του Δημήτρη Μελέτη*

Συγκεκριμένα στη νέα αυτή πλατφόρμα, που αποτελεί επέκταση των δραστηριοτήτων του τμήματος προγραμματισμού του φεστιβάλ, μπορεί κανείς να βρει συμμετοχές των προηγούμενων ετών μεταξύ άλλων, και παραγωγές των Jim Jarmusch και Alexander Payne. Όλες οι ταινίες διατίθενται υποτιτλισμένες στα αγγλικά, η συμμετοχή κοστίζει 90€ τον χρόνο για τις χώρες της Benelux (Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο), ενώ στις υπόλοιπες χώρες μπορεί κανείς να δει κάθε ταινία ξεχωριστά πληρώνοντας 4€ ανά ταινία.

Περνώντας στο πρόγραμμα που μας εξασφάλισε για φέτος το φεστιβάλ, η ψήφος του κοινού ανέδειξε μεταξύ άλλων τις παρακάτω ταινίες:

Jimmie

Συχνά οι κινηματογραφιστές κάνουν μία ταινία μυθοπλασίας για να προσεγγίσουν ένα θέμα με τρόπο που δεν μπορεί να καταγραφεί στην πραγματικότητα. Χαρακτηριστικό τέτοιο δείγμα είναι το εξαιρετικό Jimmie, που έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα του στο Ρότερνταμ.

Mε το ουμανιστικό ενδιαφέρον που συναντάται αρκετά στον σκανδιναβικό κινηματογράφο, ο σκηνοθέτης Jesper Ganslandt κάνει επίκληση στην ενσυναίσθηση του θεατή, κάτι που χρειαζόμαστε τόσο πολύ σαν ανθρωπότητα – ειδικά στο συγκεκριμένο πλαίσιο που έχει να κάνει με τη μετανάστευση. 

Η εικόνα της ξανθιάς οικογένειας που παλεύει με τα κύματα είναι πραγματικά μια νέα κινηματογραφική προσέγγιση που μας κάνει να απορούμε πώς και άργησε τόσο να βρεθεί στις οθόνες.

Στην αρχή της ταινίας ακούμε γερμανικά από ένστολους φρουρούς, κάτι που είναι φυσικό να προκαλεί ιδιαίτερα συναισθήματα σε ένα ευρωπαϊκό κοινό σε σινεμά της Ολλανδίας. Στην ερώτηση λοιπόν σχετικά με το πού διαδραματίζεται η ταινία, ο σκηνοθέτης μας διασαφηνίζει ότι ναι, το σενάριο έχει να κάνει με μια οικογένεια που από τη Σουηδία μεταναστεύει προς τη Γερμανία ώστε, μετά από ένα οδοιπορικό μέσα από τη γριά ήπειρο, να επιχειρήσει να διαβεί τα αφιλόξενα στις μέρες μας νερά της Mεσογείου με προορισμό κάποια αραβική χώρα, π.χ. την Αίγυπτο ή τη Συρία. Η αντιστροφή της συνήθους διαδρομής μετανάστευσης, σε συνδυασμό με χαρακτήρες που δε μοιάζουν πολύ με την επικρατούσα πραγματικότητα που διαμορφώνουν τα σύνορα και τα παιχνίδια εξουσίας, αποτελεί ένα πολύ πετυχημένο κινηματογραφικό τόλμημα που κάνει το θεατή να σκεφτεί και να νιώσει εκ νέου.

Latifa, le coeur au combat

 Κι αν υπάρχουν δημιουργοί που χρησιμοποιούν τη μυθοπλασία για να προσεγγίσουν καλύτερα την πραγματικότητα, εδώ πρόκειται για το αντίθετο. Η «Latifa – H Αγωνιζόμενη Καρδιά» είναι το φωτεινό παράδειγμα ενός ανθρώπου που κάνει τους ήρωες των ταινιών μυθοπλασίας να θέλουν να της μοιάσουν. 

