«Ο νόμος θα εφαρμοστεί με αυστηρότητα», ήταν η δήλωση του προέδρου της Γαλλίας, Εμμανουέλ Μακρόν, την Παρασκευή που μας πέρασε, μιλώντας για την απαγόρευση στα σχολεία, που ανοίγουν σήμερα Δευτέρα, της αμπάγια, ενός μάξι γυναικείου ενδύματος που το ίδιο το επίσημο Γαλλικό Μουσουλμανικό Συμβούλιο χαρακτήρισε “μη θρησκευτικό” και “είδος της μόδας”.

Όντως, δεν πρόκειται για θρησκευτικό ένδυμα – αυτό το παραδέχονται ακόμη και οι υποστηρικτές της απαγόρευσης. Που, λένε, όμως πως «έχει πάρει θρησκευτικό χαρακτήρα γιατί έχει συνδεθεί στο νου πολλών με το Ισλάμ». Και, η αστυνομία της σκέψης αποφάσισε πως, αφού έχει συνδεθεί στο μυαλό πολλών με το Ισλάμ – ποιών; των δεξιών και ακροδεξιών -, θα πρέπει να απαγορευτεί στα σχολεία ωσάν όντως να ήταν θρησκευτικό σύμβολο. «Ξέρουμε ότι θα υπάρξουν περιπτώσεις που θα θελήσουν να δοκιμάσουν την αποφασιστικότητά μας στην εφαρμογή του νόμου και να αγνοήσουν το δημοκρατικό σύστημα. Δεν θα τα καταφέρουν», συνέχισε ο Μακρόν, που ανακοίνωσε «ειδικευμένο προσωπικό» που θα αναλάβει καθήκοντα σε «ευαίσθητα σχολεία» ως αστυνομία ενδυμασίας… Σύμφωνα με το υπουργείο παιδείας, πρόκειται για 14.000 στελέχη της εκπαίδευσης «που θα εκπαιδευτούν ως το τέλος του χρόνου στην επιβολή της κοσμικότητας» στους οποίους «θα προστεθούν άλλες 300.000 μέχρι το 2025»…

H απαγόρευση αφορά και ένα είδος παραδοσιακής κελεμπίας (khamis) που φορούν οι άρρενες μαθητές, όμως αυτό μόνο στα χαρτιά. Όλες οι υπουργικές και προεδρικές δηλώσεις αφορούσαν μόνον στο γυναικείο ένδυμα, την αμπάγια. «Αποφάσισα ότι δεν θα επιτρέπεται πλέον η αμπάγια στα σχολεία … Φορούν αυτές τις ενδυμασίες για να αποσταθεροποιήσουν τα σχολεία» είπε ο υπουργός Παιδείας, Γκαμπριέλ Ατάλ, χωρίς να ντραπεί.

