του Κωνσταντίνου Πουλή
Οι κοντινοί μας άνθρωποι ξεκίνησαν με ειρωνεία προς τις δημοσκοπήσεις που έδιναν ένα άνοιγμα 5, 8 ή 10 μονάδων και φτάσαμε να έχουμε και πάλι μία αποτυχία των δημοσκοπικών εταιρειών, αλλά προς την αντίθετη κατεύθυνση.
Οι παρακολουθήσεις, το έγκλημα στα Τέμπη, τα Μητσοτάκη γ*******, η Εύβοια, τίποτα από όσα νομίζαμε ότι ενσαρκώνουν μία διάχυτη λαϊκή δυσαρέσκεια προς το πρόσωπο του πρωθυπουργού δεν επαληθεύτηκε στις κάλπες.
Ένα παράλληλο σύμπαν ανθρώπων που ακούνε, εμπιστεύονται και τελικά ψηφίζουν τον Κυριάκο Μητσοτάκη ζει δίπλα μας, μακριά από τους λογαριασμούς μας στα social media.
Ο μόνος λόγος για τον οποίον γλίτωσα την κολοσσιαία διάψευση μιας οποιασδήποτε πρόβλεψης είναι ότι ήδη από τις προηγούμενες εκλογές είχαμε ομολογήσει ο Θάνος Καμήλαλης και εγώ στην εκπομπή μας ότι δεν ξέρουμε τους Έλληνες ψηφοφόρους και δεν καταλαβαίνουμε τι κάνουν. Από όσα διάβασα και συζήτησα μετά τις εκλογές, η πιο εύλογη εξήγηση του αποτελέσματος για τον θρίαμβο της ΝΔ είναι η επιθυμία ενός μεγάλου μέρους της κοινωνίας να τον αποκοιμίσει κάποιος γλυκά, λέγοντάς του ότι όλα βαίνουν καλώς. Δεν είναι ότι δεν βλέπει την καταστροφή. Έχει όμως ανάγκη από κάποιον που θα του λέει ότι όλα πάνε ρολόι.
Όλος αυτός ο καταιγισμός από μικρές και μεγάλες καταστροφές που καταγράψαμε σε ένα επεισόδιο μιάμισης ώρας στην «Ανασκόπηση», γι’ αυτούς δεν υπάρχει ή δεν ενδιαφέρει. Εξηγείται αυτό με βάση την ολοκληρωτική κυριαρχία της Νέας Δημοκρατίας στα ΜΜΕ; Ναι και όχι, νομίζω.
Ο ΣΥΡΙΖΑ μπόρεσε να διαπεράσει το φράγμα της συστημικής προπαγάνδας μέσα σε συνθήκες ενός ισχυρού ενθουσιασμού για το μέλλον. Όταν αυτό μεταβλήθηκε σε ένα παιχνίδι ηπιότερης διαχείρισης της ίδιας πολιτικής, φάνηκε ότι πάρα πολύς κόσμος δεν βρίσκει πια νόημα στη στήριξη του ΣΥΡΙΖΑ. Ο ΣΥΡΙΖΑ εκπροσωπεί τον χώρο μιας αναιμικής σοσιαλδημοκρατίας η οποία ακόμη και αν αθροιζόταν με τα ποσοστά του ΠΑΣΟΚ, και πάλι δεν φτάνει τον θρίαμβο της Νέας Δημοκρατίας.
Μην παρεξηγηθώ: Δεν έχω ιδέα αν μία αριστερόστροφη ρητορική θα απέδιδε εκλογικά οφέλη για τον ΣΥΡΙΖΑ και για να πω την αλήθεια δεν με ενδιαφέρει κιόλας. Ακόμη και αν η σκλήρυνση της στάσης απέναντι στους μετανάστες οδηγούσε σε εκλογικό θρίαμβο, η άποψή μου θα ήταν ακριβώς η ίδια που είναι και τώρα, γιατί η δική μου μέριμνα δεν είναι η χάραξη εκλογικής στρατηγικής, αλλά η συζήτηση για το τι κόσμο θέλουμε και με τι υλικά τον φτιάχνουμε.
