του Κωνσταντίνου Πουλή
 
Είδα στον ύπνο μου ότι όλοι οι κομματικοί αρχηγοί ήταν υποχρεωμένοι να ξεκινούν τις ομιλίες τους με αυτό το μικρό απόσπασμα από τον «Ζαρατούστρα» του Νίτσε (μτφρ. Ζήση Σαρίκα, αλλά δεν με πειράζει αν χρησιμοποιήσουν Άρη Δικταίο). Μετά ας κυλούσαν όλα κανονικά, να συνεχιζόταν η πολιτική ζωή και η υπόλοιπη ζωή όπως συνήθως: με αδικία, υποκρισία και αδιαφορία, αλλά αν ακουγόταν αυτή η εισαγωγή νομίζω ότι θα χαιρόμουν για λίγο.

Υπάρχει ένα μοτίβο που μπορεί να εντοπίσει κανείς στις ομιλίες της ΔΕΘ, το οποίο μπορεί να αποτυπωθεί και με μαθηματικό τύπο ή «DETH speech generator». Θα μπορούσες δηλαδή να υποβάλλεις τα στοιχεία σου, να κλικάρεις τα κατάλληλα κουτάκια, αν είσαι στην κυβέρνηση ή στην αντιπολίτευση, και να σου φτιάχνει την ομιλία. Αν είσαι στην αντιπολίτευση, η πολιτική που ακολουθείται είναι καταστροφική. Αν είσαι στην κυβέρνηση, βγαίνουμε από την κρίση και δεν θα πάρουμε άλλα νέα μέτρα, «είμαστε στο τέλος, έχουμε πυξίδα, χάρτη, σχέδιο» – το δεύτερο σενάριο το ονομάζω εναλλακτικά και «παραληρηματική απόσταση από την πραγματικότητα» ή «ωμή κοροϊδία». Αν είσαι στην αντιπολίτευση, χρειάζεται όσο το δυνατόν γρηγορότερα η κυβέρνηση να φύγει να μας αδειάσει τη γωνιά γιατί βλάπτει τον τόπο. Αν είσαι στην κυβέρνηση, ο ίδιος τόπος χρειάζεται σταθερότητα.

«Σταματήσαμε την πορεία προς τον γκρεμό», που σημαίνει ότι όσο άσχημα κι αν σου φαίνονται τα πράγματα θα ήταν ακόμη χειρότερα, είναι επιχείρημα για όλες τις κυβερνητικές ομιλίες. Τα «Πρωτογενή πλεονάσματα» είναι απλώς αριθμοί όταν είσαι στην αντιπολίτευση, αλλά δείκτης θριάμβου όταν είσαι στην κυβέρνηση. Όταν επικαλείσαι αριθμούς, στην πρώτη περίπτωση, αναφέρεις κατά προτίμηση και τη φράση «όταν οι αριθμοί ευημερούν, οι άνθρωποι δυστυχούν», αλλά μετά θεωρείται δείγμα επιστημοσύνης και υπεύθυνης πολιτικής να μιλάς με νούμερα (δεν είναι λογοπαίγνιο). Τα συγχαρητήρια των έξω: είναι ντροπή όταν είσαι στην αντιπολίτευση, γιατί ακολουθείς την καταστροφική πολιτική τους, αλλά τίτλος τιμής όταν είσαι στην κυβέρνηση. «Μονόδρομος», είναι εγκλωβισμός όταν είσαι στην αντιπολίτευση, αλλά ρεαλισμός όταν είσαι στην κυβέρνηση. «Πού θα βρείτε τα λεφτά;» Είναι επιχείρημα που χρησιμοποιεί αυτός που κυβερνά απέναντι σε αυτόν που υπόσχεται, ανεξαρτήτως πεποιθήσεων. Το ίδιο ισχύει με την απάντηση «Θα πατάξουμε τη φοροδιαφυγή». Όλα αυτά απαιτούν μια διαρκή επίκληση της αλήθειας, τόσο επίμονη που ξέρεις ότι μόνο ψευδόμενος κανείς μπορεί να επιμένει τόσο.

