Ρεπορτάζ: Τζένη Τσιροπούλου, Νάντια Ρούμπου

Κείμενο: Τζένη Τσιροπούλου

Σερβιτόρος ή Airbnb;

Το Airbnb κατατάσσεται στη λεγόμενη οικονομία του διαμοιρασμού -με απλά λόγια, οι καταναλωτές μπορούν να μοιράζονται και να ανταλλάζουν ιδέες, υπηρεσίες ή προϊόντα, όπως το διαμέρισμα, το εξοχικό ή το ποδήλατό τους, χωρίς μεσάζοντες, μέσω του διαδικτύου και με μειωμένο κόστος.

Η κινητικότητα των ανθρώπων στις μέρες μας ενισχύει τις διαπολιτισμικές συναντήσεις, ταυτόχρονα όμως μεταμορφώνει την κοινωνία υποδοχής των επισκεπτών. Άλλοτε ως τουρίστες φτάνουν μέχρι και να καθορίζουν το πώς θα κατασκευαστεί το τοπίο για να εξυπηρετεί τις καταναλωτικές τους ανάγκες και άλλοτε ως πιο «μόνιμοι» περαστικοί -δημοσιογράφοι ή καλλιτέχνες που έρχονται για να δημιουργήσουν στον αστικό καμβά της κρίσης ή συγγραφείς που αναζητούν έμπνευση σε ένα ελληνικό νησί- επηρεάζουν τους νόμους της αγοράς και της ζήτησης, επιδρώντας στο πρόσωπο της πόλης και στο δικαίωμα στη στέγη.

Σήμερα, υπάρχουν ακόμα και οικογένειες που μετακομίζουν σε σπίτια συγγενών ή φίλων για να διαθέσουν το σπίτι τους στο Airbnb και έτσι να αποπληρώσουν σταδιακά τα δάνεια κατοικίας που είχαν πάρει και να αυξήσουν το εισόδημά τους μέσα στην κρίση. Αποτέλεσε μια λύση απέναντι στην ανεργία, φέρνοντας όλο και πιο συχνά το δίλημμα στους νέους: σερβιτόρος ή Airbnb; Και μπορεί το Airbnb να βρίσκεται στα σπάργανα στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες χώρες, αλλά αν ζείτε στο κέντρο της Αθήνας ή έτυχε να αναζητήσετε σπίτι προς ενοικίαση πρόσφατα, ίσως να γνωρίζετε ακριβώς σε τι αναφέρομαι. «Μήπως είστε εταιρεία που θέλει να νοικιάσει το σπίτι για να το βάλει στο Airbnb μετά;» ήταν η ερώτηση της κυρίας στην άλλη άκρη της γραμμής όταν πριν λίγες βδομάδες ενδιαφέρθηκα για το σπίτι που νοίκιαζε στο Κουκάκι.

«Σε κάποιες περιοχές, ιδιαίτερα στο ιστορικό κέντρο, έχει ανέβει σημαντικά το μίσθωμα αλλά και οι εμπορικές τιμές, γιατί διάφορες εταιρείες ψάχνουν να αγοράσουν κατοικίες και να τις χρησιμοποιήσουν μετά επενδυτικά. Το Κουκάκι και το Θησείο είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα περιοχών που η ζήτηση έχει ανέβει πάρα πολύ και δε βρίσκεις πια να νοικιάσεις σπίτι γιατί η συμβατική μίσθωση έχει μετατραπεί σε Airbnb. Αυτό αρχίζει να επεκτείνεται και στους Αμπελόκηπους και σε άλλες περιοχές γύρω από το κέντρο των Αθηνών, ειδικά όπου υπάρχει μετρό και ηλεκτρικός. Ακόμα δεν έχουμε δει συνολικά τις επιπτώσεις και το κατά πόσο είναι αρνητικό ή θετικό, θα το δείξει η πορεία» εξηγεί στο TPP o αντιπρόεδρος του Συλλόγου Μεσιτών Αθηνών-Αττικής, Ελευθέριος Ποταμιάνος.  
 
