ως σχολής κόμικς. Το βασικότερο στοιχείο της, συνοψίζοντας πάλι, είναι πως οι ήρωές της είναι περισσότερο «ανθρώπινοι», πιο ρεαλιστικοί, και επιτρέψουν έτσι μεγαλύτερη ταύτιση με τους αναγνώστες τους, ενώ το ίδιο το σύμπαν της «Μ» φέρει μία πρωτοφανή αισθητική αρτιότητα, αναλογουμένης φυσικά και της ποικιλίας του.
 
Α, και ότι ο Batman είναι πιο γαμάτος από τον Superman. Αυτά.