Ο αραβικός κόσμος ανάμεσα σε έναν ανίκητο ιό και την κρατική καταστολή

Δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα OpenDemocracy και μεταφράστηκε συλλογικά από μέλη της πλατφόρμας του ThePressProject.

Η παγκόσμια επιδημία του κορονοϊού ή COVID-19 δεν παρουσιάζει κανένα σημάδι υποχώρησης με περισσότερα από 1.000.000 κρούσματα και 62.000 θανάτους σε όλο τον κόσμο, σύμφωνα με τις αναφορές του ΠΟΥ, και με πάνω από 12.500 κρούσματα να εντοπίζονται σε χώρες του αραβικού κόσμου, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία μέχρι τις 5 Απρίλη. Αυτοί οι αριθμοί είναι πολύ πιθανόν κατά πολύ υποτιμημένοι και αναμένεται να αυξηθούν κατά πολύ, καθώς τα διαγνωστικά τεστ θα γίνονται πιο διαδεδομένα. Η κλιμάκωση των λοιμώξεων στις αραβικές χώρες είναι σε εξέλιξη και δεν έχει φτάσει ακόμα στην κορύφωσή της. Τρία πολυπληθή αραβικά κράτη (Αλγερία Αίγυπτος και Μαρόκο) φαίνεται να υποβαθμίζουν τον αριθμό κρουσμάτων στις επίσημες ημερήσιες αναφορές. Στη Σαουδική Αραβία, μια άλλη πολυπληθή χώρα, ο χαμηλός αριθμός κρουσμάτων (2370) μπορεί να είναι ένδειξη αργών διαγνωστικών πρωτοκόλλων. Δεν είναι ξεκάθαρο αν συμπεριλαμβάνεται η ανατολική επαρχία Al-Sharqiyyah. Θα περίμενε κανείς γρήγορο διπλασιασμό ή και τον τριπλασιασμό των κρουσμάτων με ταχύ ρυθμό. Κάποια κράτη βρίσκονται σε ολική ή μερική εμπόλεμη κατάσταση (Λιβύη, Συρία, Υεμένη). Ούτε επαρκή διαγνωστικά τεστ ούτε και τα συνεπαγόμενα από αυτά αποτελέσματα είναι εύκολα διαθέσιμα, πόσο μάλλον η ακρίβειά τους.

Ανακαλύπτουμε εκ νέου την πανταχού παρουσία των διεθνών δυνάμεων, οι οποίες καθορίζουν και υπαγορεύουν πολιτικές. Ο αραβικός κόσμος έχει υποφέρει επί μακρόν από εξωτερικές παρεμβάσεις. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και οι δομικές μεταρρυθμίσεις που αυτό επέβαλε τη δεκαετία του 1980 έστρωσαν το δρόμο για τα δάνεια Deauville του 2011, συνοδευόμενα από μέτρα λιτότητας.

Τώρα είναι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ). Οποιοσδήποτε δυτικός οργανισμός για  πανδημίες, φτώχεια, υποανάπτυξη, ριζοσπαστικοποίηση και τώρα για τον κορονοϊό φαίνεται πάντα να εξυπηρετεί τα δικά του συμφέροντα. Αυτά τα ακρωνύμια διεθνούς επιρροής και ελέγχου, από το ΔΝΤ στους G8 και από το ΑΠΗΕ (Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Ηνωμένων Εθνών) στον ΠΟΥ, δίνουν μια αίσθηση μεγαλοπρεπή. Στην πραγματικότητα όμως, η διεθνής τους βοήθεια και αρωγή δεν είναι παρά αγγελιοφόρος αυταρχικών και παραβιαστικών άνωθεν εντολών.

Τα αραβικά κράτη και οι κοινωνίες τους είναι «ξεΠΟΥλημένες» σε αυτούς τους οργανισμούς, στους οποίους έχει ανατεθεί η διαχείριση της εκάστοτε κρίσης. Αυτό δε σημαίνει φυσικά ότι η ηγεμονία του ΠΟΥ είναι «κακή» ή «καλή». Είναι περισσότερο ένας αναστοχασμός πάνω στη διακυβέρνηση, τις σχέσεις κοινωνίας και κράτους και την απόσταση από τη δημοκρατία που καθορίζει τα αραβικά κράτη, συμπεριλαμβανομένης και της σχετικά επιτυχημένης μετάβασης της Τυνησίας.

