Read this story in English here
Η διαρροή περιλαμβάνει περίπου 58.000 emails που ήρθαν στην κατοχή του Wikileaks από μία μαρξιστική ομάδα χάκερ – ακτιβιστών, τη Redhack. Στο πρώτο, αποκλειστικό ρεπορτάζ του TPP παρουσιάσαμε τη σύνδεση της οικογένειας του τούρκου προέδρου με το λαθρεμπόριο πετρελαίου του ISIS. Πληροφορίες για τα περιεχόμενα της διαρροής της Redhack κυκλοφορούσαν από τον Σεπτέμβριο. Πλέον, μέσω της βάσης δεδομένων του Wikileaks, οι πληροφορίες αυτές επιβεβαιώνονται με αποδείξεις.
του Θάνου Καμήλαλη
Στις 28 Μαϊου του 2013 μια διαδήλωση των οικολόγων της Τουρκίας εναντίον της καταστροφής του πάρκου Γκεζί στην Άγκυρα προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις. Ένα τεράστιο, μαζικό κύμα διαμαρτυρίας ενάντια στις πολιτικές του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συντάραξε όλη τη χώρα, με τουλάχιστον 2,5 εκατομμύρια τούρκους πολίτες να συμμετέχουν στις κινητοποιήσεις τον πρώτο μήνα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του υπουργείου Εσωτερικών της χώρας. Αντί να υπακούσει στα αιτήματα των διαδηλωτών για περισσότερες ελευθερίες στην έκφραση, τον Τύπο, και λιγότερη αστυνομική βία, ο τούρκος πρόεδρος αποφάσισε να ακολουθήσει τον αντίθετο δρόμο, μετατρέποντας σταδιακά την διακυβέρνηση του σε ένα ακόμα πιο αυταρχικό καθεστώς
Από τις πρώτες μέρες της εξέγερσης με αφορμή το πάρκο Γκεζί και λόγω της κυβερνητικής λογοκρισίας στα μεγάλα παραδοσιακά ΜΜΕ της χώρας, οι διαδηλωτές και όσοι αντιδρούσαν στις πολιτικές Ερντογάν στράφηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και κυρίως Twitter για να ενημερώνουν και να ενημερώνονται. Τις πρώτες 12 ώρες μετά τη διαδήλωση της 31ης Μαίου, πάνω από 2 εκατομμύρια tweets ανέβηκαν με τα hashtags #OccupyGezi και #DirenGeziParki (Αντίσταση, Πάρκο Γκεζί). Το 88% των αναρτήσεων αυτών προερχόταν από την Τουρκία, με τις αντιδράσεις αυτές να προκαλούν την άμεση οργή του Ερντογάν, που χαρακτήρισε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως «τη χειρότερη απειλή για την κοινωνία». Γρήγορα το κέντρο των διαδηλώσεων μεταφέρθηκε στην πλατεία Ταξίμ της Κωνσταντινούπολης, που καθημερινά συγκέντρωνε δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές.
Όσο το κίνημα κατά του Ερντογάν μεγάλωνε στο twitter, τα ΜΜΕ της χώρας το αγνοούσαν επιδεικτικά. Στις 2 Ιουνίου το CNN έδειχνε ζωντανή εικόνα από τις διαδηλώσεις, ενώ το CNN Turk έπαιζε… ντοκιμαντέρ για πιγκουίνους. Στις 7 Ιουνίου επτά τούρκικες εφημερίδες κυκλοφόρησαν με τον ίδιο τίτλο στο πρωτοσέλιδο τους.
