του Γιώργου Λιερού*
Στις 28 Σεπτεμβρίου 2020, και ενώ ήταν σχεδόν έτοιμος ο υποτιτλισμός του ντοκιμαντέρ «Το Ξεχασμένο Πουλί του Παραδείσου» (Forgotten Bird of Paradise), στο Cenderawasih University της Abepura, προαστίου της Jayapura (West Papua), ο ινδονησιακός στρατός και η αστυνομία διέλυσαν βίαια, κάνοντας χρήση πυροβόλων όπλων, την συγκέντρωση διαμαρτυρίας εναντίον του σχεδίου αυτονομίας για την Παπούα, το οποίο προετοίμασε η κυβέρνηση της Ινδονησίας, αλλά το απορρίπτουν οι ντόπιοι. Το παρακάτω κείμενο δίνει μερικά ιστορικά στοιχεία συνοδευτικά του video για την αντίσταση των Παπούα και την καταστολή τους από το Ινδονησιακό κράτος στην δεκαετία του 1960, ο αγώνας συνεχίζεται αδιάκοπα 60 χρόνια.
Στη μνήμη του Άρνολντ Απ.*
Ο Άρνολντ Απ, σπουδαίος ανθρωπολόγος, ποιητής, μουσικός, «ο πιο επιφανή εκφραστή της εθνικής κοινότητας των Παπούα», κατά τον Μπένεντικτ Άντερσον, δολοφονήθηκε το Μάιο του 1984 από τον ινδονησιακό στρατό.
Μάιος 1963, λίγο μετά την ανάληψη του ελέγχου της Δυτικής Παπούα από την Ινδονησία. Τζαγιαπούρα, πρωτεύουσα της Δυτικής Παπούα. 10.000 Παπούα αναγκάζονται από τους Ινδονήσιους να συγκεντρωθούν γύρω από μια τεράστια πυρά που καίει μπροστά στην Υπουργό Πολιτισμού της Ινδονησίας Rusiah Saidjono. Έργα τέχνης, σχολικά βιβλία, οι σημαίες των Παπούα – η «αποικιακή τους ταυτότητα» κατά την υπουργό – ρίχνονται τελετουργικά στις φλόγες.
Το δημοψήφισμα, το οποίο σύμφωνα με τον ΟΗΕ θα επικύρωνε την προσάρτηση της Δ. Παπούα στην Ινδονησία ή θα αποφάσιζε την ανεξαρτησία, έγινε το 1969. Ανάμεσα σ’ ένα πληθυσμό 800.000 ψυχών, 1054 πρεσβύτεροι που επέλεξε το Ινδονησιακό κράτος ψήφισαν υπό την απειλή των όπλων. Μεταξύ των ετών 1963-1983, θα δολοφονηθούν, σύμφωνα με επίσημες πηγές, 150.000 Παπούα. Το καθεστώς Σουχάρτο, που επιβλήθηκε το 1965 μετά από την σφαγή ενός έως τρία εκατομμύρια Ινδονήσιων κομμουνιστών, έκανε κάθε δυνατή προσπάθεια να εξαλείψει τα ήθη και τα έθιμα των Παπούα. Τους απαγόρευσε να ασκούν τις πατροπαράδοτες τελετές τους, ακόμα και να φορούν τα περίφημα τελετουργικά καλύμματα πέους, τα κοτέκα, ενώ τα αεροπλάνα βομβάρδισαν με ναπάλμ τα χωριά στα υψίπεδα. Σήμερα, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις συνεχίζονται όπως γίνεται εδώ και 50 χρόνια, παρόλο που μετά την πτώση της δικτατορίας του Σουχάρτο το 1998, ξεκίνησε η συζήτηση για την παραχώρηση μιας περιορισμένης αυτονομίας. Δεν περνάει ούτε ένας μήνας χωρίς οι διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις να αναφέρουν διώξεις, βιασμούς, βασανιστήρια, εξωδικαστικές δολοφονίες, εκτοπίσεις, καταστροφές βιοτόπων κ.ά.