Αναθεώρηση της ισχύος των αραβικών κρατών

Τα μεταποικιακά αραβικά κράτη έχουν δώσει εδώ και χρόνια την εντύπωση ισχυρού κράτους που ελέγχει, επηρεάζει και διεισδύει στη κοινωνία. Καθώς χτυπάει ο COVID-19 το ίδιο αυτό το  (κυρίως αυταρχικό) κράτος ξεγυμνώνεται. Φαίνεται να υπολείπεται σε ικανότητες ανεφοδιασμού, υποδομές και εμπειρία ακόμα και σε πρωτόκολλα λήψης αποφάσεων. Παρά τους αναφερόμενους επαίνους του ΠΟΥ για περιορισμό του ιού, η Τυνησία έχει μόνο 200 λειτουργικές νοσοκομειακές κλίνες. Αυτό δεν είναι έκπληξη, δεδομένου του γενικά υπανάπτυκτου τομέα της Υγείας σε όλα τα αραβικά κράτη όπως έχει αναφερθεί στην έρευνα του Αναπτυξιακού Προγράμματος του ΟΗΕ το 2016. Με έναν μέσο όρο 1,5 κλίνη ανά 1000 ανθρώπους το 2005, τα αραβικά κράτη βρίσκονται πίσω από τις αναπτυσσόμενες χώρες της Άπω Ανατολής και του Ειρηνικού (2,1) και βέβαια πίσω κι από τις αναπτυσσόμενες της κεντρικής Ασίας και την Ευρώπη (7,4). Αυτό δεν είναι ένα ασήμαντο θέμα. Η υψηλότερη εθνική παροχή υγειονομικής φροντίδας μπορεί να συνδέεται με έναν χαμηλότερο δείκτη θνησιμότητας από COVID-19, όπως φαίνεται από το γερμανικό παράδειγμα.

Η δημόσια υγεία δείχνει την αδυναμία κι όχι τη δύναμη του αραβικών κρατών. Αντιθέτως σε πλήρη λειτουργία είναι το βεμπεριανό σύστημα γρφειοκρατίας, εμμονικό με το μονοπώλιο του εξαναγκασμού. Αυτό ενσαρκώνεται στα αραβικά κράτη: απαγόρευση κυκλοφορίας μετά τις 3:00 μμ στο Ριάντ στη Σαουδική Αραβία, ελικόπτερα του στρατού να περιπολούν πάνω από τον Λίβανο, συλλήψεις για διάδοση “ψευδών ειδήσεων” στο Μαρόκο και 1600 συλληφθέντες στην Ιορδανία για παραβίαση της αυστηρής καραντίνας στα πλαίσια της οποίας ο στρατός έχει αποκλείσει τη πόλη του Ιρμπίντ, μια από τις πόλεις στις οποίες έχει βάση η λαϊκή κινητοποίηση της Ιορδανίας.

Ιδρύματα παγκόσμιας διακυβέρνησης φαίνεται να ενισχύουν αυτόν τον κρατισμό ως μορφή εξουσίας. Η νοτιοδυτική Συρία, με εκατομμύρια εκτοπισμένους από τον Assad και τους ρωσικούς βομβαρδισμούς, «δεν είναι χώρα», σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του ΠΟΥ. Ο οργανισμός δίνει προτεραιότητα σε κυβερνητικές υπηρεσίες στις οποίες διανέμει απευθείας ιατρική βοήθεια όπως τα τεστ για τον ιό. Ακόμα και όταν χιλιάδες μπορεί να πεθαίνουν σε ασφυκτικά γεμάτες προσφυγικές δομές όπου το καθαρό νερό σπανίζει.

Τα αραβικά κράτη λοιπόν, βρίσκονται στο έλεος διεθνών ειδικών υγείας, ιατρικών τεστ και υγειονομικών εφοδίων. Ο COVID-19 πολιορκεί ανθρώπινες ζωές και εθνικές οικονομίες.

