Ο άνθρωπος-μυστήριο του ΤΑΙΠΕΔ και η πώληση του νερού (Μέρος 1ο)

του Θάνου Καμήλαλη

Το διοικητικό συμβούλιο του ΤΑΙΠΕΔ αποτελείται από τέσσερα άτομα. Δίπλα σε αυτά, τα κράτη της Ευρωζώνης έχουν τοποθετήσει δύο «παρατηρητές», αρμόδιους να εξασφαλίζουν την ομαλότητα της εφαρμογής του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων στην Ελλάδα και να επιβλέπουν τις διαδικασίες, ώστε να εξασφαλίζεται η ανεξαρτησία του Ταμείου και η νομιμότητα. Οι «παρατηρητές» αυτοί συμμετέχουν σε όλες τις συνεδριάσεις του ΔΣ του ΤΑΙΠΕΔ, ωστόσο δεν έχουν δικαίωμα ψήφου. Φαίνεται ότι οι Ευρωπαίοι «παρατηρητές» έχουν αποτύχει στην αποστολή τους, καθώς από την αρχή της λειτουργίας του το ΤΑΙΠΕΔ ταλαιπωρείται από σκάνδαλα διαφθοράς, ενώ πολλές πωλήσεις  δημόσιας περιουσίας κατακρίθηκαν για το χαμηλό τους τίμημα και τους «φωτογραφικούς» όρους που εξάλειψαν τον ιδιωτικό ανταγωνισμό. Ο Φιλίπ Μπουάν είναι ένας από τους δύο παρατηρητές της Ευρωζώνης στο ΤΑΙΠΕΔ. Μόνο που στην περίπτωση του, φαίνεται ότι υπάρχει ξεκάθαρη σύγκρουση συμφερόντων.

Εκτός από τη θέση του στο ΤΑΙΠΕΔ, ο Μπουάν είναι παράλληλα και επικεφαλής της Οικονομικής Υπηρεσίας της Πρεσβείας της Γαλλίας στην Ελλάδα. Σε επικοινωνία του TPP με την Πρεσβεία της Γαλλίας, αυτή επιβεβαίωσε ότι ο κ.Μπουάν βρίσκεται ακόμα σε αυτή τη θέση, αρκετά χρόνια μετά τον διορισμό του στο ΤΑΙΠΕΔ. Η σύγκρουση συμφερόντων προκύπτει εάν διαβάσει κανείς τις αρμοδιότητες της υπηρεσίας του στην Πρεσβεία της Γαλλίας: «Η οικονομική υπηρεσία αποτελεί μέρος του υποστηρικτικού μηχανισμού για τη διεθνή ανάπτυξη των επιχειρήσεων μας […]. Συντονίζει τα διαφορετικά τμήματα αρμόδια για τη διεθνή ανάπτυξη των επιχειρήσεων μας». Με λίγα λόγια, από τη μία ο Μπουάν λειτουργεί ως «ανεξάρτητος» Ευρωπαίος παρατηρητής των ιδιωτικοποιήσεων που εκτελεί το ΤΑΙΠΕΔ. Από την άλλη, στόχος του είναι να προωθεί τα συμφέροντα των γαλλικών εταιριών στη χώρα.

Ο ίδιος ο Μπουάν το 2014 έγραψε ότι «οι εταιρείες μας συμμετέχουν ενεργά στο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων της Ελλάδας τα τελευταία δύο χρόνια», ενώ συνέχισε παραθέτοντας τις «ευκαιρίες» που παρουσιάζονται για τις γαλλικές επιχειρήσεις μέσω αυτού του προγράμματος. Ιδιαίτερη αναφορά έκανε και στο ενδιαφέρον της γαλλικής εταιρείας Suez να αγοράσει το νερό της Θεσσαλονίκης. Ο διπλός ρόλος του Ευρωπαίου παρατηρητή στο ΤΑΙΠΕΔ επιβεβαιώνεται και από έγγραφο του υπουργείου Οικονομικών της Γαλλίας το 2011, όταν ο προκάτοχος του Μπουάν είχε την ίδια ακριβώς θέση στην Πρεσβεία της Γαλλίας, εκτελώντας την ίδια αποστολή. «Το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων παρουσιάζει ευκαιρίες για τις γαλλικές επιχειρήσεις το 2012. Στόχος του είναι να προσελκύσει νέους επενδυτές εκτός αυτών με μακρά παρουσία στην Ελλάδα (Alstom, Vinci, Suez κλπ)».