Σήμερα πλέον, λόγω του συστηματικού επικοισμού, ο πληθυσμός των Ινδονησίων μεταναστών, πλησιάζει εκείνο των Παπούα. (Στην Δ. Παπούα που έχει έκταση 420.540 τ.χλμ., κατοικούν 3,5 εκατομμύρια άνθρωποι – η Παπούα, Δυτική και Ανατολική μαζί, είναι το δεύτερο σε μέγεθος μετά την Γροιλανδία νησί του κόσμου. Η Ανατολική Παπούα, είναι ανεξάρτητο κράτος με το όνομα Παπούα – Νέα Γουινέα).
Το τροπικό δάσος της Παπούα, είναι το δεύτερο σε σπουδαιότητα στον πλανήτη μετά από εκείνο της Αμαζονίας. Η ινδονησιακή κυβέρνηση, προγραμματίζει την «αξιοποίηση» των 21 από τα εναπομείναντα 42 εκατομμύρια εκτάρια δάσους.
Ήδη στην Παπούα καλλιεργούνται φοίνικες για την παραγωγή λαδιού σε 9 εκατομμύρια εκτάρια (στο Βόρνεο της Ινδονησίας, τα τέλη της δεκαετίας του 1960, το τροπικό δάσος κάλυπτε το 76% της επιφάνειας· πλέον, με την επέκταση των αγροτοβιομηχανικών φυτειών, καλύπτει μόνο το 34%). Το υπέδαφος της Παπούα είναι εξαιρετικά πλούσιο, περιέχει χρυσό, ουράνιο, χαλκό, νίκελ, πετρέλαιο, φυσικό αέριο (η παραγωγή φυσικού αερίου, είναι η τρίτη στην Ινδονησία). Και όμως, η φτώχεια στην Παπούα είναι διπλάσια του εθνικού μέσου όρου και η παιδική θνησιμότητα δύο με έξι φορές υψηλότερη ανάλογα με την περιοχή.
Η εταιρεία εξόρυξης «Φένιξ», ο μεγαλύτερος ξένος επενδυτής στην Ινδονησία, το 2008 κέρδισε στη χώρα αυτή 18 δισεκατομμύρια δολάρια· η εν λόγω εταιρεία στη Παπούα εκτόπισε τους Αμούνγκμε, οι οποίοι αναγκάστηκαν να μετακινηθούν από τα δροσερά τους οροπέδια σε βάλτους γεμάτους ελονοσία σε χαμηλότερο υψόμετρο στην Τιμίκα. Το ινδονησιακό κράτος στην Παπούα, στο Βόρνεο (όπου ζουν οι Dayak) κ.ά. παραβιάζει τα εθιμικά δικαιώματα των κοινοτήτων πάνω στη γη τους, τα ποτάμια και το δάσος που γι’ αυτές αποτελούν μέρος ενός πλήρους τρόπου ζωής και έχουν ιερή σημασία. Το κράτος αρπάζει την «ιδιοκτησία» των κοινοτήτων (τα κοινά), την κρατικοποιεί και μετά την παραχωρεί στις καπιταλιστικές εταιρείες. Τέτοια είναι η καταγωγή του κεφαλαίου (πρωταρχική συσσώρευση), καταγωγή που ηθελημένα αγνοούν οι φιλελεύθεροι «αντικρατιστές». Στην Ινδονησία, οι περιφράξεις των κοινών γαιών – μια διαδικασία που στην Αγγλία χρειάστηκε τρεις αιώνες – συντελέστηκαν σε λίγες δεκαετίες.
