Στα άκρα της βορειοδυτικής Αργεντινής, κοντά στα σύνορα με τη Χιλή και τη Βολιβία, βρίσκεται η επαρχία Zουζούη. Εδώ, ως πριν λίγα χρόνια, ανδρώθηκε μια μεγάλη πολιτική δύναμη των φτωχών και των ιθαγενών. Το όνομά της, Οργανισμός Γειτονιών Τουπάκ Αμάρου [Organización Barrial Túpac Amaru – OBTA].

Το όνομα, Τουπάκ Αμάρου, από μόνο του είναι λόγος αναστάτωσης στο ημισφαίριο. Τόσο ο Τουπάκ Αμάρου Α’ (1545–1572) όσο και ο Τουπάκ Αμάρου Β’ (1738-1781), πολέμησαν κατά των Ισπανών, ο πρώτος ως ο τελευταίος βασιληάς των Ίνκας και ο δεύτερος ως επαναστάτης εναντια στις αποικιοκρατικές δυνάμεις.  Ο Τουπάκ Αμάρου Β’ συνελήφθη μετά από μια μαζική εξέγερση, δολοφονήθηκε και το σώμα του σκίστηκε στα τέσσερα, με τον πιο φρικτό τρόπο [με άλογα που δέθηκαν στα τέσσερα άκρα του].  Για αυτό, το όνομά του, Τουπάκ Αμάρου, αρκεί από μόνο του για να συναντηθούν η εξέγερση και το μίσος της ολιγαρχίας κατά των φτωχών και των ιθαγενών. Γι αυτό και η  OBTA, που ερχόταν όλο και πιο κοντά στην εξουσία στο Ζουζούη, έπρεπε να συνθλιβεί.

Ηγέτιδα της ΟΒΤΑ είναι η χαρισματική 55χρονη Μιλάγρο Σάλα. Ανήλθε στην ηγεσία μέσα από τη δουλειά της στα εργατικά σωματεία, το Περονιστικό κίνημα και το κίνημα των Ιθαγενών. Την τελευταία δεκαετία, οι πολιτικοί της Ριζοσπαστικής Πολιτικής Ένωσης (ΡΠΕ), που κυβερνά το Zουζούη, προσπάθησε να υποσκάψει και καταστρέψει τη βάση που δημιούργησε η Σάλα και η ομάδα Τουπάκ Αμάρου. Κατηγόρησαν μέλη της οργάνωσης, και τη Σάλα συγκεκριμένα, για διαφθορά και για απόπειρες δολοφονίας. Όταν ο Χεράρδο Μοράλες της ΡΠΕ εξελέγη κυβερνήτης το 2015, κατηγόρησε την οργάνωση [Τουπάκ Αμάρου] για σχεδιασμό βίαιων ενεργειών που προετοίμαζε στην περιοχή διοίκησής του. Η Σάλα αρνήθηκε κατηγορηματικά, η Οργάνωση ξεκίνησε διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες στη Ζουζούη, και ο Μοράλες έδωσε εντολή να συλληφθεί η Σάλα. Από κει ξεκίνησαν όλα.

Η Δικτατορία του Λευκού Άνδρα

Μια φωτεινή μέρα του Σεπτέμβρη, στο Μπουένος Άυρες, συνάντησα τη δικηγόρο της Μιλάγρο Σάλα, την Ελισαμπέτ Γκόμεζ Αλκότρα, που μου μίλησε για την υπόθεση και τα παρακλάδια της. Οι κρατικές κατηγορίες κατά της Σάλα, κλιμακώθηκαν γρήγορα.  Από την διαδήλωση στην διαφθορά και από κει στην οργάνωση απόπειρας δολοφονίας. Οι κατηγορίες είναι απίστευτες και παρανοϊκές. Το 2018 το ποινικό δικαστήριο της Ζουζούη απέρριψε την κατηγορία ότι η Σάλα είχε διατάξει την (αποτυχημένη) δολοφονία του [πολιτικού της αντιπάλου] Αλμπέρτο Καρντόζο το 2007. Όταν η Μιλάγρο Σάλα άκουσε την απόφαση, έκανε λόγο για μια «μικρή ακτίδα ελπίδας». Η δήλωση της είναι καίρια. Στη φυλακή, αποπειράθηκε πολλές φορές να δώσει τέλος στη ζωή της. Τώρα, χάρη στην διαμεσολάβηση της Δι-αμερικανικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και των Ηνωμένων Εθνών, βρίσκεται σε κατ΄οίκον περιορισμό. Όμως οι υπόλοιπες κατηγορίες παραμένουν ενεργές. Τις έχτισαν γύρω της, ολόκληρο βουνό, για να την πνίξουν.

