της Juliana Goncalves στο The Intercept

Μεγάλο μέρος της δημοσιότητας της ταινίας «Ο Μαύρος Πάνθηρας» προέρχεται από το ότι μαύροι επαγγελματίες πήραν θέσεις στο Χόλιγουντ, που κυριαρχούνται συνήθως από λευκούς, από τους πρωταγωνιστές μέχρι τον παραγωγό και τον σκηνοθέτη. Ως εκ τούτου, οι διοργανωτές του rolezinho preto, του Μαύρου Συνεταιρισμού (Coletivo Preto) και του Grupo Emú, επέλεξαν τους πιο ελιτίστικους χώρους που κυριαρχούνται από λευκούς σε μια από τις πιο στυλάτες γειτονιές του Ρίο για να οργανώσουν μια ομαδική προβολή της ταινίας. Στην εκδήλωση έγινε επίσης διαμαρτυρία για την έλλειψη μαύρων επαγγελματιών στη βιομηχανία ψυχαγωγίας της Βραζιλίας. Μια έρευνα του Εθνικού Οργανισμού Κινηματογράφου, (ANCINE) αποκάλυψε ότι μόνο το 7% των επαγγελματιών στον τομέα είναι μαύροι, σε ένα έθνος στο οποίο η πλειοψηφία των πολιτών είναι αφρικανικής καταγωγής.

Rolezinho ως διαμαρτυρία

Οι Rolezinhos δεν είναι κάτι καινούργιο στη Βραζιλία. Ξεκίνησαν το 2012 σαν ένας τρόπος να συναντήσουν οι θαυμαστές διάφορες διασημότητες του διαδικτύου, εξελίχθηκε σε μια μορφή διαμαρτυρίας στο Σάο Πάολο το 2013 και το 2014 και εξαπλώθηκε γρήγορα σε άλλες πόλεις. Οι διοργανωτές ξεκινούσαν μια εκδήλωση στο Facebook και καλούσαν όλους να συναντηθούν σε ένα συγκεκριμένο εμπορικό κέντρο σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Οι νέοι, σκουρόχρωμοι κυρίως, κάτοικοι των φτωχών και εργατικών γειτονιών στην περιφέρεια της πόλης έκαναν μια διαδρομή μιας ή δύο ωρών με το τρένο ή το λεωφορείο για να φτάσουν στα εμπορικά κέντρα, στην επικράτεια της ανώτερης τάξης και απλώς έκαναν μια βόλτα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, εμφανίστηκαν χιλιάδες, κάτι που έφερε τρόμο στη βραζιλιάνικη ελίτ των λευκών και γινόταν αισθητός ο από πάντα υπάρχων φόβος που βασίζεται σε φυλετικά και ταξικά κριτήρια. Τα εμπορικά κέντρα, συμπεριλαμβανομένου και του Shopping Leblon, έκλεισαν εν αναμονή των διαμαρτυριών αυτών. Άλλες διαμαρτυρίες διαλύθηκαν με δακρυγόνα και σφαίρες από καουτσούκ.

Σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική, τα πλούσια, υπερβολικά διαχωρισμένα τμήματα της κοινωνίας συρρέουν σε εμπορικά κέντρα για να ανακουφιστούν προσωρινά από το έγκλημα, το στρες και τις αναταραχές από τις οποίες είτε επωφελούνται είτε διαιωνίζουν με άμεσο τρόπο. Αυτά τα λαμπερά ιερά του καταναλωτισμού έχουν γίνει σχεδόν θρησκευτικά προσκυνήματα για τον φυλετικό και ταξικό διαχωρισμό στη Βραζιλία. Πολλοί Βραζιλιάνοι ισχυρίζονται ότι η κοινωνία δεν είναι ρατσιστική, αλλά οι αντιδράσεις στους rolezinhos, η προσπάθεια να εμποδίσουν τα σκουρόχρωμα νεαρά αγόρια και άνδρες να απολαύσουν τις παραλίες του Ρίο ντε Τζανέιρο σε πλούσιες γειτονιές το 2015 και άλλες καθημερινές προσβολές αποδεικνύουν το αντίθετο.

Όπως το έθεσε έναν ανώνυμος, που έδωσε συνέντευξη στο EFE Brasil το 2014 έξω από το Shopping Leblon, κατά τη διάρκεια ενός rolezinho που είχε ματαιωθεί:

Νομίζω ότι οι rolezinhos δείχνουν το πόσο ρατσιστική είναι η κοινωνία και η ελίτ της Βραζιλίας. Αποκαλύπτουν έναν φόβο που είναι αδικαιολόγητος. Αποκαλύπτουν ότι όσο ο ρατσισμός στη Βραζιλία μπορεί να «κρατήσει τον καθένα στη θέση του» δεν υπάρχει πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι ότι, από τη δεκαετία του '90, χάρη στις προσπάθειες του μαύρου κινήματος, οι μαύροι άρχισαν να εισέρχονται σε χώρους στους οποίους δεν είχαν ξαναβρεθεί.

