O Γιούρι Γκαγκάρι, ο πρώτoς άνθρωπος του διαστήματος ήταν εργάτης σε χυτήριο και γιος συλλογικών αγροτών. Η πρώτη γυναίκα που δραπέτευσε από την γήινη τροχιά, η Βαλεντίνα Τερέσκοβα, ήταν κόρη ενός οδηγού τρακτέρ. 

Στις 27 Ιουνίου, τρεις ακόμα γιοι αγροτών εισήλθαν σε τροχιά γύρω από τη Γη πάνω στο νέο διαστημικό σταθμό Tiangong της Κίνας («Ουράνιο Παλάτι»). Δεν είναι αστροναύτες και δεν είναι κοσμοναύτες. Είναι «ταϊκοναύτες» ( 空 / tàikōng σημαίνει «διάστημα»). Τους ακολούθησε η Γουάνγκ Γιαπίν, μέλος της Πολεμικής Αεροπορίας του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού, η οποία εκτός των άλλων είναι πρώτη Κινέζα που θα ταξιδέψει στο διάστημα δύο φορές.

Ποια είναι η Γουάνγκ Γιαπίν

Γεννημένη το 1980 σε ένα μικρό χωριό στο Γιαντάι, επαρχία Σαντόνγκ, η Γουάνγ ήταν δρομέας μεγάλων αποστάσεων από το δημοτικό σχολείο και συμμετείχε σε τοπικές αθλητικές εκδηλώσεις.

Το διαστημικό όνειρό της ξεκίνησε το 2003, όταν η Κίνα έστειλε τον πρώτο της «ταϊκοναύτη» Γιανγκ Λιουέι στο διάστημα. «Παρακολούθησα τη φωτεινή φλόγα των πυραύλων στην τηλεόραση και μια ιδέα πέρασε από το μυαλό μου: η Κίνα έχει τώρα έναν άνδρα ταϊκοναύτη, πότε θα υπάρξει μια γυναίκα;», έχει εξομολογηθεί η Γουάνκ. Τότε ήταν ήδη πιλότος μεταφορικών αεροσκαφών με διετή εμπειρία στην Αεροπορία του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού.

Παρότι έχασε την ευκαιρία να γίνει η πρώτη γυναίκα της Κίνας στο διάστημα, μετά την επιλογή της Λιου Γιανγκ για αυτή τη θέση, δεν έχασε το κουράγιο της. Ζήτησε να λαμβάνει την ίδια εκπαίδευση και πρότυπα με τους άδρες συναδέλφους της, ενώ εκπαιδευόταν στον θάλαμο πίεσης για επιπλέον 30 λεπτά κάθε φορά. Ο «ταϊκοναύτης» και τρίτος διοικητής του Σώματος Αστροναυτών στου Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού, έχει δηλώσει: «Θέλουμε πάντα να φροντίζουμε το κορίτσι, αλλά φαίνεται ότι δεν χρειάζεται καμία βοήθεια».

Ανάμεσα σε διάφορες διακρίσεις που της έχουν δοθεί, η Γουάνγκ έχει εκλεγεί αντιπρόσωπος στο Εθνικό Λαϊκό Συνέδριο, το ανώτατο νομοθετικό σώμα της Κίνας, και υπηρέτησε ως αντιπρόεδρος της Πανκινεζικής Ομοσπονδίας Νεολαίας. Έχει αποκτήσει μεταπτυχιακό τίτλο μαζικής επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο του Πεκίνου και είναι επίσης τακτική λέκτορας, δίνοντας επιστημονικές διαλέξεις.

Ο ανταγωνισμός των συστημάτων κορυφώνεται στο διάστημα

«Χρειαζόμαστε ένα σοσιαλιστικό όραμα για εξερεύνηση του διαστήματος», διατρανώνει ο Σπένσερ Ρόμπερτς, μηχανικός ηλιακής ενέργειας, μέσα από τις στήλες του Jacobin, στον απόηχο μιας διαστημικής πασαρέλας ματαιόδοξων καπιταλιστών, που ξιφουλκούν για την «εξερεύνηση» του διαστήματος.