Η Αλκόρτα είναι ευφυής και δυναμική δικηγόρος. Δεν έχει χρόνο για ημίμετρα. Η Αργεντινή, μου είπε, είναι «μια δικτατορία του Λευκού Ανδρα». Κυνηγούν αυτή τη γυναίκα, την ιθαγενή γυναίκα, με οξυμένες τις αισθήσεις τους στην αναζήτηση για εκδίκηση. Και μόνον η βαρβαρότητα της επίθεσης κατά της Σάλα, «πάγωσε» την ίδια της την οργάνωση. Δεν έχουν γίνει διαδηλώσεις εδω και τρία χρόνια στο Ζουζούη, κυρίως λόγω της φυλάκισής της. Η σύλληψη της Σάλα, μου λέει η Γκόμεζ Αλκόρτα, έστειλε σε όλη την Αργεντινή το μήνυμα ότι δεν πρόκειται να γίνουν ανεκτές διαδηλώσεις των ιθαγενών.

Είμαστε Όμηροι

Τα τελευταία χρόνια, έχουν κλιμακωθεί οι διαμαρτυρίες διαφόρων ιθαγενών κοινοτήτων σε όλη την Αργεντινή. Στην Παταγωνία, λόγου χάριν, ακτιβιστές της κοινότητας Μαπούτσε πολέμησαν για να υπερασπιστούν και να επανακτήσουν τη Γη τους. Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Μαουρίσιο Μάκρι [ο οποίος έχασε τις εκλογές του Οκτώβρη 2019], είχαν παρασχεθεί , σε πολυεθνικές, εταιρίες εξορύξεων και αγρο-επιχειρήσεις, υποσχέσεις για εκμετάλλευση των γαιών που διεκδικούν οι Μαπούτσε. Η κυβέρνηση Μάκρι άσκησε βάρβαρη καταστολή κατά των ακτιβιστών. Οι δολοφονίες του Σαντιάγο Μαλδονάδο και του Ραφαέλ Ναχουέλ είναι οι πιο ξεκάθαρες επιιπτώσεις αυτής της καταστολής. Και οι δύο δολοφονήθηκαν ενώ υπερασπίζονταν τη γη των Μαπούτσε, ο πρώτος στην κοινότητα Αντίσταση Που Λόφεν εναντίον του Λουσιάνο Μπένετον, της γνωστής Ιταλικής εταιρίας ρούχων, και ο δεύτερος αγωνιζόμενος για την κοινότητα Βινκούλ Μαπού.

Άνθρωποι σαν το Μάκρι και την υπουργό του της Δημόσιας Τάξης, Πατρίσια Μπούλριχ, δεν έχουν χρόνο να ασχοληθούν με τους Μαπούτσε. «Είναι βίαιες ομάδες» είπε η Μπούλριχ, «που δεν αποδέχονται το Σύνταγμα και τα Εθνικά Σύμβολα». Η γλώσσα των Μαπούτσε γίνεται αντικείμενο χλευασμού, η παράδοσή τους είναι απορριπταία. Η Αργεντινή, υπό τον Μάκρι και τους ομοίους του, έχει εδώ και χρόνια γενοκτονική τακτική απέναντι σε ομάδες όπως οι Μαπούτσε.  H ηγέτις των Μαπούτσε, η Λόνκο [προεστή] Χουάνα Καλφουνάο, είχε πει στο Ματ Γιάνκυ, «είμαστε όμηροι κρατών που δεν αναγνωρίζουν την εθνότητά μας, ως Μαπούτσε».