Τέσσερα χρόνια μετά την κορύφωση των rolezinhos, οι συγκεντρώσεις του «Μαύρου Πάνθηρα» έχουν αναζωπυρώσει τις προσπάθειες του παρελθόντος. Στο Σάο Πάολο, μια ομάδα γέμισε έναν κινηματογράφο συγκεντρώνοντας 275 άτομα για μια προβολή. Μια γρήγορη αναζήτηση στις εκδηλώσεις στο Facebook θα μας δείξει πολλές άλλες εκδηλώσεις που έχουν προγραμματιστεί για αυτήν την εβδομάδα.

«Έτσι νιώθουν οι λευκοί όλη την ώρα»

Η ταινία της Marvel θεωρείται πολιτιστικό ορόσημο λόγω του γεγονότος ότι οι συγγραφείς, οι παραγωγοί, ο σκηνοθέτης και η συντριπτική πλειοψηφία των ηθοποιών είναι μαύροι. Πέρα από αυτό, το «Ο Μαύρος Πάνθηρας» προχωράει και πέρα από τα στερεότυπα τόσο του μαύρου ήρωα όσο και της Αφρικής που συναντάμε συνήθως στις οθόνες των κινηματογράφων.

Η ταινία έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στις 15 Φεβρουαρίου και κέρδισε 462,3 εκατομμύρια δολάρια τις πρώτες πέντε ημέρες. Η κερδοφορία της ταινίας και η εντυπωσιακά θετική αντίδραση που είχε στη μαύρη κοινότητα προκάλεσε συζητήσεις τόσο στα rolezinho όσο και στο διαδίκτυο, σχετικά με το αν πρόκειται για πραγματική πρόοδο στον αγώνα για τη φυλετική ισότητα ή απλώς για μια προσαρμογή του καπιταλισμού στις νέες απαιτήσεις της αγοράς. Ακόμη και αν οι ηθοποιοί και οι συντελεστές ήταν κατά κύριο λόγο μαύροι, η βιομηχανία εξακολουθεί να ελέγχεται από τους λευκούς και αυτοί είναι που κερδίζουν τα περισσότερα από την επιτυχία της ταινίας.

Ωστόσο, πολλοί από τους συμμετέχοντες θεώρησαν ότι αυτή η δυναμική δεν μειώνει τη συμβολική νίκη της ταινίας. «Το μεγάλο μήνυμα αυτής της ταινίας είναι ότι πρέπει να γράψουμε, να κάνουμε παραγωγή, να ενωθούμε και να το κάνουμε μαζί», εξήγησε ο Λισίνιο Τζανουάριο, ένας από τους διοργανωτές του rolezinho στο εμπορικό κέντρο Leblon.

Αυτή η αντίδραση είναι αισθητή τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στη Βραζιλία. Ένα βίντεο που κυκλοφορεί στο Facebook δείχνει την αντίδραση ενός μαύρου αμερικανού άνδρα τη στιγμή που βλέπει τη διαφημιστική αφίσα της ταινίας: «Έτσι νιώθουν οι λευκοί όλη την ώρα», λέει. «Αν νιώθαμε όλοι έτσι όλη την ώρα θα αγαπούσα και αυτήν τη χώρα».

Ο Ίγκορ Μαρίνιο, ένας 28χρονος κάτοικος του Ρίο ντε Τζανέιρο, είχε τα ίδια περίπου αισθήματα όταν παρακολούθησε τη ταινία τη Δευτέρα. «Μια ταινία με 90 τοις εκατό μαύρους ηθοποιούς με γεμίζει με υπερηφάνεια», δήλωσε ο Μαρίνιο. «Με κάνει να θέλω να κερδίσω. Με κάνει να θέλω να πολεμήσω. Με κάνει να έχω μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, να μου αρέσει περισσότερο το χρώμα του δέρματός μου, τα μαλλιά μου, το σχήμα της μύτης μου, το σχήμα των χειλιών μου, ο εαυτός μου. Επειδή αρχίζεις να βλέπεις ανθρώπους που είναι σαν εσένα και να βλέπεις το πώς συμπεριφέρονται- δυναμικοί, ευχαριστημένοι από τον εαυτό τους- αρχίζεις να αγαπάς τον εαυτό σου καλύτερα. Και βλέπεις ότι δεν υπάρχει τίποτα στραβό με εσένα- ότι οι μαύροι είναι όμορφοι, είναι ικανοί, είναι απίστευτοι και πρέπει να έχουν τον σεβασμό».