Είναι καιρός πια να καταλάβουν οι Άραβες πολιτικοί ηγέτες ότι ευθύνη του κράτους δεν είναι μόνο η ανέγερση ουρανοξυστών στο Ντουμπάι, αγοραπωλησίες όπλων με τις ΗΠΑ και εμπορικές συμφωνίες με την ΕΕ. Απαιτείται η ανάπτυξη εργαλείων κατασκευής υποδομών και το κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον που θα ευνοεί την παραγωγή γνώσης: ιατρική ειδικότητα, τεχνογνωσία για τη δημόσια υγεία, εφευρετικότητα στην αντιμετώπιση κρίσεων, και γνώση της παγκόσμιας οικονομίας.

Μία πρόχειρη αναζήτηση στη διεθνή βιβλιογραφία για ιούς και επιδημιολογία δεν αποδίδει παρά ελάχιστα αποτελέσματα σχετικά με Άραβες επιστήμονες. Όπως οι γκουρού του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος, από την Christine Lagarde (της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας), τον Raghuram Rajan (της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών), τον Zhu Min (πρώην υπάλληλο του ΔΝΤ), τα αραβικά ονόματα απουσιάζουν σχεδόν εντελώς.

Ποιο ίδρυμα στην περιοχή είναι κατάλληλο για να αντιμετωπίσει τον COVID-19; Κανένα. Η έρευνα και η ανάπτυξη αναζητούνται ακόμα στον αραβικό κόσμο. Οι χώρες αυτές δεν έχουν συνεισφέρει τίποτα ούτε σε ειδικούς, ιδρύματα, ερευνητικά νοσοκομεία και εργαστήρια αλλά ούτε και σε φαρμακευτικές εταιρείες, οι οποίες θα ασχολούνταν με την παραγωγή κάποιου εμβολίου για παράδειγμα. Αυτό εγείρει ερωτήματα: ποιος αποφασίζει για το είδος έρευνας που προωθείται ή ποια σχέδια χρηματοδοτούνται; Η όποια ιατρική έρευνα έχει υποστηριχθεί έχει οδηγήσει σε ολέθρια αποτελέσματα. Όλοι θυμόμαστε τα βιολογικά όπλα του Saddam Hussein.

Η εμφάνιση του ΠΟΥ στη σκηνή, με τους τοπικούς και εθνικούς αντιπροσώπους, τα υγειονομικά τεστ, τις προειδοποιήσεις και τη διάχυση του μηνύματός του σε διάφορες γλώσσες οδήγησε σε μια ευθυγράμμιση με τις οδηγίες του – όπως το πλύσιμο των χεριών και ο κοινωνικός περιορισμός. Η προσέγγιση αυτή παρουσιάστηκε ως ένα μέτρο που θα πρέπει να εφαρμοστεί καθολικά. Αλλά οι συνθήκες διαφέρουν. Πολλοί άνθρωποι σε φτωχές χώρες μπορεί να μην έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό, ούτε αντισηπτικό χεριών ή την πολυτέλεια να αυτο-περιοριστούν από τον κοινωνικό τους περίγυρο.

Η σμίκρυνση του δημοκρατικού χώρου

Η πανδημία του κορονοϊού δείχνει να διευκολύνει τη διάλυση των δημοκρατικών θεσμών. Τα δραστικά μέτρα περισσεύουν: εκτελεστική υπερεξουσία (ακόμα και στη Τυνησία), δημιουργία ομάδων δράσης ad-hoc για την αντιμετώπιση του κορονοϊού, «κινητοποίηση δημοσίου στρατού», κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, καραντίνες και συλλήψεις είναι μέτρα που χρησιμοποιούνται σε διάφορες διαστάσεις σε όλο τον αραβικό κόσμο. Ο «αυτο-περιορισμός» εφαρμόζεται από το κράτος κάτι που σημαίνει ότι πολίτες και κάτοικοι αραβικών κρατών είναι φυλακισμένοι μέσα στα ίδια τους τα σπίτια.