Πέραν της μανίας αυτοπροβολής και της εγωπάθειας κατά φαντασίαν «υπερανθρώπων» όπως ο Έλον Μάσκ και Τζεφ Μπέζος, το διάστημα αναδεικνύεται στο πεδίο όπου ο συστημικός ανταγωνισμός φτάνει στο ανώτερο επίπεδό του, ήδη από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Της ανατροπής του σοβιετικού στρατοπέδου είχαν προηγηθεί μια σειρά επιτευγμάτα στο τομέα της διαστημικής, όπως ο πρώτος διαστημικός περίπατος από τον Σοβιετικό Αλεξέι Λεόνοφ, με το αντίπαλο σύστημα να διακηρύσσει  μονομερώς τη «νίκη» του μόνο όταν ο Αμερικάνος Νηλ Άρμστρονγκ καταφέρει ένα πράγματι μεγάλο βήμα για την ανθρωπότητα στην επιφάνεια της Σελήνης.

Έρευνα των Τζάσπερ Σαάχ και Τίνα Νγκό για το Liberation News, ιστοσελίδα του Κόμματος για τον Σοσιαλισμό και την Απελευθέρωση (PSL) στις ΗΠΑ, αναδεικνύει την ολοένα κλιμακούμενη αντίφαση δημόσιας χρηματοδότησης/ ιδιωτικού κέρδους στα βορειοαμερικάνικα διαστημικά προγράμματα κατά την τελευταία δεκαετία. Ενδεικτικά, λίγους μήνες πριν την τελευταία πτήση του διαστημικού λεωφορείου το 2011, η NASA εκπόνησε το πρόγραμμα Commercial Crew, ως μια τεράστια κρατική βοήθεια για ιδιωτική έναρξη υπηρεσιών. Η κυριαρχία των ΗΠΑ στο διάστημα επιχειρείται να επιβληθεί μέσω του προγράμματος Artemis, το οποίο προβλέπει την ιδιωτικοποίηση και την στρατιωτικοποίηση τόσο της Σελήνης όσο και του εξωτερικού διαστήματος.

Καθώς η δράση ιδιωτικών εταιρειών στο διάστημα φαινόταν αδιανόητη την δεκατία του ’60, όταν συντάχθηκε η Συνθήκη Εξωτερικού Διαστήματος, η ιδιωτικοποίηση της διαστημικής έρευνας ανοίγει ένα μεγάλο παράθυρο πρωταρχικής συσσώρευσης για τους αμερικανικούς ομίλους, όπως η SpaceX, η Blue Origin και η Boeing. Η ανάπτυξη των επαναχρησιμοποιούμενων συστημάτων εκτόξευσης έχει ρίξει το κόστος, καθιστώντας την Σελήνη ένα θελκτικό έδαφος προς εκμετάλλευση, όπου οι μονοπωλιακοί όμιλοι δεν συναντούν το κόστος της αντίστασης ντόπιου πληθυσμού, όπως συμβαίνει με τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις.

Για το σκοπό αυτό οι Ηνωμένες Πολιτείες επιχειρούν να αποκλείσουν τα κρατικά διαστημικά προγράμματα, όπως της Κίνας και της Ρωσίας, στα πλαίσια του νέου Ψυχρού Πολέμου που έχουν εξαπολύσει εναντίον όσων κρατών θεωρούν απειλή για την επικυριαρχία τους, τόσο επί των γήινων πόρων, όσο και πέραν αυτών.

Στον αντίποδα, η Ρωσία απειλεί να αποσυρθεί από τον ελεγχόμενο από τις ΗΠΑ Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, αν συνεχιστούν οι κυρώσεις εναντίον της, ενώ προχώρησε σε μνημόνιο συνεννόησης με την Κίνα για την σεληνιακή ανάπτυξη μέχρι το 2030 και μετά. Πρόσφατα η Κίνα και η Ρωσία ανακοίνωσαν την ίδρυση του Διεθνούς Σεληνιακού Ερευνητικού Σταθμού (ILRS), τονίζοντας ότι η εγκατάσταση είναι ανοιχτή σε όλους τους διεθνείς εταίρους που ενδιαφέρονται για συνεργασία. Παράλληλα, η Μόσχα σχεδιάζει να προχωρήσει σε διμερή συνεργασία για την εξόρυξη μεταλλευμάτων στο απώτερο διάστημα με το Λουξεμβούργο, το οποίο έχει ενσωματώσει σχετική νομοθεσία για την εξόρυξη αστεροειδών από το 2017.