Στην ερώτηση αν υπάρχουν αρνήσεις να ανανεωθούν τα υπάρχοντα συμβόλαια σε μακροχρόνιους νοικάρηδες προκειμένου τα σπίτια να ελευθερωθούν για να διατεθούν για Airbnb, ο κ. Ποταμιανός απαντάει:

«Βεβαίως. Συμβαίνει συνέχεια πλέον και έχει συμβεί και σε δικούς μου ανθρώπους. Οι ιδιοκτήτες σκέφτονται ότι θα βγάλουν πολύ περισσότερα χρήματα αν διαθέσουν τα σπίτια τους στο Airbnb. Επίσης, κάποιοι μικροί ιδιοκτήτες πείθονται να πουλήσουν τα σπίτια τους σε εταιρείες που συλλέγουν διαμερίσματα και τα μισθώνουν μέσω του Airbnb [επιχειρηματικό Airbnb]. Αναμένουμε να δούμε πώς θα λειτουργήσει στην πράξη ο νόμος που ρυθμίζει τη βραχυχρόνια μίσθωση ακινήτων στο πλαίσιο της οικονομίας του διαμοιρασμού [βλ. Άρθρο 111 του Νόμου 4446/2016] ώστε να καταλάβουμε πώς θα διαμορφωθεί η κατάσταση. Συγκεκριμένα, έχουν αναγγείλει ότι από την 1η Ιανουαρίου 2018, θα τεθεί σε λειτουργία μια online πλατφόρμα διαφάνειας, όπου θα δηλώνονται οι βραχυχρόνιες μισθώσεις τύπου Airbnb».

Σύμφωνα με την πλατφόρμα insideairbnb.com που συγκεντρώνει τα σχετικά στοιχεία, στην Αθήνα υπάρχουν αυτή τη στιγμή 5.127 διαθέσιμα καταλύματα στο Airbnb. Το 83,2% από αυτά είναι ολόκληρα διαμερίσματα, το 15,8% είναι δωμάτια διαθέσιμα μέσα σε σπίτι με οικογένεια ή άλλους κατοίκους και το 1% είναι δωμάτια για να τα μοιραστείς με κάποιον συγκάτοικο. Η τιμή κυμαίνεται στα 55 ευρώ το βράδυ για την ενοικίαση σπιτιού, που με έναν απλό υπολογισμό συμπεραίνει κανείς εύκολα ότι με δέκα μέρες ενοικίασης, ένας ιδιοκτήτης έχει αποκομίσει ποσό που αντιστοιχεί σε δύο μήνες συμβατικής μακροχρόνιας μίσθωσης.


Screenshot από το insideairbnb.com

Η αφετηρία, λοιπόν, του προβλήματος είναι όταν οι ιδιοκτήτες βλέπουν ότι το να νοικιάζουν σε τουρίστες και ξένους που θα μείνουν για λίγο στην πόλη αποφέρει γρηγορότερα περισσότερα χρήματα από ό,τι αν νοίκιαζαν σε ντόπιους, παραγκωνίζοντας έτσι τη μακρόχρονη μίσθωση σε οικογένειες ή φοιτητές. Τα διαθέσιμα σπίτια μειώνονται ενώ τα ενοίκια στην αγορά αυξάνονται. Δεδομένου και ότι δεν απαιτείται βάψιμο, ανακαίνιση ή συμβόλαια και μέχρι τώρα το εισόδημα από Airbnb δεν φορολογούνταν, η ιδέα δεν ακουγόταν άσχημη σε πολλούς.

Home sweet home;

«Οι ήχοι του δρόμου έχουν αλλάξει εντυπωσιακά. Κάθε πέντε-δέκα λεπτά στα Εξάρχεια ακούς μια βαλίτσα στο πλακόστρωτο. Η σύνθεση του πληθυσμού έχει αλλάξει επίσης. Το καταλαβαίνεις από τους ανθρώπους που κάθονται στα μαγαζιά και τις γλώσσες που ακούς. Προφανώς δεν είναι μια αρνητική εικόνα, ωστόσο πέρα από τις τιμές που είναι πολύ υψηλές, ένα άλλο ζήτημα είναι ότι όταν αποσύρεται αυτός ο τουριστικός πληθυσμός, η πόλη σκοτεινιάζει. Η τουριστική επίθεση σε ένα αστικό περιβάλλον απωθεί τον γηγενή πληθυσμό και άρα η ζωή αυτής της πόλης εξαρτάται από το πόσο πολλούς τουρίστες έχει. Έχουμε και ακραία φαινόμενα σε υπερτουριστικοποιημένες περιοχές που αδειάζουν ή γίνονται ακόμα και επικίνδυνες όταν λείπει ο τουρίστας» λέει η Τόνια Κατερίνη, πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Αρχιτεκτόνων και μέλος της Ενωτικής Πρωτοβουλίας κατά των Πλειστηριασμών στο TPP.