Καθώς αγωνίζονται να προλάβουν ή να αντιμετωπίσουν την απειλή του κορονοϊού, τα αραβικά κράτη ανακαταλαμβάνουν τον «χώρο» που κέρδισαν με μάχες ο επαναστατημένος κόσμος της «Αραβικής Άνοιξης»: παραλίες, πάρκα, δημόσιες πλατείες και τζαμιά. Λες και ο κορονοϊός είναι μια αντικρατική συνωμοσία που κρύβεται σε κάθε γωνιά της χώρας. Για πρώτη φορά στην ιστορία, οι δημόσιες προσευχές στη Μέκκα και στη Μεδίνα έχουν διακοπεί. Ο κορονοϊός έδωσε την ευκαιρία σε δικτάτορες να δημιουργήσουν συμμαχίες, όπως για παράδειγμα ο Muhammad bin Zayed των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, ο οποίος υποσχέθηκε «ανθρωπιστική αλληλεγγύη» στο Assad της Συρίας. Αυτός ο νέος κόσμος της καραντίνας είναι αντι-κινηματικός, αντι-ακτιβιστικός και αντι-συγκεντρωτικός. Ο ιός και η επώαση του έχουν ασφαλειοποιηθεί. Αλλά αυτό είναι ένα ανησυχητικό φαινόμενο καθώς οι πολεμικές συνθήκες λειτουργούν κατά της δημοκρατίας και της συμμετοχικότητας. Το «αντι-κορόνα» μπορεί να γίνει η νέα «αντι-τρομοκρατία». Με πρόσχημα την αντιμετώπιση της πανδημίας το (αυταρχικό) κράτος κάνει την επανεμφάνισή του.

Επαφίεται στην δημιουργικότητα της ανυπακοής του κόσμου σε όλο τον αραβικό κόσμο να σκαρφιστούν νέους τρόπους αντίδρασης σε μία ασφυκτικά αυταρχική κρατική εξουσία. Δεν είναι υπερβολικό να αναμένουμε ότι οι άνθρωποι στον αραβικό κόσμο μπορούν και θα επιδείξουν σθένος, αλληλεγγύη και αλτρουισμό. Τυνήσιοι εργάτες εργοστασίων, για παράδειγμα, έχουν αυτο-περιοριστεί, δουλεύοντας αδιάκοπα για να παράξουν μάσκες για τοπικούς γιατρούς που αντιμετωπίζουν ελλείψεις. Στον αραβικό κόσμο, τι γνωρίζει ο ΠΟΥ; Ο ΠΟΥ επιβλέπει τη διαχείριση της κρίσης; Ο ΠΟΥ αποφασίζει για ζητήματα δημοσίου συμφέροντος, όπως η υγεία;

Η έλλειψη διαφάνειας και διαμοιρασμού της πληροφορίας είναι πολύ κοινό φαινόμενο, όπως στην Αίγυπτο, όπου φέρεται πως ο πραγματικός αριθμός κρουσμάτων υποτιμάται από τις αρχές. Το κοινό εξαρτάται από τις ενημερώσεις κρατικών φορέων και αξιωματούχων που ηγούνται των μονάδων δράσης αντιμετώπισης του ιού. Καθημερινά, ενημερώνονται για νέα μέτρα που αποφασίστηκαν με διατάγματα. Διαβουλεύσεις ειδικών και κρατικών αρχών (συμπεριλαμβανομένου και του ΠΟΥ) γίνονται πίσω από κλειστές πόρτες και εκτός του δημοσίου πλαισίου. Τα αραβικά κράτη έχουν προσδεθεί στη γραμμή του ΠΟΥ. Αντιμέτωποι με την απουσία επαρκούς δημόσιου υγειονομικού πλαισίου και διαθέσιμων τεστ, αποτελεσματικής ιχνηλάτησης της διασποράς του ιού, πρόληψης και εφαρμογής πρωτοκόλλων και διάθεσης επαρκούς επείγουσας φροντίδας στους ασθενείς, αυτό που κυριαρχεί είναι οι ‘κανόνες των ειδικών’…