Δεν ξέρω καθόλου ποια είναι η σωστή και νικηφόρα εκλογική στρατηγική και πιστεύω ότι υπάρχουν πολλά στοιχεία που θα χρειαστούν λεπτομερή ανάγνωση των αποτελεσμάτων για να αρχίσουμε να τα καταλαβαίνουμε. Δηλαδή να δούμε για ποιον λόγο μέσα σε συνθήκες κατάρρευσης της αριστεράς βγήκε κερδισμένο το ΚΚΕ και η Πλεύση Ελευθερίας. Λέω πολύ επιγραμματικά ότι δεν υπάρχει καμία εξήγηση από αυτές που έχουν προταθεί μέχρι τώρα, η οποία να μπορεί ταυτοχρόνως να εξηγήσει την καθίζηση εκεί που υπήρξε καθίζηση και την επιτυχία εκεί που υπήρχε επιτυχία στα αριστερά κόμματα.
Θα ήθελα να μιλήσω μόνο για τα δύο κομμάτια του αποτελέσματος που με έχουν απασχολήσει πιο συστηματικά και νομίζω ότι κάπως καλύτερα καταλαβαίνω τι συνέβη.
Ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε μία στροφή προς τα δεξιά. Η στροφή αυτή δεν αφορά πια μόνο τις ιδιωτικοποιήσεις και τους πλειστηριασμούς, όπως συνέβη την εποχή της μεγάλης υποχώρησης σε σχέση με τα μνημόνια, αλλά αφορά σταδιακά και το ίδιο το πεδίο των δικαιωμάτων, με απαράδεκτες δηλώσεις που έκλειναν το μάτι σε κάποιον φανταστικό ψηφοφόρο του κέντρου που θα ήθελε να απαλλαγεί από τον Κυριάκο Μητσοτάκη, αλλά ταυτοχρόνως θα επιθυμούσε και λίγο περισσότερους φράχτες ενάντια στους πρόσφυγες. Δεν έχει κανένα νόημα να παίζεις το χαρτί του κυνισμού προδίδοντας το αριστερό παρελθόν σου αν ο κόσμος δεν σε εμπιστεύεται ούτε καν ως έναν αξιοπρεπή διαχειριστή. Αυτό δεν πάει καλά, προκαλώντας μια διπλή ήττα, πολιτική και ηθική. Διότι αν είναι να χάσει κανείς πολιτικά, ας χάσει για αυτό που πιστεύει.
Όσον αφορά το ΜέΡΑ25, αντιλαμβάνομαι ότι η ήττα προκαλεί μια επιθυμία αυτοκριτικής, προσπαθεί κανείς να δει τι έκανε λάθος και δεν έπεισε. Όσο παράξενο και αν ακούγεται, αυτή η στάση δεν μου φαίνεται πάντοτε σωστή. Μπορεί να βγάζει νόημα για ένα κόμμα που έχει ως μόνο στόχο την εκλογική επιτυχία, αλλά αν λες αυτό που πιστεύεις, κάθε αριστερός οφείλει να είναι συμφιλιωμένος με την ιδέα ότι το να λες αυτό που πιστεύεις και να έχεις δίκιο δεν φτάνει για να νικήσεις.
Μπορείς λοιπόν να συνεχίσεις τραβώντας τον ίδιο δρόμο που σε έφερε στην ήττα; Ναι. Έχουμε πάρα πολύ μεγάλη ανάγκη από αριστερούς οι οποίοι δεν θα μετράνε τα λόγια τους με βάση την επιτυχία. Θα λένε αυτό που πιστεύουν και θα αγωνίζονται ξανά και ξανά για να πείσουν και να νικήσουν, αν νικήσουν.
Η εύλογη κοινοβουλευτική λιγούρα της Νέας Δημοκρατίας για ακόμη περισσότερες θέσεις μετά τη συντριπτική νίκη τους σημαίνει ότι θα υπάρξει ακόμη μία ευκαιρία για το ΜέΡΑ25. Θα χρειαστεί δηλαδή πάλι αρκετός κόσμος να σταθμίσει όχι μόνο τι θα κάνει με την αξιωματική αντιπολίτευση, αλλά ποιοι θέλει να είναι στη Βουλή, τώρα που το επιχείρημα «να ψηφίσουμε ΣΥΡΙΖΑ για να φύγει ο Κυριάκος Μητσοτάκης» έχει πάει περίπατο.