Το 2016 η γαλλική εφημερίδα «Humanite» ήταν η πρώτη που ανέφερε τις δύο θέσεις του Μπουάν, σε άρθρο της με τίτλο «Μόνο η Ακρόπολη δεν είναι για πούλημα», ιδιαίτερα επικριτικό για τις διαδικασίες με τις οποίες γίνονται οι ιδιωτικοποιήσεις στην Ελλάδα και με αναφορές στα σκάνδαλα του ΤΑΙΠΕΔ (π.χ. την πώληση των 28 ακινήτων του Δημοσίου για τα οποία διώκονται ποινικά οι σύμβουλοι του). «Ανάμεσα στους «τοποτηρητές» που συμμετέχουν στις εργασίες του διοικητικού συμβουλίου του ΤΑΙΠΕΔ, βρίσκουμε, εκ μέρους της Κομισιόν, τον επικεφαλής της οικονομικής υπηρεσίας της Γαλλίας στην Ελλάδα, Φιλίπ Μπουάν». Το άρθρο καταλήγει λέγοντας ότι, «ο φιλελληνισμός που υποστήριξε ο Φρανσουά Ολάντ τον περασμένο Οκτώβριο στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, είναι για τους Έλληνες η πικρή γεύση της απώλειας»…

Οι επαφές με την αμφιλεγόμενη Suez για το νερό

Το 2014 η σύγκρουση της τότε κυβέρνησης ΝΔ – ΠΑΣΟΚ με το μαζικό κίνημα που επιθυμεί την προστασία του νερού της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης βρίσκεται στα ύψη. Η συγκυβέρνηση προωθεί, βάσει του μνημονίου, την ιδιωτικοποίηση του 100% της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ. Οι πολίτες αντιδρούν, προσφεύγοντας στο Συμβούλιο της Επικρατείας και προκηρύσσοντας άτυπο δημοψήφισμα στη Θεσσαλονίκη, με ερώτημα την ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ.

Στις 15 Ιανουαρίου 2014 το ΤΑΙΠΕΔ ανακοίνωσε την έναρξη των διαδικασιών για την πώληση της ΕΥΑΘ. Σύμφωνα με έγγραφο της Γαλλικής Πρεσβείας, μια εβδομάδα μετά, στις 22 Ιανουαρίου του 2014 το Γαλλικό Συμβούλιο της Θεσσαλονίκης συναντήθηκε με τhν Νταϊάν ντ’Αράς, εκπρόσωπο της Suez στην περιοχή. Την επόμενη μέρα h ντ’Αράς βρέθηκε στην Αθήνα όπου συναντήθηκε με τον γάλλο πρέσβη στην Ελλάδα και τον Φιλίπ Μπουάν. Το αντικείμενο των συζητήσεων τους μοιάζει σαφές. Τον ίδιο μήνα, h ντ’Αράς επανέλαβε την θέληση της Suez να «επενδύσει» στο νερό της Θεσσαλονίκης, μεγαλώνοντας το ποσοστό της στην εταιρεία (κατέχει ήδη το 5%).

H Suez έμοιαζε αποφασισμένη να διεκδικήσει το πλειοψηφικό πακέτο της ΕΥΑΘ, παρά το γεγονός ότι η πώληση του νερού Αθήνας και Θεσσαλονίκης ακροβατούσε σε τεντωμένο σκοινί, εν αναμονή της απόφασης του ΣτΕ και του δημοψηφίσματος της Θεσσαλονίκης. Αυτά τα δύο ανοικτά μέτωπα ήταν ο λόγος που ο έτερος ανταγωνιστής της γαλλικής εταιρείας, η ισραηλινή Mekorot, περίμενε να κλείσουν πριν καταθέσει δεσμευτική προσφορά. Εκτός από τις συνήθεις καταγγελίες που συνοδεύουν τις πρακτικές ιδιωτικών εταιρειών που αναλαμβάνουν τη διαχείριση του νερού, η Suez έχει βρεθεί δύο φορές ελεγχόμενη από την Κομισιόν (την Επιτροπή που τοποθέτησε τον Μπουάν στο ΤΑΙΠΕΔ). Η πρώτη ήταν το 2012, όταν η Suez, μαζί με την επίσης γαλλική Veolia, εξετάστηκαν από τις αντιμονοπωλιακές αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες εξέταζαν το κατά πόσον οι γαλλικές εταιρείες έχουν συμφωνήσει σε αθέμιτο καθορισμό των τιμών στον τομέα της διαχείρισης νερού και λυμάτων. Η δεύτερη τον Σεπτέμβριο του 2016, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε να ερευνά πιθανές φοροαπαλλαγές της θυγατρικής, GDF Suez σε συνεργασία με το κράτος του Λουξεμβούργου, στο πλαίσιο των φοροαπαλλαγών που απολάμβαναν μεγάλες πολυεθνικές και αποκαλύφθηκαν με το σκάνδαλο LuxLeaks.