Ο παγκόσμιος νότος μεγεθυμένος: Επιδείνωση της ανισότητας

Επιπρόσθετα, ο κορονοϊός έχει εντείνει θέματα ανισότητας σε εθνικό, τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο. Ο παγκόσμιος Νότος χωρίζεται σε επίπεδα. Ο λεγόμενος «Νότος του Νότου» περιλαμβάνει απομακρυσμένες και αγροτικές περιοχές από το Μαρόκο μέχρι και την Αίγυπτο. Συμπεριλαμβάνει περιοχές συγκρούσεων από τη Λιβύη και τη Συρία μέχρι την Υεμένη, όπου οι πρόσφυγες και οι εσωτερικά εκτοπισμένοι είναι οι λιγότερο προετοιμασμένοι και επομένως και πιο ευάλωτοι, όπως επιβεβαιώνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Οι περιθωριοποιημένοι του αραβικού κόσμου θα υποφέρουν περισσότερο από τον COVID-19, και μερικές φορές μάλιστα αθόρυβα, καθώς τα Ηνωμένα Έθνη και οι μεγάλες δυνάμεις έχουν αποδειχθεί ανίκανες ή απρόθυμες να σταματήσουν την ισοπεδωτική βία στον απόηχο των εξεγέρσεων του 2011.

Οι παγκόσμιες ιεραρχίες αποδεικνύουν επίσης και τον τρόπο διανομής βοήθειας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση υπόσχεται 450 εκατομμύρια ευρώ στο Μαρόκο. Η Ιταλία υπόσχεται 50 εκατομμύρια ευρώ στη Λιβύη. Η Τουρκία φέρεται να έχει στείλει διαγνωστικά τεστ στις ΗΠΑ. Η συνερχόμενη Κίνα διανέμει βοήθεια σε όλο τον κόσμο. Ο ΠΟΥ τι δίνει και σε ποιον; Βλέπουμε ίχνη αλληλεγγύης σε περιφερειακό επίπεδο, καθώς το Κουβέιτ, το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έστειλαν βοήθεια στο Ιράν και το Κατάρ έχει υποσχεθεί 150 εκατομμύρια στη Γάζα. Ωστόσο, σε αυτή τη στιγμή ζωτικής σημασίας, τα αραβικά κράτη βρίσκονται στη πλευρά αυτών που δέχονται βοήθεια. Δε βρίσκονται στην πλευρά αυτών που ενεργητικά ψάχνουν λύσεις, όπως οι Γερμανοί, οι Αμερικάνοι και οι Κινέζοι, οι οποίοι ανταγωνίζονται στην ανάπτυξη θεραπειών. Οι Φρουροί της Επανάστασης στο Ιράν και Ισραηλινοί επιστήμονες ισχυρίζονται ότι εργάζονται στην εξεύρεση λύσεων. Όμως, κανένα αραβικό κράτος δεν βρίσκεται κοντά σε κάποια θεραπεία.

Τα αραβικά κράτη έχουν επενδύσει σε ένα μόνο είδος ισχυρής δύναμης, σε στρατιωτική και εξοπλιστική. Ίσως τώρα έχει φτάσει η ώρα για τους ηγέτες της περιοχής να αξιολογήσουν τα πράγματα. Στην αντιμετώπιση του κορονοϊού, όλος ο πολεμικός και στρατιωτικός εξοπλισμός, τανκς, πύραυλοι και μαχητικά αεροπλάνα, που έχουν συγκεντρωθεί στο μεσανατολίτικο παζάρι όπλων, δε σημαίνουν απολύτως τίποτα. Από τα κράτη του Κόλπου μέχρι το Μαρόκο και την Αίγυπτο: απολύτως κανένα από αυτά τα αστραφτερά όπλα δε θα κατατροπώσει τον κορονοϊό.

Ο κορονοϊός προοιωνίζει μια πολλαπλή κοινωνικοοικονομική καταστροφή και πολιτική αβεβαιότητα στον αραβικό κόσμο. Δεν πρόκειται για ύφεση «αμερικανικού τύπου» με το κινητήριο πακέτο διάσωσης των 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Οι εισοδηματικές οικονομίες (κυρίως οι χώρες του Κόλπου) με δυνατότητα εξαγωγών βρίσκονται στην καλύτερη κατάσταση για να αντιμετωπίσουν την οικονομική λαίλαπα. Το Κουβέιτ ανακοίνωσε άμεσα την απαγόρευση κυκλοφορίας και το κίνημα της Ερυθράς Ημισελήνου θα προσέφερε 30.000 γεύματα σε όσους τα έχουν ανάγκη. Η Σαουδική Αραβία χτίζει τώρα 25 καινούρια νοσοκομεία. Εντούτοις, το φιάσκο των συνομιλιών για το πετρέλαιο μεταξύ Ριάντ και Μόσχας ίσως απειλήσει τη ρευστότητά της. Η πανδημία θα αναγκάσει τον αναστοχασμό των χωρών που στηρίζονται στην πώληση τουριστικών υπηρεσιών (γνωστές ώς 3S – sunshine, sea, and sand – ήλιος, θάλασσα, άμμος). Οι τουριστικές οικονομίες (όπως το Μαρόκο και η Τυνησία) θα χτυπηθούν σκληρά καθώς τα ταξίδια διεθνώς σταμάτησαν ακαριαία. Το επακόλουθο ντόμινο στις μικρότερες βιομηχανίες θα γίνει έντονα αισθητό.