Της πήραν τον γιο της που ήταν το άλλο της μισό. Η αγαπημένη της συντροφιά ήταν από τα θύματα της τρομοκρατικής επίθεσης στην Τουλούζη το 2012. Μετά από αυτό, εκείνη επιλέγει να μη φοβηθεί, να μη λυγίσει, αλλά αντίθετα στέκεται με αξιοθαύμαστη ακεραιότητα και ταξιδεύει όπου χρειάζεται για να στηρίξει όλους εκείνους που χρειάζονται να τη δουν και να την ακούσουν. Αυτό που έχει να μοιραστεί είναι θερμά λόγια συγχώρεσης και ενδυνάμωσης, λόγια βαθιάς, πραγματικής ειρήνης.

Η Latifa μάς λέει πως με τον άδικο χαμό του γιου της πλήρωσε ήδη το ακριβότερο τίμημα που θα μπορούσε να υπάρχει. Τι άλλο να τη φοβίσει; Τον φόβο της λοιπόν δεν τους τον χαρίζει. Αντίθετα, στα απειλητικά τηλεφωνήματα που λαμβάνει συχνά, απαντά ότι, όπως κι ο γιος της δε δέχτηκε να λυγίσει τα γόνατά του μπροστά στον κίνδυνο αλλά στάθηκε ακμαίος, έτσι κι εκείνη τους περιφρονεί, συνεχίζοντας την αποστολή που ανέλαβε αυτοβούλως, να μιλά δηλαδή για την ειρήνη και τη συναδέλφωση, μοιράζοντας ελπίδα όπου πηγαίνει.

Η ζωή της βέβαια είναι πολύ διαφορετική από το παρελθόν, με πολύ περιορισμένες ελευθερίες, αφού όπου ταξιδεύει χρειάζεται να υπάρχει πλαίσιο προστασίας γύρω της. Σχετικά με το μαντήλι που φοράει ως ένδειξη πένθους,  βλέπουμε πόσο ενοχλεί, τόσο τους «πεφωτισμένους» Γάλλους στην «εθνική συνέλευση», όσο και τους τρομοκράτες με τα απειλητικά τηλεφωνήματα. Δύο φαινομενικά αντίθετες πλευρές ενοχλούνται από τον ίδιο συμβολισμό και πιέζουν προς την ίδια κατεύθυνση. Εκείνη από την πλευρά της δηλώνει πως είναι μία ελεύθερη επιλογή της και δεν υποκύπτει στις πιέσεις. 

Μετά το τέλος της ταινίας και της συζήτησης, η Latifa, που παρευρισκόταν στην προβολή, μας ευχαρίστησε μέσα από την καρδιά της που ήμασταν παρόντες και φυσικά όσο χειροκρότημα κι αν δώσαμε σαν απάντηση, δε θα μπορούσε να είναι αρκετό.

The Insult


 
Η ιστορία μας λαμβάνει χώρα στον Λίβανο. Από μία φαινομενικά απλή, καθημερινή σκηνή διαφωνίας, βλέπουμε πώς μπορούν να προκύψουν τα χειρότερα. Αυτό οφείλεται φυσικά στη λιγότερο ή περισσότερο γνωστή ιστορία της περιοχής.

Τα πολιτικά συμφέροντα και οι διαφορές βάσει θρησκείας δρουν καταλυτικά σε βάρος της θιγμένης αξιοπρέπειας. Η πολιτιστική ταυτότητα, η γραμμένη ιστορία και το κομμάτι εκείνο που δεν έχει γραφτεί, οι άγραφες κοινωνικές ισορροπίες που παραβιάζονται με επικίνδυνες επιπτώσεις για όλους, όλα αυτά πλέκονται σε μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία, με σημαντικές ιστορικές πληροφορίες και καλοδουλεμένους ρόλους, λόγους που οδήγησαν τη συγκεκριμένη ταινία μεταξύ των υποψηφίων για το Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας.
 