Η Κίνα που έχει αποκλειστεί από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό κατόπιν παρέμβασης των ΗΠΑ, έχει ακολουθήσει μια ανεξάρτητη διαστημική πορεία. Συγκεκριμένα ο Άλαν Λέονγκ,αναλυτής σε διεθνείς, ασιατικές και κινεζικές υποθέσεις, επισημαίνει πως ενώ η Κίνα έχει επιμείνει επί σειρά ετών στην διεθνή διαστημική συνεργασία, οι ΗΠΑ ασκούν συνεχώς βέτο στο αίτημα της. Αποφασιστικός παράγοντας ώστε να προχωρήσει σε ανεξάρτητη διαστημική ανάπτυξη, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι η υπερψήφιση της Τροποποίησης Γούλφ από το αμερικανικό Κογκρέσο, η οποία απαγόρευσε στη NASA να συμμετάσχει σε άμεση ή διμερή συνεργασία με την κινεζική κυβέρνηση και οργανώσεις που σχετίζονται με την Κίνα, χωρίς ρητή εξουσιοδότηση από το FBI και το Κογκρέσο των ΗΠΑ.

Η έφοδος της Κίνας στους ουρανούς

Η εκτόξευση της Γουάνγ Γιαπίν και των συνταξιδευτών της στο σταθμό Tiangong, αποτελεί μόνο το πιο πρόσφατο μέρος των διαστημικών σχεδιασμών της Κίνας. Η κινέζικη εξερεύνηση του διαστήματος εγκαινιάστηκε στις 4 Οκτωβρίου 1957 από τον Μάο, κατά τη διάρκεια του Εθνικού Συνεδρίου του ΚΚ Κίνας στις 17 Μαΐου 1958. Κατά την περίοδο του «ανοίγματος» κάποια από τα έργα της μαοϊκής περιόδου ανεστάλησαν, ωστόσο συνέχισαν να υπάρχουν εξελίξεις σε μια σειρά σημαντικά προγράμματα, ενώ ιδρύθηκε το υπουργείο Αεροδιαστημικής Βιομηχανίας το 1988 και η Κινέζικη Αεροδιαστημική Εταιρείας το 1993 (σημερινή Εταιρεία Αεροδιαστημικής Επιστήμης και Τεχνολογίας της Κίνας).

Η είσοδος στον 21ο αιώνα εγκαινιάζει την ραγδαία διαστημική ανάπτυξη της Κίνας, που το 2007 έγινε το πέμπτο έθνος που μπήκε επιτυχώς σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη. Ένα χρόνο αργότερα, δύο μέλη του πληρώματος του Shenzhou 7 έκαναν τον πρώτο κινέζικο διαστημικό περίπατο, ενώ μέχρι το 2013 έγινε η τρίτη χώρα στον κόσμο ικανή να πραγματοποιήσει ομαλή προσγείωση στη Σελήνη, μετά την ΕΣΣΔ και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 2021 εισήχθη στην τροχιά του Άρη, ενώ η κόκκινη σημαία με τα αστέρια τοποθετήθηκε στην επιφάνεια του, καθιστώντας την Κίνα το τρίτο έθνος που προσγειώθηκε στον κόκκινο πλανήτη.

Οι στόχοι του κινεζικού διαστημικού προγράμματος περιλαμβάνουν ένα πυρηνικοκίνητο διαστημόπλοιο, το οποίο πρόκειται να τεθεί σε υπηρεσία το 2040 και μια επανδρωμένη κινεζική αποστολή στον Άρη. Το Long March 9, το οποίο μπορεί να μεταφέρει 130 τόνους σε χαμηλή γήινη τροχιά, ή 50 τόνους σε σεληνιακή τροχιά, θα κάνει την πρώτη του πτήση μέχρι το 2030, ενώ θα χρησιμοποιηθεί για την εγκατάσταση τροχιακών ηλιακών σταθμών παραγωγής ενέργειας και επανδρωμένες αποστολές στο φεγγάρι, όπου σχεδιάζεται η δημιουργία μιας βάσης.

Η ανάπτυξη της διαστημικής δύναμης της Κίνας μπορεί να ιδωθεί υπό τη σκοπιά της ολόπλευρης ανάπτυξης της κινεζικής κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένης της άρσης εκατομμυρίων ανθρώπων από την ακραία φτώχεια. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο στόχος της Κίνας να καταστεί μεγάλη διαστημική δύναμη μέχρι το 2050, συμπίπτει χρονικά με τον 100ετή στόχο του Κομμουνιστικού Κόμματος, για τη μετάβαση της χώρας από το στάδιο της «μετριοπαθώς ευημερούσας κοινωνίας» στην οικοδόμηση μιας «σύγχρονης σοσιαλιστικής χώρας ευημερούσας, ισχυρής, δημοκρατικής, πολιτιστικά προηγμένης και αρμονικής».