Τυνησία: Είναι η Δημοκρατία το πρώτο θύμα του κορονοϊού;

Για την Τυνησία, η μόνη διατηρούμενη δημοκρατία μετά την Αραβική Άνοιξη, η ανεργία προμηνύει αστάθεια. Η εξάρτηση στα αποθεματικά συναλλάγματος και ξένης βοήθειας (με εκκρεμείς δόσεις των δανείων), σημαίνει ότι αντιμετωπίζει από τη μία τον ΠΟΥ και από την άλλη το ΔΝΤ. Ένα τοξικό μίγμα, καθώς μεγαλώνει η εσωτερική πίεση από τους πεινασμένους, τους αρρώστους και τους ανέργους.

Η κρίση του κορονοϊού αποκαλύπτει όχι μόνο την ευαλωτότητα των ανθρώπων αλλά και τη συστημική αδυναμία που κατοχυρώθηκε στο δημοκρατικό σύνταγμα του 2014. Η έντονα στηλιτευμένη τρικέφαλη προεδρία (Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Πρωθυπουργός, Πρόεδρος της Βουλής) δεν διαθέτει σαφή πλαίσια εκτελεστικής εξουσίας. Ένας άγνωστος πρόεδρος, ο Kais Saied, φαίνεται να κινεί τα νήματα. Το πιο ανησυχητικό ήταν η πρόσφατη ενεργοποίηση του Άρθρου 70. Με τη ψήφο 178 βουλευτών με 2 απόντες και 17 διαφωνούντες, η βουλή της Τυνησίας λίγο πολύ ψήφισε την αποδυνάμωσή του. Αυτή η νέα σαρωτική νομοθεσία δίνει στη κυβέρνηση του Elyes Fakhfakh – ένας συνασπισμός πέντε κομμάτων στον οποίο κατέληξαν ελλείψει καθαρής πλειοψηφίας μετά τις εκλογές του Οκτωβρίου του 2019 – τη δύναμη να «περνάει διατάγματα-νόμους νομοθετικού χαρακτήρα» για εξήντα μέρες ούτως ώστε να συγκρατήσει την πανδημία του κορονοϊού. Οι διευρυμένες εξουσίες που δόθηκαν στον συνασπισμό, περιλαμβάνουν τα χρηματοοικονομικά, τη φορολογία, τα κοινωνικά ζητήματα, τα κοινωνικά δικαιώματα και τις ελευθερίες, το ποινικό δίκαιο, τη δημόσια υγεία, την εκπαίδευση κλπ.

Υπάρχει μια ειρωνεία σε αυτό. Αυτά τα μέτρα έχουν ανατεθεί σε έναν αρχηγό κυβέρνησης ο οποίος ήρθε τελευταίος ως προεδρικός υποψήφιος με μόλις 11.500 ψήφους. Με την υποστήριξη όσων επένδυσαν σε αυτόν από τις 4 Απριλίου έγινε σχεδόν ο ισχυρότερος άνθρωπος στην Τυνησία. Το γεγονός αυτό προστέθηκε στα υπάρχοντα προβλήματα, όπως η κατάσταση έκτακτης ανάγκης της χώρας, που επικρίθηκε από τις διεθνείς ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την τοπική κοινωνία των πολιτών, και η επέκταση της από τον πρόεδρο Kais Saied μέχρι τις 29 Απριλίου. Η tafweedh (εξουσιοδότηση), μια σαφής δημοκρατική υποχώρηση, δόθηκε από τον Rached Ghannouchi, ο οποίος έδωσε διπλή έγκριση, ως αρχηγός κόμματος και ως ένα από τα τρία κυβερνητικά στελέχη της χώρας. Αυτό συνέβη παρά το γεγονός ότι και ο ίδιος είναι θύμα παρόμοιων νόμων στο παρελθόν κάτω υπό τον τέως πρόεδρο Ben Ali.