Η κ. Κατερίνη στις αρχές του μήνα ήταν ομιλήτρια σε εκδήλωση με θέμα τις συνέπειες του αλόγιστου Airbnb στις πόλεις μας και συνόψισε τις αρνητικές επιπτώσεις της υπερτουριστικοποίησης και της ενοικίασης α λα Airbnb ως εξής: αλλοίωση ή και ερήμωση περιοχών, αύξηση όχλησης, μείωση θέσεων εργασίας γιατί η αγορά θα εξυπηρετεί κυρίως τις πιο περιορισμένες ανάγκες του τουρίστα (καφέ, μπαρ, αλυσίδες εστιατορίων), αύξηση φοροδιαφυγής, εταιρείες που παίρνουν τα σπίτια για να τα νοικιάσουν πλήττοντας τους ντόπιους, τους μετανάστες και τους φοιτητές, αδιαφάνεια και υπερκέρδη κυκλωμάτων και μια πόλη όπου ο χώρος θα τείνει να γίνεται όλο και πιο δυσεύρετος και ακριβός. Σε κάποιες πόλεις -όχι και τόσο μακριά μας- αυτές οι συνέπειες είναι ήδη πραγματικότητα.

Για τα ελληνικά δεδομένα δε, τονίζει η κ. Κατερίνη, «Σημαντική διάσταση είναι και η δυνατότητα που θα δίνεται πλέον σε οποιονδήποτε μέσω των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών [που ξεκινούν τον Νοέμβριο] να αποκτήσει εύκολα και αθόρυβα -χωρίς την “ενοχλητική” παρουσία του Κινήματος, όπως συμβαίνει στα Ειρηνοδικεία- πλήθος ακινήτων σε εξευτελιστικά χαμηλές τιμές, ιδιαίτερα τώρα που η τιμή εκκίνησης δεν θα είναι η αντικειμενική αλλά η εμπορική».

Οι τελευταίοι των… Βενετσιάνων

«Αγαπητέ τουρίστα, καλώς ήρθες στη Βενετία. Ελπίζουμε να απολαύσεις στο έπακρον την ομορφιά και τα μνημεία της. Είσαι τυχερός που θα συναντήσεις την τελευταία γενιά ενός πολιτισμού 1.000 χρόνων που κατάφερε να επιβιώσει μετά από πολέμους, πείνα, πανούκλα και φυσικές καταστροφές. Θα μείνεις σε ένα σπίτι που νοίκιασες για λίγες μέρες μέσω του Airbnb ή κάποιου παρόμοιου website; Αν ναι, τότε είσαι υπεύθυνος για την εκτόπιση των τελευταίων κατοίκων που είναι η ψυχή αυτής της πόλης, […] την πολιτισμική ερήμωση της πόλης, […] την αφόρητη αύξηση των ενοικίων που αναγκάζουν τους ντόπιους να φύγουν. […] Απόλαυσε τη διαμονή σου στα πρώην σπίτια μας.»

Από αφίσα που τοιχοκολλήθηκε στη Βενετία και έκανε το γύρο του διαδικτύου.

Μέχρι το 2030 στη Βενετία δεν θα υπάρχει κανένας μόνιμος κάτοικος. Ο τουρισμός θα έχει ισοπεδώσει τα πάντα, συμφωνεί και το ντοκιμαντέρ «Το Σύνδρομο της Βενετίας» (2012) του Αντρέας Πίτσλερ.

Η Βενετία των 55.000 κατοίκων είναι μια πόλη που φιλοξενεί πάνω 20 εκατομμύρια τουρίστες το χρόνο, δηλαδή στη Βενετία δεν υπάρχει ούτε μία μέρα του χρόνου που οι κάτοικοι να είναι περισσότεροι από τους τουρίστες. Οι κάτοικοι της πόλης είναι κυρίως τρίτης ηλικίας και σε ένα σκηνικό σαν φιξ καρέ για selfies, η κατανάλωση έχει προσαρμοστεί στον μαζικό τουρισμό. Πολλοί νέοι μεταναστεύουν μιας και «δεν θέλουν να πουλάνε σουβενίρ» ή «να γίνουν γονδολιέρηδες», ενώ οι τελευταίοι των Βενετών πουλάνε τα ακίνητά τους σε μεσιτικές εταιρείες  γιατί λόγω της παλαιότητας και των καναλιών το κόστος συντήρησης είναι υπέρογκο.