What will people say


 
Mια νεαρή κοπέλα πέφτει θύμα του πολιτισμικού χάσματος μεταξύ βόρειας Ευρώπης και Ινδίας. Οι γονείς της, που ορίζουν και τη μοίρα της σε μεγάλο βαθμό, τη θεωρούν Ινδή και απαιτούν να ζήσει με τις παραδοσιακές αρχές τους. Εκείνη όμως, μεγαλωμένη στη Νορβηγία, δεν νιώθει ιδιαίτερους δεσμούς με την αυστηρή παράδοση τής οικογένειάς της και αντίθετα με αυτές, ζει όπως όλοι γύρω της, παίζοντας, χορεύοντας, φλερτάροντας επικίνδυνα.

Η σύγκρουση με τη συντηρητική παράδοση της οικογένειάς της θα είναι σφοδρή και μετά από αυτό, κάθε εξέλιξη φαίνεται πιθανή. Μια πολύ δυνατή περιπέτεια, που δε διστάζει να θίξει το ζήτημα της απόστασης μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών και πολιτισμικών πραγματικοτήτων. Βλέπουμε χωρίς επικαλύψεις, την ακραία πατριαρχική πραγματικότητα των χωρών της Ανατολής, και τις προκλήσεις που συναντά ένα κορίτσι που καλείται να καλύψει ένα τέτοιο χάσμα, ως γέννημα θρέμμα της Δύσης.
 

The reports on Sarah and Saleem

 
Η Σάρα είναι Ισραηλινή κι ο Saleem Παλαιστίνιος από την ανατολική Ιερουσαλήμ. Εύκολα μαντεύει κανείς πως ο παράνομος έρωτας δύο ανθρώπων από τις δύο χωρισμένες αυτές κοινότητες δε θα μπορούσε να είναι εύκολη υπόθεση, αλλά η συγκεκριμένη πλοκή φτάνει τα πράγματα στα άκρα.
Δεν αργεί η στιγμή που η μικροκοινωνία θα μάθει για την παράνομη σχέση της Ισραηλινής Σάρας. Είναι γενικά γεγονός ότι οι άνθρωποι απατούν στις σχέσεις τους, αλλά «όχι και με Παλαιστίνιο»… Η δύναμη της αγάπης δοκιμάζεται, η αλήθεια θέλει να λάμψει, αλλά δε φαίνεται να την αφήνουν, οι ηγεσίες παίζουν τον ρόλο που τους αντιστοιχεί και η εξέλιξη μπορεί να είναι και η πιο τραγική.
 

Όπως υπογράμμισαν και οι συντελεστές ως απάντηση στο αν η ταινία θέλει να δείξει τη δύναμη της αγάπης, είναι εμφανές ότι θέλει να δείξει τις επιπτώσεις που έχει το κράτος καταστολής στις σχέσεις των ανθρώπων, στην κοινωνική ζωή αλλά και στις πιο προσωπικές της πτυχές. Κάνοντας την πρεμιέρα της στο φεστιβάλ του Ρότερνταμ, δεν έχει ακόμη προβληθεί στο Ισραήλ για να δεχτεί και τις όποιες αντιδράσεις, για την κριτική που φαίνεται να ασκεί, στο πλαίσιο πάντα της μυθοπλασίας.


The Cleaners

Οι «φύλακες» των κοινωνικών δικτύων δεν είναι απλώς ένα απρόσωπο δημιούργημα τεχνητής νοημοσύνης όπως ίσως πολλοί να φαντάζονται. Στην πραγματικότητα είναι απλοί άνθρωποι, που εργάζονται ως content moderators, βλέποντας καθημερινά στις οθόνες τους ό,τι μπορεί να χαρακτηριστεί ως ψηφιακό μας σκουπίδι.

 Από ωμή βία και σεξ, μέχρι φαινόμενα bullying και αποκεφαλισμούς, οι «καθαριστές» πρέπει σε λίγα δευτερόλεπτα να κρίνουν αν ένα post είναι αποδεκτό στον χώρο του διαδικτύου ή αν πρέπει να το διαγράψουν. 