Όταν αλλάζει η θέση, αλλάζει η συνείδηση, αλλάζουν επιχειρήματα, αλλάζουν όλα. Με ένα λόγο, την ομιλία την εκφωνεί η καρέκλα, όχι ο άνθρωπος. Ο άνθρωπος είναι περαστικός από κει. Μπορεί, χωρίς να κομπιάσει, να πει ότι είναι ξανθός όταν είναι όρθιος και μελαχρινός όταν κάθεται. Και κάπως γίνεται και αυτό φαίνεται σε όλους φυσιολογικό.
 
Για του λόγου το αληθές:

Σαμαράς στη ΔΕΘ το 2010 (εδώ)

Το μισοάδειο ποτήρι:

«Η αγορά πάγωσε. Το ηθικό των απλών ανθρώπων γονάτισε. Η «Εθνική κατάθλιψη» μπήκε στο σπίτι μας. Η μαζική έξοδος κεφαλαίων ξεκίνησε. Και τα spreads πήραν την ανηφόρα. […] Το μνημόνιο οδηγεί σε φαύλο κύκλο λουκέτων, ανεργίας, επίμονα υψηλών ελλειμμάτων, σκληρότερων μέτρων, επίμονης ύφεσης, και νέων σκληρότερων μέτρων. Συνεχώς…»

Σαμαράς στη ΔΕΘ το 2014

Παραληρηματική αισιοδοξία/σαξές στόρυ:

«Φέτος, είναι η χρονιά που περνάμε από τη διαρκή κατρακύλα στην άνοδο. Στη σταθερή άνοδο από δω και στο εξής. Με Ανάπτυξη και με καθημερινή μείωση της ανεργίας. Τώρα, η οικονομία μας θα έχει θετικό πρόσημο. Για πρώτη φορά μετά από 24 τρίμηνα, μετά από έξι ολόκληρα χρόνια ύφεσης. Τις μέρες αυτές, τα Ελληνικά ομόλογα ανεβαίνουν συνεχώς και τα επιτόκια τους πέφτουν συνεχώς».  

Αρλούμπες περί αλήθειας:

«Με μεγάλο μας όπλο μόνο την αλήθεια! Και μεγάλο όπλο σε ό,τι κάνουμε από δω και στο εξής θα είναι-­‐ να το γνωρίζετε-­‐ μόνο η αλήθεια! Και η αλήθεια για όποιον την αντέχει κι όποιον την τολμάει, είναι ακατανίκητη! Ενώ για όποιον την αποφεύγει, θα είναι ανελέητη η αλήθεια…»

Τσίπρας στη Θεσσαλονίκη τον Σεπτέμβριο του 2014:

Αλήθειες

«Βρίσκομαι απέναντί σας για να πω αλήθειες και να δεσμευτώ απέναντι στον Ελληνικό λαό».

Ζητάει εκλογές (το επιχείρημα «φύγε ΄συ να ΄ρθω ΄γώ»):

«Και για το λόγο αυτό ζητάμε εκλογές τώρα, το συντομότερο δυνατόν, πριν συνεχιστεί η καταστροφή. Δε ζητάμε εκλογές γιατί βιαζόμαστε να κυβερνήσουμε. Ζητάμε εκλογές γιατί δε μπορεί άλλο να περιμένει ο τόπος και να υπομένει ο λαός μας. Ζητάμε εκλογές γιατί το απαιτεί το συμφέρον του λαού και του τόπου».

Μισοάδειο ποτήρι:

«Γνωρίζουμε το μέγεθος της καταστροφής που έχουν επιφέρει στη πραγματική οικονομία οι μονόδρομοι των μνημονιακών κυβερνήσεων».