Φέτος τον Ιούλιο, 2.000 Βενετοί έκαναν πορεία στην πόλη τους, διαμαρτυρόμενοι για τα νοίκια που αυξάνονται, τα κρουαζιερόπλοια που φέρνουν μιλιούνια τουριστών και τη συνεπακόλουθη μόλυνση που δημιουργείται. Εν τω μεταξύ, τον προηγούμενο μήνα, ο δήμαρχος της πόλης είχε ήδη δώσει το πράσινο φως για την απαγόρευση δημιουργίας νέων ξενοδοχείων στη Βενετία ή επέκτασης των ήδη υπαρχόντων.

«Η Σαντορίνη δεν απέχει πολύ από τη δυστοπία της Βενετίας» λέει η κ. Κατερίνη, θυμίζοντας μας τις πολύ πρόσφατες εικόνες αναπληρωτών εκπαιδευτικών που αναγκάστηκαν να διανυκτερεύσουν σε sleeping bags στις παραλίες της Σαντορίνης και της Μυκόνου ή στα αυτοκίνητά τους λόγω του ότι όλα τα δωμάτια ήταν νοικιασμένα σε τουρίστες ή κόστιζαν μια περιουσία.

«All Tourists are Bastards» 

Αυτό το καλοκαίρι οι αντιτουριστικές διαμαρτυρίες, ή η «τουρισμοφοβία» κατά άλλους, «παραθέρισαν» και σε άλλες πόλεις της Ευρώπης, όπως το Ντουμπρόβνικ της Κροατίας όπου γυρίστηκε το Game of Thrones. Λίγο πιο μακριά, στη Βαρκελώνη, τα συνθήματα «Tourists Go Home, Refugees Welcome» και «All Tourists are Bastards» δημιουργούσαν αμηχανία στους επισκέπτες.

Στη Βαρκελώνη των ενάμιση εκατομμυρίων κατοίκων και των 32 εκατομμυρίων τουριστών τον χρόνο, η συνθήκη «τα ενοίκια πάνω και οι ένοικοι έξω» έβαλαν τους τουρίστες και το Airbnb -το οποίο μετρά ήδη ένα μακρύ βίο εκεί- στο μάτι του κυκλώνα. Ταυτόχρονα, πέρα από τα ενοίκια που ανέβηκαν κατά 23% τα τελευταία 3 χρόνια, οι εργαζόμενοι στην εστίαση και στον τουρισμό δηλώνουν χαμηλά αμειβόμενοι και διεκδικούν καλύτερους μισθούς.

Σύμφωνα με τον Δήμο της Βαρκελώνης, στην πόλη υπάρχουν 16.000 καταλύματα προς ενοικίαση από τα οποία τα 7.000 είναι χωρίς άδεια. Πέρυσι η πρωτεύουσα της Καταλονίας επέβαλε πρόστιμο €600.000 στην Airbnb για διαφήμιση καταλυμάτων που δεν είχαν την απαιτούμενη άδεια. Επίσης, στους δρόμους κυκλοφορούν ελεγκτές, οι οποίοι με τη χρήση μιας εφαρμογής (app) διαπιστώνουν εάν τα ενοικιαζόμενα σπίτια είναι νόμιμα ή μη, ενώ στους ιδιοκτήτες-παραβάτες, εφόσον εντοπισθούν, μπορεί να επιβληθεί πρόστιμο έως και €60.000.

Στη Βαρκελώνη λειτουργεί πλέον και γραμμή για καταγγελίες παράνομης ενοικίασης με τα τηλεφωνήματα από 39 το 2015 να εκτοξεύονται στα 2.784 το 2016.

Πολλοί ιδιοκτήτες διατείνονται ότι το κάνουν από ανάγκη, αλλά η Οργάνωση για Βιώσιμο Τουρισμό στις Γειτονιές (Assemblea de Barris per un Turisme Sostenible) ισχυρίζεται ότι στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα μικρό αριθμό ιδιοκτητών που τους ανήκει η πλειοψηφία των κατοικιών. Στις λαϊκές γειτονιές της Βαρκελώνης δε, κάποιοι άνθρωποι αναγκάζονται να δίνουν έως και το 60% του εισοδήματός τους μόνο για να καλύψουν το ενοίκιό τους.

