Νέους ασκούς του Αιόλου άνοιξε στην Τουρκία η κοινή δήλωση 104 απόστρατων ναυάρχων, με την οποία καλούν την κυβέρνηση Ερντογάν να σεβαστεί τη συνθήκη του Μοντρέ και να σταματήσει την ισλαμοποίηση των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων. 

Χθες, μία μέρα μετά τη γνωστοποίηση της δήλωσης των ναυάρχων, συνελήφθησαν από την αστυνομία δέκα απόστρατοι ναύαρχοι, μεταξύ των οποίων, και αυτό είναι ενδεικτικό της κατάστασης, και ο Τζέμ Γκιουρντενίζ, ο εμπνευστής της «Γαλάζιας Πατρίδας», ο οποίος είχε προλάβει να δηλώσει ότι το κοινό ανακοινωθέν των 104 «δεν αποτελεί πραξικόπημα» αλλά «εντάσσεται στην ελευθερία της έκφρασης», δήλωση που αποτελεί και πάλι έμμεση κριτική της κυβέρνησης Ερντογάν. Παράλληλα έχουν εκδοθεί δεκάδες εντάλματα σύλληψης που συνεχίζουν να εφαρμόζονται, για «συνωμοσία εναντίον της κρατικής ασφάλειας και της συνταγματικής τάξης».

Η ανακοίνωση των 103+1 (ο Γκιουρντενίζ συνυπέγραψε μετά την ανακοίνωση), αναφέρεται η σημασία των Στενών ως διεθνούς θαλάσσιας οδού και χαρακτηρίζει τη συνθήκη του Μοντρε ως συνθήκη που «προστατεύει τα δικαιώματα της Τουρκίας με τον καλύτερο τρόπο» και αποτέλεσε «μεγάλη διπλωματική νίκη της Τουρκίας» που «μετέτρεψε τη Μαύρη Θάλασσα σε θάλασσα Ειρήνης» και που «επέτρεψε στην Τουρκία να διατηρήσει την ουδετερότητα της στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο». Καλούν, τέλος, την κυβέρνηση Ερντογάν να μην αγγίξει με κανένα τρόπο «λεκτικά ή πρακτικά» τη συνθήκη αυτή γιατί αποτελεί συνθήκη «σημαντική για την επιβίωση της Τουρκίας». Τη Συνθήκη έχει ρίξει πάλι στο τραπέζι των συζητήσεων και συζητεί την αποχώρηση της Τουρκίας από αυτήν, ο Ταγίπ Ερντογάν. 

Αξίζει να αναφερθεί ότι, δύο μέρες πριν την ανακοίνωση των ναυάρχων, 120 παλαίμαχοι Τούρκοι διπλωμάτες είχαν εκδόσει αντίστοιχη ανακοίνωση, προειδοποιώντας ότι η αμφισβήτηση της συνθήκης του Μοντρέ «αποτελεί αμφισβήτηση και της πλήρους κυριαρχίας της Τουρκίας στα στενά».

Μετά την ανακοίνωση της δήλωσης των ναυάρχων, που έγινε τα μεσάνυχτα του Σαββάτου προς Κυριακή, και δημοσιεύτηκε άμεσα από δεκάδες ιστότοπους, η Εισαγγελία της Άγκυρας διέταξε τις συλλήψεις και παράλληλα ξεκίνησε έρευνα για πιθανές σχέσεις μεταξύ των 104 αποστράτων που υπογράφουν και της εν ενεργεία ηγεσίας του στρατεύματος, «μεταφράζοντας» ερντογανικά το κείμενο ως παρέμβαση εις βάρος της δημοκρατίας. «Θα δείξουμε τα όρια τους σε αυτούς που απειλούν το Έθνος μας και την κυβέρνηση μας» ανέφερε χαρακτηριστικά ο Τούρκος πρόεδρος, που παρουσίασε την ενέργεια των 104 ως «υπόνοια πραξικοπήματος» και συγκάλεσε άμεσα έκτακτη κυβερνητική σύσκεψη όπως και σύσκεψη της κεντρικής επιτροπής του κόμματος του, με μόνο θέμα την κίνηση των αποστράτων ναυάρχων. Παράλληλα, και ο ίδιος και αξιωματούχοι της κυβέρνησης του συνέδεσαν την επιστολή με το πραξικόπημα Γκιουλέν. 

Στήριξη άμεση και ακραία προσέφεραν στον Ερντογάν όλες οι πτέρυγες της ακροδεξιάς. Στο πλευρό του Ερντογάν στάθηκε με δηλώσεις του ο αρχηγός των Γκρίζων Λύκων, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, που, απολύτως συντονισμένος με τις προεδρικές θέσεις, ζήτησε να καθαιρεθούν του βαθμού τους όλοι οι υπογράφοντες, να τους κοπούν οι συντάξεις και «να γίνει δικαστική έρευνα». Η ηγέτις του εθνικιστικού ακροδεξιού «Καλού Κόμματος» Μεράλ Ακσενέρ, προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, αναφερόμενη  στο ότι οι απόστρατοι ναύαρχοι «δεν έκαναν το καθήκον τους όταν ήταν εν ενεργεία … Δεν είδα να κάνουν κάτι για τα νησιά που έχει υπό κατοχή η Ελλάδα».