Μυστική ομάδα για προπαγάνδα και ψυχολογικό πόλεμο
Σε ένα email με ημερομηνία 18 Ιουνίου 2013 που διέρρευσε το Wikileaks αποκαλύπτεται ότι ο Αλμπαϊράκ εξέταζε τη δημιουργία μιας ομάδας επαγγελματιών σχεδιαστών γραφικών, πληροφορικών και πρώην μελών του στρατού με σκοπό την εκπαίδευση τους στον ψυχολογικό πόλεμο. Η πρόταση γίνεται από τον τούρκο διπλωμάτη στις ΗΠΑ, Χαλίλ Ντανισμάζ, μέλος της οργάνωσης «Τουρκική Κληρονομιά». Ο Ντανισμάζ τονίζει ότι αυτή η ομάδα θα είναι απαραίτητη για να αντιμετωπίζονται τα δημοσιεύματα διεθνών ΜΜΕ για την Τουρκία και την αποδυνάμωση του κύματος διαμαρτυρίας στο social media μέσω της διάχυσης κυβερνητικής προπαγάνδας. Για να το πετύχει αυτό, ο Ντανισμάζ συστήνει στον Αλμπαϊράκ τον αναλυτή Τζουνεϊτ Αρβάσι, οποίος έχει επικοινωνήσει μαζί του δύο μέρες νωρίτερα. Κοινή άποψη του Ντανισμάζ και του Αρβάσι, είναι ότι η κυβέρνηση Ερντογάν έχει υποστεί μεγάλα πλήγματα λόγω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και πρέπει να υπάρξει, όχι μόνο απάντηση, αλλά αντεπίθεση.
«Χρειαζόμαστε ανθρώπους που μπορούμε να συνεργαστούμε μαζί τους, να τους ελέγξουμε και να μας υποστηρίξουν» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Αρβάσι, που προτείνει τη δημιουργία μιας ομάδας με έδρα τη Νέα Υόρκη και στελέχη ακαδημαϊκούς, μεταφραστές, σεναριογράφους, προγραμματιστές και ειδικούς στον ψυχολογικό πόλεμο με σκοπό την προπαγάνδα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο Αρβάσι υποστηρίζει ότι το περιεχόμενο που θα παράγει αυτή η ομάδα θα μπορεί να έχει απήχηση σε τουλάχιστον 100 εκατ. μουσουλμάνων στον κόσμο του Ισλάμ, δύναμη που το AKP δεν διαθέτει με τα παραδοσιακά ΜΜΕ που ελέγχει και τα μέλη του κόμματος «Είμαστε έτοιμοι, χρειαζόμαστε όμως την υποστήριξη σας σε κομπιούτερ, υποδομές και χρηματοδότηση» τονίζει. Αναφερόμενος στους χρήστες που θα μπορούσαν να μεταφέρουν τα μηνύματα της ομάδας προπαγάνδας, ο Αρβάσι προτείνει «να χρησιμοποιήσουμε και άτομα, που βρίσκονται εκτός του κόμματος αλλά αυτήν τη στιγμή υποστηρίζουν τις θέσεις μας». Ένα παράδειγμα που παραθέτει είναι να γίνει προσέγγιση σε 25-30.000 ακραίους ισλαμιστές που αποτελούν τμήμα του MHP, τρίτου κόμματος της χώρας. Η ιδεά του είναι ότι τα μηνύματα θα φαίνονται περισσότερο αντικειμενικά, αν δεν προέρχονται από μέλη του AKP.
Παράλληλα, αναφέρεται στο ύψος της χρηματοδότησης που απαιτείται για τη λειτουργία αυτής της ομάδας, όπως επίσης και στο πώς μπορεί η κυβέρνηση να μειώσει την αξιοπιστία των επιφανών υποστηρικτών του κινήματος, προτείνοντας τη «μαύρη προπαγάνδα» (διασπορά ψευδών ειδήσεων) και τις επιθέσεις σε δημοσιογράφους αντιπολιτευόμενων ΜΜΕ. Όπως χαρακτηριστικά τόνισε ο Αρβάσι στον Ντανισμάζ στις 16 Ιουνίου (βλ. δεύτερο μέρος του email), στόχος της ομάδας θα πρέπει να είναι:
- Η οργάνωση και η αντιμετώπιση των κοινωνικών μέσων
- Επιθέσεις στις «παραπλανητικές και καταστροφικές, παραποιημένες ειδήσεις» κατά του (τότε) πρωθυπουργού Ερντογάν
Η προσπάθεια ελέγχου και άσκησης προπαγάνδας στα social media φαίνεται ότι προχωρούσε με γοργούς ρυθμούς. Σύμφωνα με άλλο email που διέρρευσε το Wikileaks, με ημερομηνία 21 Ιουνίου o Αρβάσι παρουσίασε στους Ντανισμάζ και Αλμπαϊρακ μία «μελέτη σκοπιμότητητας» (feasibility etude) με τους στόχους της ομάδας προπαγάνδας αλλά και τον εκτιμώμενο προϋπολογισμό για τη λειτουργία της, ο οποίος ορίστηκε στα 209.000 δολάρια.