Το εμφατικό «Όχι» που είπαν οι πολίτες της Θεσσαλονίκης στην ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ στο δημοψήφισμα, αλλά και η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας που ήρθε την ίδια μέρα, ακύρωσε (προσωρινά τουλάχιστον) τις προσπάθειες πώλησης του νερού σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Ωστόσο το θέμα της πώλησης του νερού ήρθε ξανά στην επικαιρότητα, πρώτα με την υπογραφή του τρίτου μνημονίου, όταν η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ αποδέχθηκε το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων του ΤΑΙΠΕΔ κι έπειτα πριν από ένα μήνα, όταν η κυβέρνηση μετέφερε το σύνολο των μετοχών της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ που κατέχει το Δημόσιο στο νέο Υπερταμείο Ιδιωτικοποιήσεων. Ακόμα και εάν υιοθετήσουμε την κυβερνητική επιχειρηματολογία, ότι μεταφορά στο Υπερταμείο δε σημαίνει ιδιωτικοποίηση, σημαντικό στοιχείο είναι ότι το ποσοστό της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ  που κατέχει το ΤΑΙΠΕΔ παρέμεινε σε αυτό. Συγκεκριμένα, το ΤΑΙΠΕΔ έχει το 27% της ΕΥΔΑΠ και το 20% της ΕΥΑΘ.

Το ΤΑΙΠΕΔ δηλαδή, που σύμφωνα και με την τωρινή κυβέρνηση έχει μόνο στόχο την ιδιωτικοποίηση, παραμένει με ένα σημαντικό ποσοστό της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ. Η Suez δείχνει αποφασισμένη εδώ και χρόνια να διεκδικήσει μεγαλύτερο πακέτο μετοχών και ο «ανεξάρτητος» Φιλίπ Μπουάν είναι ακόμα «παρατηρητής» στο ΤΑΙΠΕΔ, με παράλληλη αποστολή την προώθηση των γαλλικών συμφερόντων των γαλλικών εταιρειών στη χώρα. Tα κομμάτια του παζλ αρχίζουν και ταιριάζουν, ξανά.

Σε ερώτηση του TPP προς το ΤΑΙΠΕΔ, σχετικά με το εάν ο διπλός ρόλος του Φιλίπ Μπουάν στο Ταμείο και τη Γαλλική Πρεσβεία συνιστά σύγκρουση συμφερόντων, το εάν όντως έχει γίνει συνάντηση του κ.Μπουάν με τη Suez και το εάν συνηθίζεται τα μέλη του ΤΑΙΠΕΔ να πραγματοποιούν κατ’ιδίαν συναντήσεις με υποψήφιους επενδύτες, η απάντηση του ΤΑΙΠΕΔ ήταν η ακόλουθη: «Ο συγκεκριμένος παρατηρητής όπως και οι υπόλοιποι ορίζονται από τους θεσμούς».

Οι «περιστρεφόμενες πόρτες» του ΤΑΙΠΕΔ

Οι «περιστρεφόμενες πόρτες» του ΤΑΙΠΕΔ όμως δεν αφορούν μόνο τον Φιλίπ Μπουάν. Το Ταμείο έχει μια μακρά ιστορία σύγκρουσης συμφερόντων, που είναι πιθανόν να επηρεάζουν τις διαδικασίες των ιδιωτικοποιήσεων που προωθεί. Ενδεικτικά, σύμφωνα με το ίδιο το Ταμείο, δύο από τα τέσσερα μέλη του τωρινού διοικητικού συμβουλίου ήταν στο παρελθόν υψηλόβαθμα στελέχη ιδιωτικών εταιρειών που εμπλέκονται στο ελληνικό πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων.

Ο διευθύνων σύμβουλος του ΤΑΙΠΕΔ, Αντώνης Λεούσης ήταν την περίοδο 2010-2013 ο διευθύνων σύμβουλος της «Alpha Αστικά Ακίνητα», θυγατρικής της Alpha Bank. Η «Alpha Αστικά Ακίνητα» πληρώνεται από το ΤΑΙΠΕΔ για να εκτελεί χρέη συμβούλου σε δύο ιδιωτικοποιήσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη, στο Ποσείδι Χαλκιδικής και στο Αθλητικό Κέντρο στο Μαρκόπουλο. Η γενική διευθύντρια του ΤΑΙΠΕΔ, Ευαγγελία Τσιτσογιαννοπούλου, βρισκόταν μέχρι το 2008 στο δυναμικό της Lamda Development, που όπως είναι γνωστό, απέκτησε πρόσφατα την έκταση του Ελληνικού (συμφωνία που ήταν στα προαπαιτούμενα για την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης).

