Του Γιάννη Ζαμπετάκη

Ο Ίψεν έγραψε το έργο αυτό το 1882, και ουσιαστικά μιλούσε για τον Ασωπό, για τις Σκουριές, για την Μεσσαπία, για τον κόλπο του Μεξικού, για το εξασθενές χρώμιο στο Hinkley της Καλιφόρνιας και τόσα άλλα περιβαλλοντικά εγκλήματα…
 
Στο έργο του Ίψεν όλα ξεκινούν όταν ο γιατρός μιας λουτρόπολης, ο Θωμάς Στόκμαν, βρήκε ότι το νερό της πόλης του ήταν μολυσμένο με πλήθος παθογόνων μικροοργανισμών. Η χημική/μικροβιολογική ανάλυση που έκανε πιστοποίησε τους φόβους του: το νερό της λουτρόπολης ήταν επικίνδυνο. Ως γιατρός, έπρεπε να σώσει τους ανθρώπους! Ως πολίτης της λουτρόπολης έπρεπε να σωπάσει για να μην κάνει ζημιά στα λουτρά και στα έσοδα από τον τουρισμό…

Αποφάσισε να μην σωπάσει! Αποφάσισε να βάλει τον άνθρωπο σε πρώτη προτεραιότητα. Κι ας βρήκε απέναντί του ένα αδιαπέραστο τείχος: πολιτικούς, δημαρχιακούς άρχοντες, διαπλεκόμενο τύπο και κοντόφθαλμους μικροαστούς. Ο Θωμάς Στόκμαν, μέσα από τη φαντασία και την πένα του Ίψεν, δείχνει ακόμη και σήμερα πώς πρέπει να ενεργούμε σε περιβαλλοντικά εγκλήματα που αφορούν το νερό και τη διατροφική αλυσίδα (φευ!). Λεπτομέρεια: στο μνήμα του Ίψεν έστησαν μια αξίνα: σύμβολο για τον άνθρωπο που έσκαψε βαθιά στην ανθρώπινη ψυχή.  
 
Κι ας μεταφερθούμε στο σήμερα: Ελλάδα, Οκτώβρης 2013, στη Δανία του Νότου (το θυμάστε το ευφυολόγημα του Γ.Α.Παπανδρέου Jr ;), σε μια χώρα που έχουμε εδώ και 4 χρόνια υπουργείο Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) και που ακόμη το ζητούμενο και αιτούμενο είναι η εφαρμογή της περιβαλλοντικής ευθύνης.
 
Τι ξέρουμε λοιπόν σήμερα γι’ αυτό που το ίδιο το ΥΠΕΚΑ έχει ονομάσει περιβαλλοντικό έγκλημα (σε σχετική ημερίδα στις 7.12.2009);
 
Τα δεδομένα:

  1. (Τουλάχιστον) «προβληματική» αδειοδότηση ρυπαντών (από Περιφέρειες και ΥΠΕΚΑ),
  2. (Τουλάχιστον) «ελλιπείς» έλεγχοι σε περιβάλλον, νερό και τρόφιμα (από ΕΥΕΠ, ΕΦΕΤ, Περιφέρειες, υπουργείο Υγείας)
  3. Ελλιπής νομοθεσία για νερό και τρόφιμα (τόσο σε ελληνικό όσο και ευρωπαϊκό επίπεδο)

 
Σ’ αυτό το πλαίσιο, καλούμαστε να ενεργήσουμε και να μελετήσουμε την επίδραση της ρύπανσης στη διατροφική αλυσίδα και στην ανθρώπινη υγεία, αλλά και να σταματήσουμε τους ρυπαντές να …ρυπαίνουν. Για να γίνει αυτό, σε μια ευνομούμενη πολιτεία τρία είναι τα εργαλεία: η (ακαδημαϊκή) έρευνα, οι (κρατικοί) έλεγχοι και η δικαιοσύνη.
 
Η έρευνα λοιπόν έχει δείξει τη σχέση ανάμεσα σε ρυπασμένο νερό και τρόφιμα. Η έρευνα έχει δείξει πώς το ρυπασμένο με εξασθενές χρώμιο νερό προκαλεί καρκίνο. Οι έλεγχοι (αν και ελλιπείς) έχουν ταυτοποιήσει μερικούς ρυπαντές. Το «μπαλάκι» τώρα είναι στο μέρος της δικαιοσύνης: Πώς θα εφαρμόσουμε την περιβαλλοντική ευθύνη και θα τιμωρηθούν οι πραγματικοί ένοχοι.
 
Φωτεινό διεθνές παράδειγμα αποτελεί ο εισαγγελέας Felice Casson στην Ιταλία, ο οποίος τόλμησε να επιβάλει βαριά πρόστιμα στους ρυπαίνοντες τη θάλασσα στη Βενετία το 2005 (έχουμε γράψει σχετικά από τις 29.5.2009). Σήμερα, το παράδειγμα του Felice Casson είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Αλλά, για να μπορέσει να δράσει η δικαιοσύνη θα πρέπει να έχει αδιάσειστα στοιχεία για το …έγκλημα. Όπως σε ένα φόνο, πρέπει πρώτα να πάρει αποτυπώματα η σήμανση και μετά να επιτραπεί η μετακίνηση αντικειμένων, έτσι και σε ένα περιβαλλοντικό έγκλημα πρέπει πρώτα να πάρουμε δείγματα και χημικές μετρήσεις (π.χ. χώματος, υπόγειου υδροφορέα) και μετά να ξεκινήσουμε εργασίες αποκατάστασής του. Διότι αν αρχίσει πρώτα η αποκατάσταση του υπόγειου υδροφορέα (όπως δήλωσε το ΥΠΕΚΑ, 26.9.2013), τότε τα πειστήρια του περιβαλλοντικού εγκλήματος θα έχουν χαθεί. Και τότε, πώς θα εφαρμοσθεί ο Νόμος; 

Στο διαδίκτυο
1. Προετοιμασ​ία Συνολικής Λύσης για τον Ασωπό – Δήλωση υπουργού αναπληρωτή ΠΕΚΑ, Σταύρου Καλαφάτη (26.9.2013).
2. Η Δίκη του «Erika»
3. Οδηγία 2004/35/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Απριλίου 2004, σχετικά με την περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση περιβαλλοντικής ζημίας
4. How many Hinkleys are there in Greece? (Athens News, 29.5.2009)
5. Στιγμές από την ημερίδα για το περιβαλλοντικό έγκλημα (7.12.2009)
 
Βιβλίο
Νομοθεσία Τροφίμων και Διατροφικοί Κίνδυνοι
 
Επιστημονικές μελέτες

  1. Concentration Levels of Trace Elements in Carrots, Onions, and Potatoes Cultivated in Asopos Region, Central Greece
  2. The uptake of nickel and chromium from irrigation water by potatoes, carrots and onions
  3. Oral ingestion of hexavalent chromium through drinking water and cancer mortality in an industrial area of Greece – An ecological study