Το δίκτυο έρευνας, ανάλυσης και υποστηρικτών του κυβερνώντος κόμματος AKP φαίνεται ότι πλέον είναι έτοιμο για δράση.
6.000 διαδικτυακά «τρολ» στην υπηρεσία του AKP
Όπως αποκάλυψε από το 2013 η Wall Street Journal, εκτός αυτών των μυστικών ομάδων, η τουρκική κυβέρνηση οργάνωσε μία ομάδα υποστηρικτών στα κοινωνικά μέσα, που αριθμούσε τουλάχιστον 6.000 λογαριασμούς, τους οποίους είχε υπό τον ολοκληρωτικό της έλεγχο. Η ύπαρξη αυτής της ομάδας διαδικτυακών «τρολ» επιβεβαιώνεται από τα emails του Αλμπαϊράκ.
Σε ένα email με ημερομηνία 28 Ιουνίου 2013, η μυστική ομάδα του AKP ανακοινώνει μία από τις πρώτες διαδικτυακές της εκστρατείες υποστήριξης του Ερντογάν, υπό το hashtag #DirenCozum, χρησιμοποιώντας δηλαδή τις λέξεις diren (αντίσταση) και cozum (λύση). Η ομάδα προπαγάνδας που έχει δημιουργηθεί προτείνει 6 μηνύματα, τα οποία οι χιλιάδες λογαριασμοί που ελέγχει το κόμμα αναπαράγουν συνήθως αυτούσια. Τα μηνύματα αφορούν την «ειρηνική επίλυση» που έχει καταφέρει ο Ερντογάν στη διαμάχη με τους Κούρδους και είναι τα εξής:
- Οι προβοκάτορες του Γκεζί προσπαθούν να εμποδίσουν την διαδικασία ειρήνης
- Δεν χύθηκε αίμα τους τελευταίους 6 μήνες και δεν πεθαίνουν άνθρωποι
- Το έθνος δεν θα παραπλανηθεί. Ζήτω η επιθυμία για επίλυση
- Οι εθελοντές του AKP από την Ιστανμπούλ μέχρι τη Lice προστατεύουν την ειρηνική επίλυση
- Αυτό το έθνος αντέδρασε στην πρόκληση το 2002 και το 2013 φωνάζει: «Ζήτω η αδελφοσύνη»
- Όμορφη και δυνατή χώρα μου δεν είσαι μόνη σου. Τα αδέρφια δεν θα εξαπατηθούν
Εκτός των παραπάνω μηνυμάτων, στο email προτείνεται και η γραμμή που θα ακολουθήσει το AKP όσον αφορά τις διαδηλώσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη. Η ρητορική που θα ακολουθηθεί σκοπεύει να χαρακτηρίσει όλους τους διαδηλωτές ως μέλη των μιλιταριστών νεο-εθνικιστών «ulusalci», ώστε ο Ερντογάν να εμφανίζεται ως εγγυητής της ελευθερίας και αυτός που θέλει την ειρήνη με τους Κούρδους.