Οι γειτονικές μεσογειακές εδραιωμένες δημοκρατίες, που προσβλήθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τον κορονοϊό, δεν προχώρησαν σχεδόν καθόλου στη συρρίκνωση των εξουσιών των εκλεγμένων νομοθετικών σωμάτων.

Όλα αυτά έρχονται στο επίκεντρο των προσπαθειών των βουλευτών να φιμώσουν την κοινωνία και να μειώσουν την ελευθερία του λόγου. Οι δημόσιες διαμαρτυρίες ώθησαν τον βουλευτή του κόμματος Tahya Tounis, Mabrouk Kourshid, να αποσύρει ένα νομοσχέδιο που ποινικοποιεί «ψεύτικες ειδήσεις». Για την ώρα.

Ιδιαίτερα, ελλείψει Συνταγματικού Δικαστηρίου – ενός αναβληθέντος αλλά βασικού δημοκρατικού θεσμού – αυτές οι κινήσεις προς την αναστολή της δημοκρατίας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές.

Οι πολίτες της Τυνησίας και η κοινωνία των πολιτών θα πρέπει να προσέξουν μήπως ο κορονοϊός γίνει μια γενική δικαιολογία για τον περιορισμό των πολιτικών ελευθεριών και την επέκταση της εκτελεστικής εξουσίας.

Ο κορονοϊός εγείρει σημαντικά ηθικά προβλήματα. Η εντυπωσιακή κινεζική διαχείριση της κρίσης μάς φέρνει πίσω στο κλασικό ερώτημα της τάξης έναντι της σταθερότητας. Πώς η κοινωνική απομάκρυνση για τον κορονοϊό έρχεται σε αντιδιαστολή με την (άν)ηθική καταναγκαστική «κοινωνική απομάκρυνση» στους 2 εκατομμύρια κατοίκους της Λωρίδας της Γάζας; Τι έχει διοχετευθεί από όπλα, χρήματα και διπλωματία στην «ευθύνη για προστασία»; Είναι η ευημερία των Αράβων, παραμελημένη μεν από τα αυταρχικά καθεστώτα, υποστηριζόμενη δε από τον παγκόσμιο καπιταλισμό και τους θιασώτες πολέμων, μια ευθύνη που αξίζει να προστατευθεί;

Για την Τυνησία, η εξάρτηση από τα συναλλαγματικά αποθέματα και την εξωτερική βοήθεια (με εκκρεμείς πληρωμές δανείων) σημαίνει ότι αντιμετωπίζει τον ΠΟΥ από τη μια πλευρά και το ΔΝΤ από την άλλη. Ένα τοξικό μίγμα, καθώς η τοπική πίεση των πεινασμένων, των ασθενών και των ανέργων συσσωρεύεται. Η δημοκρατία πρέπει να συνοδεύεται από διανεμητική δικαιοσύνη. Οι επαναστάσεις του 2011 ζητούσαν ελευθερία και αξιοπρέπεια. Η εξισορρόπηση του ανταγωνισμού μέσω των εκλογών δεν θα είναι αρκετή όταν τα δημόσια αγαθά (π.χ. η υγειονομική περίθαλψη) παραμένουν απλησίαστα για τους πολλούς. Οι Άραβες έχουν γνωρίσει και άλλες επιδημίες: την πανώλη του Ιουστινιανού, τον Μαύρο Θάνατο και την ισπανική γρίπη του 1918. Σε αυτόν τον παγκοσμιοποιημένο, συνδεδεμένο κόσμο εν μέσω κορονοϊού, θα υποφέρουν οι Άραβες δύο φορές, από τα (αόρατα) χέρια ενός τρομερού ιού, και από την στέρηση της ελευθερίας; Ούτε υγεία ούτε ελευθερία: αλλά για πόσο καιρό; Θα δούμε περισσότερες διαμαρτυρίες (φυσικές ή εικονικές) τους επόμενους μήνες; Μόνο ο χρόνος θα δείξει.