του Μιχάλη Γιαννεσκή
Κοίτα ποιος μιλάει
Η πρόσφατη επιστολή του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ προς τους Ευρωπαίους ηγέτες είναι πρωτοφανής και ενδεικτική της κατάστασης που επικρατεί στην ΕΕ. Ο Τουσκ κατονομάζει τις απειλές που αντιμετωπίζει η ΕΕ «για πρώτη φορά στην ιστορία της»: την «κατηγορηματική» Κίνα, την «επιθετική» Ρωσία, και την «ανησυχητική» νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ.
Η ανησυχία του Τουσκ και των άλλων ηγετών εκδηλώνεται ξεκάθαρα στο τέλος της επιστολής: «Η ΕΕ δεν πρέπει να εγκαταλείψει το ρόλο της ως μια εμπορική υπερδύναμη», διότι η διάσπασή της θα οδηγήσει στην εξάρτησή της από τις τρεις υπερδυνάμεις ΗΠΑ, Ρωσία και Κίνα.
Η επιστολή αποτελεί μείγμα επιλεκτικής μνήμης, ειρωνείας και υποκρισίας. Ο Τούσκ παραβλέπει τα επανειλημμένα «ανοίγματα» της ΕΕ προς την Κίνα στο παρελθόν, και τις ευρωπαϊκές επενδύσεις στη Ρωσία. Ο υπέρμαχος των θεσμών καταδικάζει τα λάθη που έκαναν «αυτοί για τους οποίους η ιδεολογία και οι θεσμοί έχουν γίνει πιο σημαντικοί από τα συμφέροντα και τα συναισθήματα των ανθρώπων».
Ωστόσο ο Τουσκ δεν είναι ο μόνος που κάλεσε τους Ευρωπαίους και τους Αμερικανούς να επιδείξουν αλληλεγγύη και ενότητα. Παρεμφερείς εκκλήσεις έκαναν πρόσφατα πολλοί άλλοι, όπως ο πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου Σουλτζ, ο Ευρωπαίος επίτροπος Μοσκοβισί και ο πρώην υπουργός εξωτερικών της Βρετανίας Ντέιβιντ Μίλιμπαντ.
Τα διατλαντικά πυρά
Ένας κύριος λόγος για τις παραπάνω προσπάθειες συσπείρωσης των Ευρωπαίων ηγετών είναι ότι οι σχέσεις ΗΠΑ-ΕΕ κλονίστηκαν ριζικά μετά την εκλογή του Τραμπ στις ΗΠΑ. Η εσπευσμένη επίσκεψη της Τερέζα Μει στην Ουάσινγκτον, το άνοιγμα του Τραμπ προς τη Ρωσία, οι δηλώσεις του για επιβολή δασμών στα γερμανικά προϊόντα που εισάγονται στις ΗΠΑ, και οι πρόσφατες επιθέσεις εκπροσώπου του κατά της επικυριαρχίας της Γερμανίας στην ευρωζώνη, προμηνύουν δυσοίωνες εξελίξεις για την ΕΕ.
Επιπλέον, ο Τραμπ έχει αλλεπάλληλες συναντήσεις με τραπεζίτες και βιομηχάνους για να τους παροτρύνει να επενδύσουν ή να μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους στις ΗΠΑ. Συνεπώς, οι ηγέτες της ΕΕ μάλλον δικαιολογημένα βλέπουν τις παραπάνω εξελίξεις σαν προσπάθειες περιθωριοποίησης της Ευρώπης.
Το φάσμα του Frexit
Ταυτόχρονα, μια νέα απειλή για την ΕΕ αναδύεται, καθώς οι πιθανότητες εκλογής της Λεπέν στην προεδρία της Γαλλίας αυξάνονται καθημερινά. Μέχρι στιγμής, η Λεπέν προηγείται στις περισσότερες δημοσκοπήσεις. Ο υποψήφιος της δεξιάς Φιγιόν φαινόταν ο μόνος που θα μπορούσε να τη νικήσει στο δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών, προτού το σκάνδαλο με τις απολαβές της συζύγου του επηρεάσει τη δημοτικότητα του.
Η Λεπέν δεν θα εκλεγεί μόνο εάν οι ψηφοφόροι όλων των υπολοίπων κομμάτων υποστηρίξουν έναν άλλο υποψήφιο. Αυτό είχε συμβεί το 2002, όταν αριστεροί και κεντροαριστεροί ψηφοφόροι «βούλωσαν τη μύτη τους» και ψήφισαν τον Σιράκ, τον υποψήφιο της δεξιάς, για να μην εκλεγεί πρόεδρος ο φασιστοειδής πατέρας της Λεπέν. Ωστόσο σήμερα, μετά τις εμπειρίες του Brexit και της εκλογής του Τραμπ, μια παρόμοια συσπείρωση απογοητευμένων ψηφοφόρων γύρω από έναν αντίπαλο της Λεπέν δεν είναι καθόλου σίγουρη.
Μια εκλογική νίκη της Λεπέν θα αποτελέσει ορόσημο για την ΕΕ. Η Λεπέν έχει δηλώσει ότι, εάν εκλεγεί, θα βγάλει τη Γαλλία από την ευρωζώνη μέσα σε 6 μήνες. Και έχει επιδείξει πλήρη περιφρόνηση των ευρωπαϊκών αρχών, αρνούμενη να επιστρέψει στην ΕΕ κονδύλια τα οποία χρησιμοποίησε για το κόμμα της, παραβιάζοντας τους σχετικούς κανονισμούς.
Φοβού τους Ευρωπαίους και αλληλεγγύη φέροντας
Οι προτροπές των Ευρωπαίων ηγετών για ενότητα και συμπαράσταση δεν συνάδουν με τα δείγματα «αλληλεγγύης» που έχουν δώσει μέχρι σήμερα, αδιαφορώντας για την οικονομική εξαθλίωση εκατομμυρίων πολιτών της ΕΕ. Οι γεμάτες κροκοδείλια δάκρυα δηλώσεις του Τουσκ και των ομοϊδεατών του δεν μπορούν να πείσουν όσους έχουν υποφέρει από τα μέτρα λιτότητας.
Οι σημερινοί ηγέτες της ΕΕ ανησυχούν γιατί βλέπουν την επερχόμενη υποβάθμιση και κατακερματισμό της «εμπορικής υπερδύναμης» της Ευρώπης, με ότι αυτό συνεπάγεται για τους ίδιους και τα συμφέροντα που εξυπηρετούν. Όμως δεν θα πρέπει να προκαλέσει έκπληξη εάν εν καιρώ φανούν ένθερμοι υποστηρικτές και πρόθυμοι υπηρέτες για όποια νέα ισορροπία δυνάμεων προκύψει και, σαν τον ταύρο της μυθολογίας, αρπάξει την κατακερματισμένη Ευρώπη. Πάνω απ’ όλα, business is business.