Καθώς οι χιλιάδες αυτοί λογαριασμοί αλληλεπιδρούσαν σε ένα τεράστιο δίκτυο προπαγάνδας και επηρεασμού της κοινής γνώμης, γρήγορα έγινε φανερός ο στόχος και η λειτουργία τους. Μία ομάδα ανώνυμων ερευνητών κατέγραψε και απεικόνισε τους βασικούς συμμετέχοντες του δικτύου προπαγάνδας, σε ένα γράφημα που περιλαμβάνει υπουργούς και στελέχη του AKP αλλά και λογαριασμούς με σημαντική απήχηση στο twitter. Το σάιτ των ερευνητών έχει «πέσει» από το ίντερνετ, ωστόσο η διαδικτυακή εφημερίδα Daily Dot πρόλαβε να αναδημοσιεύσει το βασικό γράφημα της μελέτης:
Η ομάδα των «τρολ» όμως δεν σταματούσε στην αναπαραγωγή της κυβερνητικής προπαγάνδας, αλλά φαίνεται ότι άκουσε και τις προτάσεις του αναλυτή Αλκίσι περί επιθέσεων και συκοφάντησης στελεχών του κινήματος. Στα ημερήσια καθήκοντα της φαίνεται ότι ήταν η δυσφήμηση πολιτικών της αντιπολίτευσης, δημοσιογράφων, χρηστών με απήχηση στα κοινωνικά μέσα και προσωπικοτήτων που είχαν εκφράσει ανοιχτά την αντίθεση τους στο καθεστώς Ερντογάν. Η Daily Dot παρατήρησε ότι πολλές φορές στοχοποιείτο ένα συγκεκριμένο πρόσωπο στο διαδίκτυο, με προαποφασισμένο hashtag ώστε οι δυσφημιστικές αναρτήσεις να συγκαταλέγονται στις πιο δημοφιλείς του τουρκικού twitter.
Παρά τις «επιτυχίες» της ομάδας των τρολ, που αντικατοπτρίζονται στο ότι πολλές επιφανείς προσωπικότητες της Τουρκίας απενεργοποίησαν τους λογαριασμούς τους υπό το βάρος των μαζικών διαδικτυακών επιθέσεων και απειλούν, τα στοιχεία κατά του Ερντογάν που συνέχιζαν να κυκλοφορούν στο διαδίκτυο ήταν ακόμα ιδιαίτερα ενοχλητικά. Τον Δεκέμβριο του 2013 αποκαλύφθηκε ένα τεράστιο κύκλωμα διαφθοράς στο εσωτερικό του AKP, το οποίο επιχειρήθηκε να αντιμετωπιστεί από την κυβέρνηση με «εκκαθαρίσεις» στελεχών της αστυνομίας. Λίγους μήνες μετά και ενόψει των προεδρικών εκλογών τον Αύγουστο του ίδιου έτους, ο Ερντογάν απαγόρεψε την πρόσβαση σε Facebook και Twitter.
Ο έλεγχος του τρίτου μεγαλύτερου οργανισμού ΜΜΕ της χώρας
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η πλειοψηφία των παραδοσιακών ΜΜΕ (Τύπου και ραδιοτηλεόρασης) ήταν και είναι ελεγχόμενη από την κυβέρνηση Ερντογάν, σε τρομακτικό βαθμό. Για παράδειγμα, η δημόσια τουρκική τηλεόραση, TRT, έχει καταδικαστεί επανειλημμένα από το Συμβούλιο της Ευρώπης για την μεροληψία της στην κάλυψη του τούρκου προέδρου και την άνιση κατανομή του χρόνου προβολής μεταξύ του AKP και των κομμάτων της αντιπολίτευσης. Το δίκτυο TRT υπολογίζεται ότι προσέφερε 125 φορές περισσότερο τηλεοπτικό χρόνο στις δραστηριότητες του Ερντογάν απ’ό,τι των αντιπάλων του, κατά την προεκλογική περίοδο του 2014. Ενδεικτικά, μεταξύ 4 και 6 Ιουλίου 2014, ο Ερντογάν εμφανίστηκε στη δημόσια τηλεόραση για 533 λεπτά, ενώ ο βασικός του αντίπαλος, Εκμελεντίν Ιχσάνογλου, μόνο για 3 λεπτά και 24 δευτερόλεπτα και ο ηγέτης του φιλοκουρδικού κόμματος HDP, Σελαχεντίν Ντεμιρτάς, για 45 δευτερόλεπτα…