Τσίπρας στη Θεσσαλονίκη τον Σεπτέμβριο του 2016


Όλα πάνε καλά/παραληρηματική αισιοδοξία:

«Σήμερα που όλες οι ενδείξεις και οι δείκτες δείχνουν ότι αυτός ο κύκλος κλείνει, οφείλουμε να σχεδιάσουμε την επόμενη μέρα. Η Ελλάδα δεν είναι πλέον χώρα – παρίας. Μετασχηματίζεται σε πρωταγωνιστή των πολιτικών εξελίξεων στην Ευρώπη. Δόθηκε μια ανάσα για την κοινωνία και την οικονομία. Και αυτό δεν είναι εκτίμηση, είναι δεδομένο. Και το 2016 θα συνεχίσουμε να υπεραποδίδουμε. […] Δόθηκε μια ανάσα για την κοινωνία και την οικονομία.  […] Τα μέχρι σήμερα στοιχεία δείχνουν ότι τα έσοδα υπερβαίνουν τους στόχους. Μπαίνει έτσι τέλος σε κάθε συζήτηση για τυχόν πρόσθετα δημοσιονομικά μέτρα».

Κυριάκος στη ΔΕΘ 2106

Εκλογές:

«Μια μεγάλη πολιτική αλλαγή είναι προϋπόθεση για τη φυγή προς τα εμπρός. Η απομάκρυνσή του κ. Τσίπρα από την εξουσία είναι ιστορική αναγκαιότητα για τον τόπο. Πρέπει να φύγει. Το συντομότερο».

Αλήθεια:

«Αυτή είναι η έννοια της Συμφωνίας Αλήθειας που σας προτείνω: Ανάμεσα σε έναν υπεύθυνο πολιτικό φορέα και έναν λαό που έχει ανάγκη την αλήθεια. Συμφωνία Αλήθειας και καθαρές κουβέντες λοιπόν!»

Μισοάδειο ποτήρι:

«Δεν αγνοούμε ότι πέρυσι το καλοκαίρι, για πρώτη φορά σε καιρό ειρήνης, η Ελλάδα κινδύνευσε με οικονομική και κοινωνική κατάρρευση. […] Δεν παραγνωρίζουμε ότι για πρώτη φορά ελληνική κυβέρνηση υπονόμευσε με τόση μεθοδικότητα τους θεσμικούς αρμούς της Δημοκρατίας και επέδειξε προκλητική αδιαφορία για την εθνική ακεραιότητα και ασφάλεια. […] Αυτός ο καταστροφικός κύκλος οικονομικής μιζέριας, πολιτικής αδράνειας και χαμηλών προσδοκιών που καθηλώνει τη χώρα στη στασιμότητα πρέπει επιτέλους να σπάσει».
 
Θα μου πει κανείς ότι εστιάζω στις ομοιότητες και υποβαθμίζω τις διαφορές. Δεν ξέρω ποιος μπορεί να μου το πει, αλλά ας υποθέσουμε ότι υπάρχει κάπου στον πλανήτη κάποιος που έχει όρεξη να το πει αυτό. Ας δούμε λοιπόν τις ιδιωτικοποιήσεις και το προσφυγικό. Όσο για το πρώτο κομμάτι, των πολιτικών διαφορών, φαντάζομαι ότι εννοούν πως ο Κυριάκος είναι υπέρ των ιδιωτικοποιήσεων. Μην το τραβάμε το αστείο, ας παραπέμψουμε στο πιο πρόσφατο ρεπορτάζ μας με το ίδιο θέμα, για να γίνει αντιληπτό το αστείο.
Όσον αφορά το δεύτερο, για το προσφυγικό, εδώ είναι η αποθέωση του επιχειρήματος «ναι, αλλά αν ήταν οι άλλοι…». Αν ήταν οι άλλοι τι; Θα έλεγαν αυτά που διαβάζουμε στο Facebook από τους φασίστες της Λέσβου: «τυφλωθήκατε και δεν βλέπετε μουνοπανα ανθέλληνες, εμένα μου αρεσει να βλεπω να πνιγονται οι λαθρομετανάστες, εδώ είναι ΕΛΛΑΔΑ γαμώ τον συριζα». Και εμείς πρέπει να συγχαρούμε τον ΣΥΡΙΖΑ που δεν εκφράζεται έτσι; Όλα τα επιχειρήματα για το προσφυγικό εστιάζουν στο τι δ ε ν έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ. Αν ρωτήσουμε τι έκανε; Ζήτησε συγγνώμη από τον Δένδια; Ανοίγει την Αμυγδαλέζα; Προσπαθεί καταϊδρωμένος να ασχοληθεί με την «απορροφητικότητα των κονδυλίων» για να παραστήσει ότι λειτουργεί η συμφωνία που υπέγραψε καθώς στοιβάζει τους πρόσφυγες σε άθλιες συνθήκες; Μπράβο.