Ο νόμος στον οποίο στηρίζεται η απαγόρευση είναι ο γνωστός νόμος του 2004, που απαγόρευσε τη μαντήλα, το τουρμπάνι των Σιχ, την εβραϊκή κιπά και τους «μεγάλους» σταυρούς στο σχολείο, μέχρι και τη δευτεροβάθμια. Η διαφορά όμως σήμερα είναι πως, τα συγκεκριμένα ενδύματα δεν αποτελούν θρησκευτική υποχρέωση. Είναι ξεκάθαρα παραδοσιακές φορεσιές. Γι’ αυτό και η πονηρή δήλωση του υπουργού παιδείας, «όταν μπαίνεις σε μια τάξη δεν πρέπει να μπορείς να καταλάβεις ποιά είναι η θρησκεία των μαθητών μόνο και μόνο κοιτώντας τους». Η ταύτιση της αμπάγια με το Ισλάμ γίνεται με τη λογική ότι το συγκεκριμένο ένδυμα φοριέται σε κυρίως μουσουλμανικές χώρες άρα όσοι το φορούν είναι μουσουλμάνοι – το σωστό συμπέρασμα φυσικά είναι «προέρχονται από κυρίως μουσουλμανικές χώρες», είναι η παράδοσή τους. Όπως γράφει και η Λε Μοντ – που δε φημίζεται για τα φιλοϊσλαμικά της αισθήματα- «η αμπάγια, αραβική λέξη για τον χιτώνα, είναι ένα παραδοσιακό ένδυμα, συνήθως ελαφρύ και χαλαρό, που φοριέται πάνω από άλλα ενδύματα, από τους ώμους ως τα πόδια… Αν και είναι συνήθως γυναικείο ένδυμα, με άλλη κοπή φοριέται και από άντρες. Συνήθως είναι σε ουδέτερα χρώματα, αλλά υπάρχουν και μοντέρνες πιο φωτεινές εκδόσεις». Η αμπάγια είναι ένα ελαφρύ μάξι ένδυμα, και πολύ εύκολα μπορεί να παρεξηγηθεί οποιοδήποτε μάξι ένδυμα ως αμπάγια. Το απέδειξε η πρώην υπουργός Ισότητας, Σεσίλ Ντυφλό, δημοσιεύοντας ένα πανάκριβο φόρεμα της γκούτσι, και παρακολουθώντας πως πολλοί το παρεξήγησαν ως αμπάγια. Τι διαχωρίζει το γκούτσι φόρεμα από μια αμπάγια; ότι η τελευταία είναι πιο …αποκαλυπτική…

Το μπουρκίνι και οι παροχές υπηρεσιών

Παρότι ο νόμος υποτίθεται ότι αφορά και στο παραδοσιακό ανδρικό αίτημα, οι μουσουλμάνες γυναίκες της Γαλλίας το είδαν ως μία ακόμη επίθεση εναντίον τους – κι όχι άδικα. Ειδικά σε αυτές επιβάλλονται οι ασφυκτικές απαγορεύσεις και αυτές στοχοποιούνται, όχι μόνο στο σχολείο αλλά παντού. Και αυτό έγινε εμφανέστατο με την “υπόθεση μπουρκίνι”, που έφτασε και ξανάφτασε στα δικαστήρια της χώρας. Πρώτη φορά ήταν η εποχή που η Γκρενόμπλ επέτρεψε να φορούν μπουρκίνι στις δημόσιες πισίνες και τα κολυμβητήρια, και στις δημόσιες ακτές, όσες γυναίκες το επιθυμούσαν. Το μπουρκίνι συνδέεται με το ισλάμ, και ξεκίνησε ως «λύση» για τις πιστές μουσουλμάνες γυναίκες, είναι αλήθεια, αλλά σήμερα περίπου οι μισές πωλήσεις του αφορούν σε μη μουσουλμάνες γυναίκες που έχουν ευαίσθητο δέρμα, έχουν θεραπευτεί από καρκίνο, ή απλώς θέλουν να αποφύγουν τις γηραντικές ακτίνες του ήλιου για λόγους καλλονής, όπως η αμερικανίδα ηθοποιός Λίνσεϊ Λόχαν και η βρετανή σταρ σεφ Νιγκέλα Λόσον, για να αναφέρουμε δύο γνωστές, δυτικές, κοσμικές κυρίες που έχουν εμφανιστεί με αυτό.

