Τι ιδιαίτερο έχει η Manifesta που την κάνει να ξεχωρίζει ανάμεσα σε τόσες εκθέσεις σύγχρονης τέχνης;
Η Manifesta ιδρύθηκε λίγα χρόνια μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμο, για να αντιμετωπίσει τις γεωπολιτικές αλλαγές στο ευρωπαϊκό τοπίο. Είναι μια «νομαδική» Μπιενάλε γιατί κάθε φορά πραγματοποιείται σε διαφορετικό τόπο. Φέτος διαλέξαμε ένα παλιό βέλγικο ανθρακωρυχείο, ένα διατηρητέο κτίριο Αρ Ντεκό του 1924. Η επιλογή ήταν αρκετά συμβολική γιατί το ανθρακωρυχείο βρίσκεται σε κομβικό σημείο, σε έναν άξονα που ένωνε το Βέλγιο, τη Γαλλία και τη Γερμανία και ήταν κομμάτι της πιο σημαντικής βιομηχανικής ζώνης του 19ου αιώνα.
Ποια ήταν η ταυτότητα της έκθεσης;
Η «βιομηχανοποίηση της μεταβιομηχανικής εποχής»… Με απλά λόγια, οι αλλαγές στον χώρο της βιομηχανίας και της εργασίας με όλα τους τα συνεπακόλουθα. Τις συνέπειες στο περιβάλλον και τις εργασιακές σχέσεις, την μετάλλαξη του καπιταλιστικού συστήματος, την εγκαθίδρυση του νεοφιλελευθερισμού, που μεταφέρει την παραγωγή σε ζώνες του κόσμου όπου τα εργατικά είναι πιο φθηνά και τα ανθρώπινα δικαιώματα πιο «ελαστικά».
Υπήρχαν θεματικές ενότητες;
Ναι, τρεις. Στην πρώτη παρουσιάσαμε την «ιστορία του άνθρακα» όπως εμφανίζεται στις εικαστικές τέχνες, στα έργα καλλιτεχνών όπως είναι π.χ. ο Henry Moore και ο Constantin Meunier. Στη δεύτερη ασχοληθήκαμε με το «κληροδότημα του άνθρακα». Τη μετάλλαξη του βιομηχανικού τοπίου και τις αλλαγές στο παραγωγικό σύστημα. Φορντισμός, μετα-φορντισμός, τεϊλορισμός, άυλη εργασία… Πώς η παραγωγή έχει αλλάξει και πια δεν είναι μόνο παραγωγή υλικών αγαθών αλλά και «παραγωγή ιδεών». Στην τρίτη και τελευταία, προσκαλέσαμε οργανώσεις και μουσεία που προστατεύουν την ιστορία του άνθρακα και των ανθρακωρύχων.
Υπήρχαν ελληνικές συμμετοχές στην Manifesta;
Δύο! Ο ένας ήταν ο Μιχαήλ Καρίκης, με τον οποίο συνεργαστήκαμε στο δανέζικο περίπτερο στην περσινή Μπιενάλε της Βενετίας και ο άλλος ο Νικόλας Κοζάκης, που ζει εδώ στο Βέλγιο.
Τα τελευταία χρόνια ζείτε κι εσείς στο Βέλγιο. Πότε αποφασίσατε να φύγετε;
Από το 2003 μέχρι το 2006 που ήρθα στο Βέλγιο, όλες οι επαγγελματικές προσκλήσεις για να επιμεληθώ projects είχαν σχέση με το εξωτερικό.
Δηλαδή;
Έκανα την Μπιενάλε στο Λίμερικ της Ιρλανδίας, μια έκθεση με θέμα τη βία στο Netherlands Media Arts Institute, συνεργασίες με το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Ρώμη, το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης στο Τελ Αβίβ… Όλες αυτές οι δουλειές έρχονταν απ’ έξω. Κάποια στιγμή θεώρησα ότι μάλλον δεν έχω μέλλον στην Ελλάδα, διαισθανόμουν ότι τα πράγματα δεν είναι καλά. Δεν φαινόταν φως στον ορίζοντα.
Και τελικά; Πώς είναι η ζωή στο Βέλγιο;
Περισσότερο πολιτισμένη… Υπάρχει πρόσφορο έδαφος και ευκαιρίες για ανθρώπους που έχουν ιδέες. Είμαι πολύ ικανοποιημένη και έτσι όπως είναι τα πράγματα στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή, δυστυχώς, μάλλον στάθηκα και πάρα πολύ τυχερή που έφυγα.
Info: Η Κατερίνα Γρέγου ήταν η πρώτη διευθύντρια του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ και επιμελήθηκε το περίπτερο της Δανίας στην περσινή Μπιενάλε της Βενετίας. Η Manifesta 9 πραγματοποιήθηκε από τις 2 Ιουνίου έως τις 30 Σεπτεμβρίου στην πόλη Γκενκ του Βελγίου, με επιμελητές τους Cuauhtémoc Medina, Κατερίνα Γρέγου και Dawn Ades. Περισσότερα στο http://manifesta9.org/en/home/.