Η παρομοίωση της πολιτικής με θέατρο δεν γίνεται μερικές φορές αντιληπτή σε όλο της το βάθος. Το ζήτημα με το θέατρο δεν είναι ότι αυτό που βλέπουμε δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα. Αυτό το καταλαβαίνει κι ο πιο ανόητος. Το θαύμα του θεάτρου είναι αυτό το ενδιάμεσο καθεστώς αλήθειας, που επιτρέπει σε αυτόν που παρακολουθεί να απατάται για λίγο και να πιστεύει ότι αυτό το εξωφρενικό θέαμα που βλέπει είναι, με μια ιδιαίτερη έννοια, αλήθεια. Πως μπροστά του έχει όχι τον Γιάννη Στάνκογλου, αλλά τον Ετεοκλή, αδερφό του Πολυνείκη. Και έτσι προχωράει αυτή η δουλειά, με το να νομίζει ο θεατής ότι αυτό που γίνεται δεν είναι ούτε ακριβώς αλήθεια, γιατί ο Στάνκογλου είναι, αλλά ούτε και ακριβώς ψέματα, γιατί βλέπουμε θέατρο πιστεύοντας ότι βλέπουμε τον Ετεοκλή. Ομοίως, βλέπουμε τον Τσίπρα και δεν πιστεύουμε ότι λέει αλήθεια, ότι όλα πάνε καλά, αλλά παραδινόμαστε σε αυτή τη σύμβαση. Ο ψηφοφόρος ζει αυτό το ενδιάμεσο καθεστώς αλήθειας, που βλέπει αυτή την αέναη επανάληψη του ίδιου και παρ’ όλ’ αυτά δεν εξεγείρεται. Κάνει σαν να έχουν σημασία αυτά που λέγονται, να μην προκύπτουν από αυτόματο μηχάνημα. Για να λειτουργεί η πολιτική εναλλαγή χρειάζεται αυτή η αφέλεια, αυτό το παράλογο συμβόλαιο. Να σκεφτεί ο ψηφοφόρος ότι αυτοί οι δύο έχουν διαφορά, τώρα πάμε άσχημα και έτσι θα πάμε καλά, κλπ.

Γίνεται και αλλιώς; Αμέ, πώς δε γίνεται. Υπάρχει τώρα ένα πολύ προσεκτικό φιλτράρισμα, ώστε να είναι στην πράξη εξαιρετικά δύσκολο να συμβεί μια τέτοια πολιτική αλλαγή. Και η δημοκρατία, κύριε; Δημοκρατία δεν είναι το πραγματικό δικαίωμα των ανθρώπων να επιλέξουν κάποιον που δεν θα αλλάζει γνώμη μόλις πατάει το πόδι του στην καρέκλα; Θεωρητικά, ναι. Στην πράξη, χαιρετίσματα.

Με λίγο παλαιομαρξισμό, θα λέγαμε για τον εκάστοτε ομιλητή της ΔΕΘ ότι οι όροι της υλικής του ύπαρξης καθορίζουν τη συνείδησή του, αυτό που διατύπωσα πιο πάνω λέγοντας ότι μιλάει η καρέκλα, όχι το πρόσωπο. Αν ποτέ θα μπορούσε να υπάρξει διέξοδος, αυτή θα απαιτούσε να σταθούμε με νηφάλια δυσπιστία απέναντι στο επαναλαμβανόμενο θέατρο των υποτιθέμενων διαφορών, διεκδικώντας κάτι άλλο. Στην ερώτηση τι θα είναι αυτό το κάτι άλλο, απαντώ ότι η αφετηρία κάθε τέτοιας συζήτησης απαιτεί πρώτα απεγκλωβισμό από την αθλιότητα αυτής της υποκρισίας.