Η απόφαση της Γκρενόμπλ να επιτρέψει το μπουρκίνι προκάλεσε και τότε δημόσιο διάλογο και έφερε την ακροδεξιά στα δικαστήρια, κατά του δήμου. Δικαστήρια που όφειλαν να αποφασίσουν πόση σάρκα πρέπει να δείχνει μια γυναίκα για να θεωρείται κοσμική από την γαλλική πολιτεία… Η Μαρίν Λεπεν είχε ξεσπαθώσει λέγοντας πως αν επιτραπούν τα μπουρκίνι «θα σαρώσουν οι ισλαμιστές φονταμενταλιστές τη Γαλλία». Ο υπουργός Εσωτερικών, ο διαβόητος Γεράλντ Νταρμανίν, είχε κατηγορήσει το δήμο της Γκρενόμπλ, και το τοπικό δικαστήριο που επέτρεψε το μπουρκίνι, για «απαράδεκτη πρόκληση» και χαιρέτησε την απόφαση του δικαστηρίου, κατά του δήμου της Γκρενόμπλ, ως «νίκη των γαλλικών αξιών και της Γαλλικής Δημοκρατίας». Η κατάσταση ήταν γελοία, και ο διεθνής Τύπος το αναδείκνυε. «Αν σε ενοχλεί μια γυναίκα που δεν δείχνει γυμνά τα πόδια της στην παραλία, το πρόβλημα δεν είναι το Ισλάμ, το πρόβλημα είσαι εσύ», είχε γραφτεί τότε στην Γκάρντιαν… Ομως η Γαλλία είχε αποφασίσει: αν η γυναίκα δεν δείχνει σάρκα, δε δικαιούται δημόσιες παροχές, και ας φορολογείται.

Άλλη απόφαση, του ανωτάτου δικαστηρίου, φέτος τον Αύγουστο, για έναν άλλο δήμο (με δήμαρχο του κόμματος Λεπεν) έχει επαναφέρει το ζήτημα της νομιμότητας γιατί, στη νέα περίπτωση, απορρίπτεται η απαγόρευση του μπουρκίνι… Κοινώς, το θέμα δεν τελειώνει ούτε πρόκειται να τελειώσει εδώ. Άλλωστε, η Γαλλία ήδη συζητά τι θα γίνει στους Ολυμπιακούς του 2024, επί γαλλικού εδάφους, με τις μουσουλμάνες αθλήτριες που ίσως θέλουν να φορούν χιτζάμπ ή μπουρκίνι…

Ο ρατσισμός και η …γαλλική ανωτερότης του Μακρόν

Έχει ενδιαφέρον πως, στην προηγούμενη κυβέρνηση Μακρόν το ζήτημα της αμπάγια είχε πάλι ανακινηθεί (από τη δεξιά και ακροδεξιά) αλλά η κυβερνητική απάντηση ήταν πολύ πιο ήπια. Ο τότε υπουργός παιδείας – σενεγαλικής καταγωγής- Παπ νΝτιαγέ, είχε στείλει οδηγία στα σχολεία, με την οποία άφηνε στους διευθυντές να κρίνουν αν συγκεκριμένο ένδυμα, σε κάποια μαθήτρια ή σε κάποιο μαθητή, έφερε θρησκευτικό φορτίο και δεν ήταν απλώς παράδοση – κάτι που τότε η ακροδεξιά και δεξιά είχε κρίνει ως «χαλαρότητα στην εφαρμογή του νόμου». Για να γίνει αντιληπτό για τι αριθμό περιστατικών μιλάμε, το σύνολο των 4.710 αναφορών περιστατικών της περσινής σχολικής χρονιάς αφορούσε και σε κελεμπίες και σε αμπάγια, και εκδηλώθηκε μόνον σε 150 σχολεία (δηλαδή απασχόλησε μόνον 150 διευθύνσεις σχολείων) μεταξύ των δεκάδων χιλιάδων δημοτικών και γυμνασίων της Γαλλίας. Το αν αυτό οφείλεται στην πολιτική θέση συγκεκριμένων διευθυντών και διευθυντριών ή σε όντως «θρησκευτικό ρούχο» το κρίνει ο καθένας.

Πέρα από την προφανή προσπάθεια του Μακρόν να απευθυνθεί και στο ακροδεξιό κοινό, αλλά και να μεταφέρει το ενδιαφέρον σε ένα θέμα που πάντα διχάζει τη Γαλλία και μονοπωλεί τον δημόσιο διάλογο, αφού η πρώτη ημέρα στα σχολεία, σήμερα, συμπίπτει και με την εφαρμογή του νέου του συνταξιοδοτικού νόμου, ο γάλλος πρόεδρος έχει και ο ίδιος πολλές φορές εκδηλωθεί ρατσιστικά και προσβάλει ακόμη και ομολόγους του.