Με ρυθμούς εργασίας που απαιτούν τον έλεγχο 25.000 posts τη μέρα, οι άνθρωποι αυτοί ζουν κι εργάζονται κυρίως στις Φιλιππίνες, σε projects που αφορούν το υλικό των δημοφιλέστερων χρηστών social media που χρησιμοποιούν παραπλανητικά ψευδώνυμα. Η μυστικοπάθεια αυτή φυσικά γεννά απορίες και κάνει την όποια απόπειρα επικοινωνίας και περαιτέρω ενασχόλησης με τη δραστηριότητά τους πολύ δύσκολη έως ακατόρθωτη. Αυτό είναι και από τα σημαντικά εμπόδια που κατόρθωσαν να ξεπεράσουν οι δημιουργοί της ταινίας, η οποία γεννά πολλά σημαντικά ερωτήματα. 

Σε παραδείγματα ελέγχου που έχουμε την ευκαιρία να δούμε, γίνεται αντιληπτό το πόσο μακριά βρίσκονται οι νέοι αυτοί επιθεωρητές από το να γνωρίζουν το κοινωνικο-πολιτικο-ιστορικό πλαίσιο που χαρακτηρίζει το κάθε post του όποιου γίνονται κριτές. Όλα αυτά σε μια χώρα, στην οποία ο πρόεδρος της δηλώνει απερίφραστα ότι, όπως ο Χίτλερ εξόντωσε εκατομμύρια Εβραίων, έτσι κι εκείνος σκοπεύει να καθαρίσει τη χώρα του από τα περίπου 3 εκατομμύρια τοξικοεξαρτημένων χρηστών. Τέλος, δε θα μπορούσε κανείς να παραβλέψει την επίδραση που έχει μια τέτοια δουλειά στη ζωή και την ψυχολογία κάποιου εργαζόμενου, σε μια περιοχή όπου ο δείκτης αυτοκτονιών αυξάνει συνεχώς.

’77 No Commercial Use

Ο ερασιτέχνης σκηνοθέτης Fulvio Baglivi συνθέτει εικόνες από ρεπορτάζ, πρωτοσέλιδα και αρχειακό υλικό από το 1977. Από επιθέσεις των Ερυθρών Ταξιαρχιών, σχετικές συνεντεύξεις με αναρχικούς και κομμουνιστές έως την επεισοδιακή επίσκεψη του Santana, με τη συναυλία του να τυλίγεται στις φλόγες αφού αντιμετωπίστηκε σαν πράκτορας αμερικανικών συμφερόντων, από μεγαλειώδεις πορείες και σκηνές έντασης στους δρόμους έως την επεισοδιακή συναυλία των Sex Pistols στον Τάμεση και το θάνατο του Elvis, βλέποντας κανείς αυτή τη συλλογή δημοσιευμάτων, αναλογίζεται πόσα σημαντικά πράγματα μπορούν να συμβούν σε ένα μόνο χρόνο.
 
Μια πολύ ενδιαφέρουσα καταγραφή που προτείνεται ειδικά για όσους αγαπούν την πολιτική ιστορία και τα κινήματα αμφισβήτησης.

*Ο Δημήτρης Μελέτης είναι ιδρυτής της πλατφόρμας online προβολής ντοκιμαντέρ Soul Definition όπου μπορείτε να βρείτε και παραγωγές παλαιότερων φεστιβάλ. Σύντομα θα υπάρχουν και κάποιες από όσες αναφέρονται στο παρόν άρθρο. Οι αναγνώστες του TPP μπορούν μέχρι και τις 10 Μαρτίου να εγγράφονται με έκπτωση (3€ τον μήνα αντί για 4, για όλους τους μήνες που θα παραμείνουν στην πλατφόρμα) κάνοντας χρήση του κωδικού SDonTPP.