«Τα μέτρα που έλαβαν στη Βαρκελώνη είναι σωστά» σχολιάζει η κ. Κατερίνη στο TPP. Στρέφοντας ξανά το βλέμμα στην Ελλάδα προσθέτει ότι «Εδώ δεν υφίσταται η υποχρέωση για την κατοχή άδειας. Φέτος θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά η φορολόγηση στα έσοδα από το Airbnb, αλλά δεν υπάρχει ο αντίστοιχος ελεγκτικός μηχανισμός για εποπτεία των ενοικιαζόμενων καταλυμάτων. Γενικά, πρέπει να εφαρμοστούν πολιτικές στέγης που θα θωρακίζουν την κοινωνία από την επιθετικότητα της αγοράς. Σήμερα στην Αθήνα έχουμε 200.000 κενά διαμερίσματα, αλλά δεν υπάρχει καμία κρατική ή δημοτική μέριμνα ώστε κάποια από αυτά, μέσω χρηματοδοτικών προγραμμάτων ή μιας τράπεζας στέγης, να διατίθενται για φοιτητικές κατοικίες, για κατοικία των εποχιακώς εργαζόμενων στα νησιά ή των ηλικιωμένων που ζουν με συντάξεις πείνας. Θα πρέπει να αποσπάσουμε από την αγορά -που κάνει ως συνήθως τη δουλειά της- ένα κομμάτι του οικιστικού δυναμικού και να το χρησιμοποιήσουμε προς όφελος των ασθενέστερων».

«Συνάδελφοί μου εκπαιδευτικοί ζουν σε κάμπινγκ»

Τα «τραγικά αποτελέσματα της προσαρμογής των κοινωνικών παροχών (παιδεία, υγεία, κλπ.) στους νόμους της ελεύθερης αγοράς και της παράδοσης βασικών δικαιωμάτων όπως η στέγαση στις μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες» βιώνουν και οι εκπαιδευτικοί λέει ο Σεραφείμ Ρίζος, πρόεδρος του Συλλόγου Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης στα Χανιά, όπου η κατάσταση αυτή τη στιγμή είναι αρκετά δυσχερής.

Όπως περιγράφει ο ίδιος στο TPP:

«Η εύρεση κατοικίας έχει γίνει προνόμιο. To πρόβλημα εύρεσης στέγης είναι πάρα πολύ έντονο για τους φοιτητές και τους εκπαιδευτικούς που ήρθαν για τη νέα σχολική χρονιά. Υπάρχουν πολύ λίγα διαθέσιμα σπίτια γιατί πολυεθνικές εταιρείες έχουν δεσμεύσει μεγάλο αριθμό σπιτιών για τουριστική εκμετάλλευση και τα έχουν αποσύρει από την αγορά. Έπειτα, μια γκαρσονιέρα κοστίζει 350 ευρώ τον μήνα, για έναν αναπληρωτή με μισθό 800 ευρώ. Κι αν έχει και οικογένεια; Υπάρχουν συνάδελφοί μας που ζουν σε κάμπινγκ αυτή τη στιγμή. Υπάρχουν ιδιοκτήτες που έχουν φτάσει να διώχνουν συναδέλφους που ζουν χρόνια στις πόλεις του νομού Χανίων προκειμένου να βάλουν στα σπίτια τουρίστες.

»Συναντηθήκαμε με τον δήμαρχο, τον κ. Βάμβουκα, αλλά μας δήλωσε αδυναμία να παρέμβει. Συναντηθήκαμε και με το Σύλλογο Ιδιοκτητών Καταλυμάτων, οι οποίοι μας είπαν ότι θα ζητήσουν από τα μέλη τους να εκδηλώσουν ενδιαφέρον για ενοικίαση σε εκπαιδευτικούς.

»Υπάρχει το άρθρο 32 του νόμου 4483/2017 που προβλέπει ότι σε νησιωτικούς δήμους κάτω των 18.000 κάτοικων, ο Δήμος οφείλει να παρέχει σίτιση και κατάλληλο κατάλυμα στους υπαλλήλους και τους εκπαιδευτικούς. Ο δήμος Χανίων δεν ανήκει σε αυτούς αλλά άλλοι δήμοι της περιοχής που εμπίπτουν, δεν έχουν κάνει καμία σχετική κίνηση. Ρίχνουν το μπαλάκι στο κράτος και τελικά οι εκπαιδευτικοί είμαστε στον αέρα.  Δε ζητάμε ελεημοσύνη ούτε να “υιοθετήσει ο καθένας από έναν εκπαιδευτικό” όπως είπε ο δήμαρχος Σαντορίνης. Ζητάμε αξιοπρέπεια ως εργαζόμενοι».