Κι αν τα εν λόγω στελέχη του ΤΑΙΠΕΔ (σε αντίθεση με τον κ.Μπουάν) εγκατέλειψαν τις προηγούμενες θέσεις τους πριν βρεθούν στο ΔΣ του Ταμείου, δε συμβαίνει το ίδιο με τους «συμβούλους» του ΤΑΙΠΕΔ σε αρκετές ιδιωτικοποιήσεις. Εκεί, πολλές φορές οι εταιρείες που προσλαμβάνει το ΤΑΙΠΕΔ για να βοηθήσουν στη διαδικασία είναι θυγατρικές εταιρειών που τελικά αγοράζουν τα περιουσιακά στοιχεία του Δημοσίου. Δύο ενδεικτικά παραδείγματα είναι οι ιδιωτικοποιήσεις των 14 περιφερειακών αεροδρομίων και των 28 ακινήτων του ελληνικού Δημοσίου.

Η εταιρεία Lufthansa είναι μία από τις μετόχους της γερμανικής Fraport, που αγόρασε τα 14 κερδοφόρα περιφερειακά αεροδρόμια (συμφωνία που επικυρώθηκε χθες, Τετάρτη, από το ΣτΕ). Στο διαγωνισμό για τα αεροδρόμια, το ΤΑΙΠΕΔ προσέλαβε ως τεχνικό σύμβουλο τη θυγατρική εταιρεία (Lufthansa Consulting GmbH), στην οποία η Lufthansa κατέχει το 91,5% των μετοχών, ενώ παράλληλα έχουν σημειωθεί πολλές μετακινήσεις στελεχών από τη μία εταιρεία στην άλλη.

Ίδια διαδικασία ακολουθήθηκε και στην περίπτωση των 28 ακινήτων του ελληνικού Δημοσίου, πώληση που στη συνέχεια προκάλεσε ποινικές διώξεις κατά των εμπειρογνωμόνων του ΤΑΙΠΕΔ, καθώς το ελληνικό κράτος ζημιώθηκε περίπου μισό δις ευρώ. Τα 28 ακίνητα χωρίστηκαν το 2011 σε 2 χαρτοφυλάκια (Α και Β) των 14 το καθένα. Το Α χαρτοφυλάκιο πωλήθηκε το 2013 στην Εθνική Πανγαία, τότε θυγατρική της Εθνικής Τράπεζας, ενώ το Β' αγοράστηκε από την Eurobank Properties, θυγατρική της Eurobank. To πρόβλημα όμως είναι ότι για την πώληση των ακινήτων το ΤΑΙΠΕΔ προσέλαβε ως χρηματοοικονομικούς συμβούλους δύο άλλες θυγατρικές της Εθνικής και της Eurobank. Συγκεκριμένα για το χαρτοφυλάκιο Α' επιλέχθηκε ως σύμβουλος η NBG Securities SA και για το Β' η Eurobank Equities Investment Firm.  Το ελληνικό κράτος συμφώνησε να εισπράξει συνολικά 261,3 εκατ. Ευρώ και να καταβάλλει ως μίσθωμα το 1/10 της αξίας τους για τα 20 χρόνια που διαρκεί η συμφωνία. Κάτι που σημαίνει ότι αφενός το Δημόσιο θα έχει στην πραγματικότητα ζημία περίπου 300 εκατ. Ευρώ (επιβαρύνεται και με τα έξοδα συντήρησης), αφετέρου οι δύο θυγατρικές των τραπεζών θα έχουν κάνει απόσβεση των εξόδων τους σε 10 χρόνια και θα διπλασιάσουν το αρχικό τους κεφάλαιο στο τέλος της 20ετίας.

Το Ελεγκτικό Συνέδριο επιχείρησε να ακυρώσει τη μεταβίβαση των ακινήτων, καθώς«σε όλα τα στάδια της ελεγχόμενης διαγωνιστικής διαδικασίας μετείχαν ως χρηματοοικονομικοί σύμβουλοι του Τ.Α.Ι.Π.Ε.Δ οι εταιρείες NBG Securities SA και Eurobank Equities Investment Firm A.E., θυγατρικές και απολύτως ελεγχόμενες από τους ομίλους της Εθνικής Τράπεζας και της Τράπεζας Eurobank Ergasias αντίστοιχα, οι οποίες όφειλαν να απέχουν από τη διαδικασία καθόσον τελούσαν σε ιδιαίτερες σχέσεις με εταιρείες που μετείχαν ως διαγωνιζόμενοι». Ωστόσο μετά από αίτημα ανάκλησης του ΤΑΙΠΕΔ το ΣΤ' Τμήμα ακύρωσε την παραπάνω πράξη, αποφασίζοντας ότι «δεν προκύπτουν συγκεκριμένα πραγματικά περιστατικά τα οποία να καταδεικνύουν ότι οι τελικά επιλεγέντες επενδυτές απέκτησαν πλεονέκτημα μέσω των χρηματοοικονομικών συμβούλων του ΤΑΙΠΕΔ, παρότι οι συμβουλευτικές αυτές εταιρείες ανήκουν στους ίδιους ομίλους με τους επιλεγέντες επενδυτές».

Συνεχίζεται…