Αυτός ήταν ο λόγος για τον οποίο η σφαγή των κομμουνιστών το 1965 και η εξολόθρευση της αριστεράς έπρεπε να είναι τόσο αμείλικτη. Το ινδονησιακό κράτος για να αποσυμφορήσει την πληθυσμιακή πίεση στην Ιάβα, όπου κατοικεί ο μισός πληθυσμός της Ινδονησίας (τα 120 από τα 240 εκατομμύρια) και για να εντείνει τον έλεγχο στην περιφέρεια, εφαρμόζει εκτεταμένα προγράμματα εσωτερικής μετανάστευσης. Με εκμηδενισμένη την αριστερά – η Ιάβα πλήρωσε στη σφαγή του 1965 το πιο βαρύ τίμημα – οι κοινωνικοί ανταγωνισμοί στο ινδονησιακό αρχιπέλαγος αποκτούν, ή όντως έχουν, εθνοτικά χαρακτηριστικά. Όμως, ο μοναδικός στην ανθρωπότητα σήμερα εθνοτικός πλούτος της Παπούα – 300 διακριτές γλώσσες, εκατοντάδες ξεχωριστοί πολιτισμοί, το νησί είναι μια πραγματική κιβωτός πολιτισμών – αναδεικνύει το ζήτημα της εθνοκτονίας στην Παπούα σ’ ένα ζήτημα παγκόσμιας σημασίας.
Το ντοκιμαντέρ
Το βραβευμένο ντοκιμαντέρ Forgotten Bird of Paradise, το λινκ του οποίου θα βρείτε στο τέλος του κειμένου, παρουσιάζει σπάνιες και συγκινητικές εικόνες για τον αγώνα για ανεξαρτησία που ξεκίνησε στην περιοχή μετά την εισβολή της Ινδονησίας στη Δυτική Παπούα το 1962.
Με τα διεθνή μέσα μαζικής ενημέρωσης και τις ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων να απαγορεύεται να πλησιάσουν την περιοχή, ο Άγγλος σκηνοθέτης Dominic Brown ταξιδεύει κρυφά, χωρίς να το γνωρίζουν οι ινδονησιακές αρχές.
Το ντοκιμαντέρ περιλαμβάνει εικόνες από τους μαχητές της ελευθερίας της Δυτικής Παπούα στο προπύργιό τους βαθιά στη ζούγκλα, καθώς και συνεντεύξεις με θύματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ινδονησιακού καθεστώτος. Στο ντοκιμαντέρ βλέπουμε επίσης εικόνες από την πραγματικότητα της καθημερινής ζωής για όσους ζουν υπό την αποικιακή κυριαρχία της Ινδονησίας, η οποία φέρει όλα τα χαρακτηριστικά του απαρτχάιντ.
Το πιο εντυπωσιακό από όλα είναι μια συνέντευξη που διεξήχθη με τον πολιτικό κρατούμενο Yusak Pakage. Φυλακίστηκε για δέκα χρόνια επειδή συμμετείχε σε μια ειρηνική τελετή ανύψησης της σημαίας των Παπούα, και αναγνωρίζεται από τη Διεθνή Αμνηστία ως «φυλακισμένος συνείδησης». Η συνέντευξη με τον Pakage καταγράφηκε κρυφά κατά τη διάρκεια επίσκεψης στο νοσοκομείο όπου νοσηλεύτηκε για τραύματα από βασανιστήρια.
Το ντοκιμαντέρ ενημερώνει επίσης για τις εξελίξεις στη διεθνή σκηνή γύρω από τη σύγκρουση στη Δυτική Παπούα. Φαίνεται πως ένας αυξανόμενος αριθμός ανθρώπων και κινημάτων από όλο τον κόσμο αυξάνουν συλλογικά τις φωνές τους ενάντια στη συνεχιζόμενη κατοχή και υποστηρίζουν το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση του λαού της Παπούα.
Βραβεία:
Καλύτερο Ντοκιμαντέρ – Dam Short Film Festival, 2011
Καλύτερο Ντοκιμαντέρ – Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ντέιβις, 2015
Παραγωγή, σκηνοθεσία, μαγνητοσκόπηση & επεξεργασία από τον Dominic Brown
27 λεπτά | 2009 | 16: 9
Μετάφραση: Γεωργία Μπούμπαλου
Υποτιτλισμός-Επιμέλεια: πόλη Κ, από όπου και η αναδημοσίευση, με την άδεια του συγγραφέα