«Είμαστε ο Κόσμος»

Το 1969 ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσσιγκερ δήλωνε στον Υπουργό Εξωτερικών της Χιλής Γκαμπριέλ Βαλντές ότι, «Ο άξονας της ιστορίας ξεκινά στη Μόσχα, πηγαίνει στη Βόννη, διασχίζει την Ουάσιγκτον, και στη συνέχεια πηγαίνει στο Τόκιο. Αυτό που συμβαίνει στο Νότο δεν έχει σημασία.»

Σήμερα, η υποχώρηση του αμερικανικού μονοπολισμού και η ανάδειξη ενός αντίπαλου οράματος για τον άθρωπο του διαστήματος, μπορεί να συμβάλει στη διεθνή συνεργασία, δίνοντας τη δυνατότητα σε μια σειρά χώρες να ασχοληθούν με τη διαστημική έρευνα. Με τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό που τέθηκε σε τροχιά το 1998, να αποσύρεται το 2024, ο νέος κινεζικός διαστημικός σταθμός θα παίξει σημαντικό ρόλο στη συνέχιση της αναζήτησης απαντήσεων στο διάστημα.

Οι χώρες του Παγκόσμιου Νότου είναι οι μεγάλες κερδισμένες αυτής της διαδικασίας, με την Κίνα να προωθεί σε συνεργασία με το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για Υποθέσεις Εξωτερικού Διαστήματος την υποστήριξη προς αναπτυσσόμενα κράτη, ώστε να αποκτήσουν πρόσβαση στο διάστημα. Από το 1988, η Κίνα παρέχει σε άλλες αναπτυσσόμενες χώρες κάθε χρόνο υποτροφίες για μακροχρόνια εκπαίδευση στη διαστημική τεχνολογία, όπως αναφέρει αναλυτικά η «Λευκή Βίβλος για τις διαστημικές δραστηριότητες της Κίνας». Έχει εκτοξεύσει τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους για χώρες, όπως το Λάος, η Βολιβία και η Λευκορωσία, με τις διαστημικές αποστολές της να ενσωματώνονται στην πρωτοβουλία «Ζώνη και Δρόμος».

Το 2017, η Κένυα ξεκίνησε συνομιλίες με την Εθνική Υπηρεσία Διαστήματος της Κίνας για τη διεξαγωγή πειραμάτων από πανεπιστήμια της στον κινέζικο διαστημικό σταθμό. Τέτοια προγράμματα ανταλλαγών έχουν ενισχύσει σημαντικά την ικανότητα τα προγράμματα διαστημικής ανάπτυξης στην ήπειρο. Η Κίνα βοήθησε επίσης στην κατασκευή και εκτόξευση δορυφόρων για τη Νιγηρία, την Αλγερία, το Σουδάν και την Αιθιοπία, ενώ 14 αφρικανικές χώρες έχουν ενεργά διαστημικά προγράμματα, έχοντας εκτοξεύσει συνολικά 42 δορυφόρους μέχρι τον Ιανουάριο του 2020, σύμφωνα με την Ερευνητική Πρωτοβουλία Κίνας-Αφρικής.

Φέρνοντας τα άστρα στη Γη

Η τέχνη και η φαντασία έφτασαν πριν από επιστήμη στο διάστημα και η έφοδος της ανθρωπότητας εκτός της γήινης τροχιάς, προσθέτει τόσο σε πλούτο, όσο και σε έμπνευση. Το 2020, μια ομάδα Κινέζων φοιτητών που ειδικεύονται στην αεροδιαστημική, την τέχνη, την αρχιτεκτονική και τη μουσική μετέφρασαν κοσμικές ακτίνες στη μουσική. Είπαν ότι το πρότζεκτ το εμπνεύστηκαν από μια ζωντανή διάλεξη της Γιουάνγκ, που παρακολούθησαν όταν ήταν έφηβοι.

Ενώ η πλειοψηφία των παιδιών στις ΗΠΑ φιλοδοξούν να ακολουθήσουν καριέρα Vlogger ή YouTuber, στην Κίνα τα περισσότερα παιδιά δηλώνουν ότι θέλουν να γίνουν αστροναύτες.

Πριν από την αναχώρησή της, η Γιουάνγκ Γιαπινγκ υποσχέθηκε στην πεντάχρονη κόρη της, πως θα επιστρέψει φέρνοντας της αστέρια να μοιράσει στους συμμαθητές της. Έκανε περισσότερα από την υπόσχεσή της: Έφερε τον ουρανό στη γη, για όλους μας!