Ο εκπρόσωπος του Τούρκου προέδρου, Φαχρετίν Αλτούν,μέσω τουίτερ, αναφέρθηκε σε «πέμπτη φάλαγγα» και «καταπιεσμένα υποχείρια ξένων δυνάμεων».

Η Συνθήκη του Μοντρέ, που υπογράφη το 1936, έχει ιδιαίτερη βαρύτητα για την Ελλάδα, καθώς η χώρα μας είναι μία από τις συμβαλλόμενες χώρες και η συνθήκη επηρεάζει το καθεστώς των ελληνικών νησιών – γι’ αυτό και έχει ενδιαφέρον η δήλωση της Ακροδεξιάς Μεράλ Ακσενέρ. Η συνθήκη, επίσης, καθιερώνει καθεστώς ελεύθερης ναυσιπλοΐας για τα εμπορικά πλοία και διέλευση πολεμικών πλοίων των παρευξείνιων χωρών με προειδοποίηση μιας εβδομάδας και υπό κάποιους όρους. Παράλληλα, και αυτό έχει ενδιαφέρον, θέτει αυστηρούς όρους για το πέρασμα πολεμικών πλοίων που δεν ανήκουν στα συγκεκριμένα κράτη. Τη συνθήκη είχε υπογράψει η τότε Σοβιετική Ένωση, με διάδοχο τη σημερινή Ρωσία, οι λοιπές χώρες των ανατολικών Βαλκανίων, οι παρευξείνιες χώρες και η Αυστραλία, η Γαλλία, η Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γιουγκοσλαβία.

Ο Ερντογάν έχει ανακοινώσει τα σχέδια του για τη δημιουργία μιας «Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης» (Canal Istanbul), με την απόσυρση από τη συνθήκη του Μοντρέ. Στην απάντηση του στους ναυάρχους και τα περί πραξικοπήματος, έκανε λόγο και για «δέσμευση στη συνθήκη μέχρι να βρεθούν ευκαιρίες για κάτι καλύτερο». Τον Μάρτιο που μας πέρασε, η κυβέρνηση Ερντογάν ενέκρινε σχεδίου κατασκευής αυτής της Διώρυγας, μιας πλωτής διώρυγας, ανάλογης του Σουέζ, με μήκος 45 χιλιομέτρων και κόστος κατασκευής περί τα εννέα δισεκατομμύρια ευρώ. Από το Βόσπορο και τα Στενά των Δαρδανελλίων περνούν κάθε χρόνο πάνω από 40.000 πλοία. Εναντίον του σχεδίου της Διώρυγας έχει ταχθεί ο κύριος αντίπαλος του Ερντογάν, σήμερα δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (CHP), που επίσης «ερευνάται» για αυτή του την αντίθεση από τον περασμένο Νοέμβριο. 

Η Τουρκία του Ερντογάν έχει ανοίξει πολλαπλά μέτωπα, ενώ παράλληλα βυθίζεται σε όλο και μεγαλύτερη οικονομική κρίση. Πληθαίνουν οι εσωτερικές αντιδράσεις, τόσο λόγω των οικονομικών όσο και λόγω των αντιδημοκρατικών και κατασταλτικών μέτρων που λαμβάνει η κυβέρνηση, ενώ οι εθνικιστικοί τόνοι ανεβαίνουν διαρκώς. 

Σε αυτό το πλαίσιο, σήμερα επισκέπτονται την Άγκυρα οι κορυφαίοι αξιωματούχοι της ΕΕ, επίτροπος Ούρσουλα βαν ντέρμπι Λάρεν και πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ. Οι δύο επιδιώκουν μια συζήτηση εφ’ όλης της ύλης ώστε να βελτιωθούν οι σχέσεις ΕΕ- Τουρκίας. Αναμένεται να επαναφέρουν το θέμα της ροής μεταναστών και προσφύγων αλλά και να ζητήσουν δεσμεύσεις για κινήσεις καλής θέλησης έναντι Ελλάδας και Κύπρου, ένα χρόνο μετά το «θερμό» καλοκαίρι του 2020 στο Αιγαίο. Δεν αναμένεται, ωστόσο, να υπάρξει κάποια σημαντική πρόοδος, παρά την στάση του Ερντογάν απέναντι στη συνθήκη κατά της βίας εις βάρος των γυναικών και του πολέμου που ο ίδιος έχει εξαπολύσει κατά της πολιτικής έκφρασης των Κούρδων, καθώς ο Τούρκος πρόεδρος γνωρίζει ότι έχει τη στήριξη της Γερμανίας και παράλληλα ελπίζει ότι μπορεί να συνεχίσει να εκμεταλλεύεται την ανάδειξη του νέου πολυπολικού κόσμου, εις όφελος της Τουρκίας και με την δημιουργία νέων συμμαχιών. Τα προβλήματα που έχει αναδείξει ή δημιουργήσει η στάση της Άγκυρας τόσο στη Λιβύη όσο και στην πρόσφατη πολεμική σύρραξη Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν δυσχεραινουν οποιαδήποτε ουσιαστική προσέγγιση με την Ευρώπη.