Μετά από ένα πολύ κακό εκλογικό αποτέλεσμα στις φοιτητικές εκλογές στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ο φίλος Κώστας Καβουλάκος μού είχε διαβάσει την καταληκτική παράγραφο από την Πολιτική ως επάγγελμα του Max Weber:
«Η πολιτική είναι ένα δυνατό και αργό τρύπημα σε σκληρές σανίδες, με πάθος και συγχρόνως με προοπτική. Είναι απόλυτα σωστό – και όλη η ιστορική πείρα το επικυρώνει – ότι ο άνθρωπος δεν θα πετύχαινε το εφικτό, εάν δεν πάσχιζε να πραγματοποιήσει το ανέφικτο. Αλλά για να το κάνει αυτό ένας άνθρωπος, πρέπει να είναι ηγέτης, και όχι μόνον ηγέτης, αλλά και ήρωας – με την ακριβή έννοια της λέξης. Και ακόμη εκείνοι, που δεν είναι ούτε ηγέτες ούτε ήρωες, πρέπει να οπλιστούν με τέτοια ψυχική στερεότητα, που να αψηφούν ακόμη και το θρυμμάτισμα όλων των ελπίδων τους. Χωρίς αυτή την ψυχική στερεότητα δεν θα μπορούν να κατορθώσουν ούτε αυτό που είναι σήμερα δυνατό. Μόνον εκείνος προορίζεται για την πολιτική, που είναι σίγουρος ότι δεν θα απογοητευτεί, όταν κατά την άποψή του, ο κόσμος είναι πάρα πολύ ηλίθιος και πάρα πολύ χυδαίος γι’ αυτό που θέλει να του προσφέρει. Μόνο όποιος, αντιμετωπίζοντας όλα αυτά, μπορεί να πει “παρόλα αυτά”, “προορίζεται” για την πολιτική».
Ο Max Weber φημίζεται για τον εργαλειακό ορθολογισμό του και κανείς σήμερα δεν θα ήθελε να πορευτεί βρίζοντας ως ηλίθιο τον κορμό των ψηφοφόρων. Μπορούμε όμως να κρατήσουμε ένα πράγμα κατά την άποψή μου πάρα πολύ σημαντικό: οι πολίτες για λόγους που θα χρειαστεί να σκεφτούμε και να αναλύσουμε τον καιρό που θα πέφτουν τα δακρυγόνα και οι γκλομπιες πάνω στα κεφάλια μας, έδωσαν μία θριαμβευτική νίκη σε έναν απαράδεκτο πρωθυπουργό. Όποιος κάνει καριέρα κολακεύοντας ψηφοφόρους, οφείλει να τους χαϊδεύει λέγοντας ότι ο λαός είναι σοφός και έχει πάντα δίκιο. Ο λαός δεν είναι σοφός και έχει πολύ σπάνια δίκιο. Δημοκρατία είναι το πολίτευμα όπου μπορεί οι πολίτες μπροστά στον σταυρό να ρωτηθούν ποιον να ελευθερώσουν και να αναφωνήσουν Βαραββάν! Βαραββάν! Δημοκρατία είναι να υπερασπιστούμε αυτή τη δυνατότητα.
Αυτό για κάποιους είναι λόγος για να περιφρονούν τον λαό και να ζητούν να μπουν σοφότεροι ηγεμόνες στη θέση του. Για την πολιτική παράδοση στην οποία τοποθετώ τον εαυτό μου, αυτό σημαίνει ότι η πολιτική ανήκει στον αστερισμό του απρόβλεπτου τραγικού. Δεν μας ανήκει το μέλλον, η ζωή δεν μας χρωστάει, δεν αγωνιζόμαστε μόνο για την κατάληψη του ουρανού με έφοδο. Υπάρχουν στιγμές που πιτσιρικάδες μαζεύουν τους νεκρούς της Κομμούνας του Παρισιού τραγουδώντας. Μερικές φορές το πρώτο και κρισιμότερο μέλημα είναι να διασώσουμε μια πολιτική ακεραιότητα, να μη διαλυθούμε ζητώντας να γίνουμε κάτι αγνώριστο προκειμένου να αρέσουμε στον λαό, όπως τον φανταζόμαστε.
Τούτου λεχθέντος, τίποτα δεν έχει κριθεί οριστικά. Όπως έκαναν πάντα οι άνθρωποι που βάζουν τις αρχές τους πάνω από την επιτυχία, θα εξακολουθήσουμε να επιμένουμε με πείσμα και με χαμόγελο.