Το επόμενο διάστημα οι επιθέσεις σε ΜΜΕ που εξέφραζαν κριτική στον Ερντογάν κλιμακώθηκαν. Από το 2015 κι έπειτα οι αρχές της Τουρκίας πραγματοποιούν εφόδους και επιθέσεις στους μεγαλύτερους οργανισμούς ΜΜΕ που εκφράζουν θέσεις της αντιπολίτευσης. Η αρχή έγινε με το «μαύρο» σε φιλοκουρδικά ΜΜΕ. Ακολούθησε η επίθεση ενός «εξαγριωμένου πλήθους» υπό το υψηλόβαθμο στέλεχος του AKP, Αμπνουραχίμ Μποινουκαλίμ, στα γραφεία της εφημερίδας Χουριέτ. Η αστυνομία πραγματοποίησε εφόδους στον τρίτο μεγαλύτερο όμιλο ΜΜΕ της χώρας, το Ipek media group, εισβάλλοντας στα γραφεία δύο τηλεοπτικών σταθμών που του ανήκουν, του Bogun TV και του Kanalturk TV, τα οποία σταμάτησαν να εκπέμπουν και η αλλαγή ιδιοκτησιακού καθεστώτος στις εφημερίδες Bogun και Millet, που άρχισαν να έχουν φιλοκυβερνητική γραμμή μετά την τοποθέτηση νέων διοικήσεων. Τελευταίο κρούσμα πριν την απόπειρα πραξικοπήματος ήταν οι παρεμβάσεις στην εφημερίδα Zaman, που προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις εντός κι εκτός Τουρκίας. Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου, οι διώξεις κατά δημοσιογράφων εντάθηκαν περισσότερο.
Οι νέες αποκαλύψεις του Wikileaks επιβεβαιώνουν τους ισχυρισμούς ότι στελέχη της κυβέρνησης εργάζονται στα παρασκήνια προκειμένου οι μεγαλύτεροι οργανισμοί ΜΜΕ της χώρας να αλλάξουν διοίκηση, με το πρόσχημα αστυνομικών και δικαστικών ερευνών και να καταλήξουν είτε στον άμεσο, είτε στον έμμεσο έλεγχο του καθεστώτος (μέσω φιλικών προς τον Ερντογάν επιχειρηματικών ομίλων). Σε ένα email που έστειλε ο Αλμπαϊράκ στον επικεφαλής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του AKP, Χασάν Ντογάν, ο γαμπρός του Ερντογάν εκφράζει την άποψη ότι ο όμιλος Ipek δεν θα πρέπει να επιστραφεί στους ιδιοκτήτες του, εννοώντας προφανώς ότι θα πρέπει είτε να τεθεί υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης είτε να παραδοθεί σε επιχειρηματίες που συνδέονται στενά με το AKP, κάτι που έγινε στη συνέχεια.
Συγκεκριμένα, ο Αλμπαίράκ εκφράζει τον προβληματισμό του στον Ντογάν για το γεγονός ότι ενώ το προσωπικό του μέσου έχει αντικατασταθεί από ανθρώπους έμπιστους για την κυβέρνηση, η εταιρεία που χρηματοδοτεί το μέσο δεν έχει αλλάξει σύνθεση και σε αυτήν βρίσκονται άνθρωποι με δεσμούς με το κίνημα του Φετουλάχ Γκιουλέν, πρώην συμμάχου και νυν μεγάλου αντιπάλου του Ερντογάν που βρίσκεται εξόριστος στις ΗΠΑ. Το πρόβλημα στην όλη διαδικασία ελέγχου είναι ότι ο επιτηρητής της διαδικασίας, Αρίφ Γιαλτσιν, δεν είναι πρόθυμος να σμμορφωθεί στην επιθυμία κυβέρνησης και αυτή αναζητεί άλλους τρόπους για να το κάνει.