Για την κυβερνώσα τάξη της Αργεντινής, «η Μαδρίτη είναι πιο κοντά στο Μπούενος Άυρες απ’ ότι η Λα Παζ», λέει η Γκόμεζ Αλκόρτα. Για ανθρώπους σαν το Μάκρι, μου λέει, οι Μαπούτσε «δεν υφίστανται καν». Η επίθεση κατά των ιθαγενών, είτε είναι οι Μαπούτσε στην Παταγωνία είτε η Σάλα στη Ζουζούη, «είναι ένας πόλεμος εναντίον όσων δεν υπάρχουν».   

Ελευθερώστε τη Μιλάγρο

Η Μιλάγρο Σάλα είπε ότι ο Γεράρδο Μοράλες, ο κυβερνήτης της Ζουζούη και βασικός της αντίπαλος, φοβάται να την αντιμετωπίσει σε μια εκλογική διαδικασία. Η Σάλα είναι κοντύτερα στην Κριστίνα Φερνάντεζ ι Κιρσνερ, την πρώην πρόεδρο [και νυν αντιπρόεδρο]. Ο Γεράρδο Μοράλες είναι άνθρωπος του Μάκρι. Η δίωξη της Μιλάγρο Σάλα είναι πολιτική και όχι νομική. Οι κατηγορίες και οι αντιπαραθέσεις έμπροσθεν δικαστηρίων θα συνεχιστούν. Αλλά το θέμα, δεν είναι θέμα δικαστηρίων. Η νίκη της Κριστίνα – όπως την αποκαλούν οι Αρχεντίνοι – θα επαναφέρει το ζήτημα Σάλα στο προσκήνιο.

Είναι τέσσερις οι λόγοι που η Μιλάγρο Σάλα δεν έχει χάσει ακόμη.

Πρώτον, μεταφέρθηκε από την προδικαστική απομόνωση σε κατ’ οίκον περιορισμό.

Δεύτερον, παραμένει ζωντανή – κατι πολύ σημαντικό, αν σκεφτούμε τις δολοφονίες Μαλδονάδο και Ναχουέλ.

Τρίτον, η κυβέρνηση Μάκρι επετέθη βίαια κατά της οργάνωσης Τουπάκ Αμάρου και των μελών της, καταστρέφοντας οκτώ χιλιάδες (8.000) σπίτια, τρία σχολεία και ένα νοσοκομείο. Αυτό δε λύγισε την κοινότητα στη Ζουζούη, που δεν αρνήθηκε την ηγέτιδά της, Σάλα.

Τέταρτον, δεν μπόρεσαν να εξαφανίσουν την υπόθεση. Αφίσες και ζωγραφιές της Μιλάγρο βρίσκεις σε όλη την Αργεντινή, από άκρη σε άκρη. Ελευθερώστε τη Μιλάγρο [Liberen a Milagro], γράφουν.

«Η υπόθεση Μιλάγρο Σάλα δεν τελείωσε», λέει η Γκόμεζ Αλκόρτα. Οταν αφεθεί ελεύθερη, η Μιλάγρο Σάλα θα είναι και πάλι ηγέτιδα της πατρίδας της και, πια, λόγω της υπόθεσης, σύμβολο του αγώνα κατά του καθεστώτος. Θα είναι μια τεράστια νίκη αν η Μιλάγρο Σάλα, μια ιθαγενής γυναίκα, ανέλθει από το κελί της φυλακής στα ανώτερα κλιμάκια του πολιτικού κόσμου της Αργεντινής.

 

 

*Η δικηγόρος της Μιλάγρο, Γκόμεζ Αλκόρτα, ανέλαβε υπουργός Ισότητας στη νέα κυβέρνηση της Αργεντικής.

*To άρθρο μεταφράστηκε από τα αγγλικά, από τη Λαμπρινή Θωμά, με την άδεια του συγγραφέα. Το πρωτότυπο θα το βρείτε εδώ