Όταν, το 2017, “αστειεύτηκε” ότι ο πρώην πρόεδρος της Μπουργκίνα Φάσο, Καμπορέ, “Πάει να φτιάξει το ερ κοντίσιον” , ήταν άμεσες οι αντιδράσεις από άκρου εις άκρον της υπό τη Σαχάρα Αφρικής.  Η δικαιολογία του Μακρόν ότι “ήταν αστειάκι” και “κάποιοι στην Αφρική πρέπει να γίνουν πιο χοντρόπετσοι” μόνο λάδι έριξε στη φωτιά. Η λαοφιλία του πραξικοπήματος που έφερε στην εξουσία τον Ιμπραήμ Τραορέ αποδίδεται εν μέρει και σε εκείνη τη δήλωση, από τα μέσα ενημέρωσης της ηπείρου.

Αντίστοιχα προκλητική είχε θεωρηθεί και η επίσκεψή του στο Λίβανο, μετά την πολύνεκρη και καταστροφική έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού. Ήταν διεθνείς οι αντιδράσεις, τότε, στον πατερναλιστικό του λόγο, σε μια χώρα που απέκοψε από τη Συρία και έχτισε πάνω στο “διαίρει και βασίλευε” η Γαλλία, και την κυβέρνησε για πάνω από 20 χρόνια, ως αποικία. Ο Μακρόν επισκέφτηκε το Λίβανο δύο μέρες μετά την τραγωδία και δήλωσε, μεταξύ άλλων, ότι «θα επιστρέψει για να ελέγξει την πρόοδο που έχει γίνει» ένα μήνα μετά (ημερομηνία που συνέπιπτε με τα 100 χρόνια από τη δημιουργία του Λιβάνου). Ως ποιός και τι θα «ήλεγχε την πρόοδο» σε ένα ανεξάρτητο κράτος δε χρειάστηκε να το πει…

Και πάλι, το 2017, στην επίσκεψή του στη Γαλλική Γουιάνα, στη Νότιο Αμερική, απαντώντας σε διαδηλωτές που ζητούσαν βελτίωση των υποδομών, μέτρα κατά της ανεργίας και υπέρ της ανάπτυξης, είχε πει πως “δεν είναι ο Αη-Βασίλης και οι κάτοικοι της Γουιάνας δεν είναι τίποτε παιδάκια” για να περιμένουν πως “θα φέρει δώρα από το κράτος”. Η περιοχή βρισκόταν ήδη έξι μήνες σε αναταραχή, καθώς ο πληθυσμός αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα από τις ελλείψεις υποδομών, την υπανάπτυξη και την ανεργία, και, τα τελευταία χρόνια, από την αύξηση των εισροών μεταναστών. «Το κράτος σας έδωσε πολλές υποσχέσεις που δεν κράτησε» παραδέχθηκε ο Μακρόν για τη μητροπολιτική Γαλλία, και έτσι δικαιολόγησε το γεγονός ότι ο ίδιος δεν θα έδινε καμμία υπόσχεση. Η οργή είχε και τότε ξεχειλίσει στην Γαλλική Γουιάνα, όπου οι κάτοικοι για μια περίοδο είχαν καταλάβει και το διαστημικό κέντρο από όπου εκτοξεύονται οι ευρωπαϊκοί δορυφόροι.

Κι αυτά είναι τα πρώτα παραδείγματα αποικιοκρατικού λόγου που έρχονται στο μυαλό, μαζί με το όνομα του γάλλου προέδρου. Με λίγα λόγια, πέραν της πολιτικής αναγκαιότητας να στρέψει αλλού την επικαιρότητα, και όχι στον εφαρμοζόμενο νόμο περί συνταξιοδότησης, ο πρόεδρος της Γαλλίας δεν είχε παρά να ξαναβγάλει βόλτα τον αποικιοκράτη που συντηρεί επιμελώς εντός του..