«Δε δαιμονοποιούμε τον τουρισμό – Διεκδικούμε ισορροπία αυτόχθονα και τουρίστα»

Η πρόεδρος του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, κ. Κατερίνη, είναι μέλος του παγκόσμιου -ανοιχτού σε όλους αλλά άτυπου ακόμα- δικτύου ακτιβιστών για ένα δίκαιο Airbnb, το Fairbnb. Το Fairbnb είναι μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε σε ευρωπαϊκές πόλεις, όπως η Βαρκελώνη, η Βενετία, το Άμστερνταμ, το Βερολίνο και τώρα έχει φτάσει μέχρι το Μεξικό και τη Νέα Υόρκη. Πρόκειται για μια ανοιχτή διαδικασία συνεχώς σε εξέλιξη που διαμορφώνεται συλλογικά και στόχος του είναι αυτή η μορφή οικονομίας του διαμοιρασμού να οργανωθεί σε μια κλίμακα γειτονιάς ή μικρής πόλης, καθιστώντας τη διαδικασία της ενοικίασης σπιτιών σύντομης διάρκειας πιο δίκαιη και πιο ανταποδοτική για το σύνολο της κοινότητας. Η πρωτοβουλία παρουσιάστηκε και στην Αθήνα την 1η Σεπτεμβρίου και η αίθουσα ήταν γεμάτη κόσμο που αποζητούσε με ενδιαφέρον να καταλάβει καλύτερα αυτή την ιδέα.


Screenshot από το fairbnb.coop

Ο στόχος δεν είναι η δαιμονοποίηση του τουρισμού «γιατί η πολιτισμική ανταλλαγή είναι απαραίτητη και τη στηρίζουμε, αλλά δεν πρέπει να κατασκευαστεί μια ανισότητα ανάμεσα στον αυτόχθονα και στον τουρίστα που αφήνει χρήμα σε μια χώρα που το έχει ανάγκη» λέει η αρχιτέκτονας στο TPP.

Πώς θα μπορούσε να λειτουργεί τελικά στην πράξη μια πρωτοβουλία δίκαιη, προς όφελος της γειτονιάς και των κατοίκων της; Με τα λόγια της κ. Κατερίνη:

«Οι ίδιοι οι άνθρωποι που νοικιάζουν τα σπίτια τους δημιουργούν μια δική τους πλατφόρμα που την αυτοδιαχειρίζονται. Θέλουμε να προστατεύεται το δημόσιο συμφέρον και η δυνατότητα ενός αξιοπρεπούς εισοδήματος χωρίς να υπάρχει υπερεκμετάλλευση. Αυτό που θα ήταν κερδοφορία για μια απρόσωπη εταιρεία, να το κάνουμε εμείς ένα αποθεματικό το οποίο θα επιστρέφει στην κοινότητα. Ο τρόπος με τον οποίο θα διατεθούν τα χρήματα θα αποφασίζεται μέσα από την ίδια τη συλλογικότητα. Θα μπορούσε να φτιαχτεί ένας χώρος για τα παιδιά ή ένας μικρός ξενώνας ηλικιωμένων. Υπάρχουν τόσα άδεια κτίρια που μπορείς να τα πάρεις, να τα φτιάξεις και να καλύψεις τοπικές ανάγκες. Χρειάζεται ανθρώπους που θα το πιστεύουν, θα χτίσουν σχέσεις εμπιστοσύνης και θα είχε ενδιαφέρον αν αυτό στηριζόταν και από Δήμους, αλλά εξαρτάται από την ευαισθητοποίηση και τους μηχανισμούς τού κάθε Δήμου. Πώς μπορούμε να κρατήσουμε τη μαγεία του ταξιδιού, τη δυνατότητα της πολιτιστικής προσέγγισης και το σεβασμό στις ανάγκες των υποδοχέων τόπων και των κατοίκων τους; Σήμερα έχουμε μια ευκαιρία να τα συζητήσουμε όλα αυτά». 

Η συνέντευξη με την Τόνια Κατερίνη και τον Σεραφείμ Ρίζο πραγματοποιήθηκε στη ραδιοφωνική εκπομπή του ThePressProject «Οι γνωστοί άγνωστοι» με την Τζένη Τσιροπούλου και τη Νάντια Ρούμπου. Ακούστε μας στο tpp radio κάθε Πέμπτη 4-5.