Οι οπαδοί του Μπολσονάρο επιθυμούν την «ουκρανοποίηση» της Βραζιλίας

του Παναγιώτη Παπαδομανωλάκη

Η Βραζιλία υπερψήφισε το σχέδιο ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ που κατήγγειλε τη ρωσική κυβέρνηση για τη σύγκρουση στην Ουκρανία και η κυβέρνηση «καλεί σε άμεση αναστολή των εχθροπραξιών και την έναρξη διαπραγματεύσεων που θα οδηγήσουν σε διπλωματική λύση του ζητήματος». Ωστόσο, ο Ζαϊρ Μπολσονάρο απέφυγε να καταδικάσει προσωπικά τη Μόσχα, προκαλώντας την οργή των δυτικών συμμάχων του. Τον ρόλο αυτό ανέλαβε ο αντιπρόεδρος Χάμιλτον Μουράο, ο οποίος δήλωσε εκ μέρους της κυβέρνησης ότι «η Βραζιλία δεν είναι ουδέτερη. Η Βραζιλία έχει καταστήσει πολύ σαφές ότι σέβεται την κυριαρχία της Ουκρανίας». Ο βουλευτής δήλωσε επίσης ότι υποστηρίζει τη χρήση στρατιωτικής βίας κατά των Ρώσων και συνέκρινε τον Πούτιν με τον… Χίτλερ.

Οι παγκόσμιες επιπτώσεις της σύγκρουσης στην Ουκρανία είναι τεράστιες και η Βραζιλία -όπως η Ινδία- είναι χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου και μέλη της συμμαχίας των μεγαλύτερων αναδυόμενων οικονομιών, BRICS, όπου συμμετέχουν η Ρωσία και η Κίνα. Σε αντίφαση με το παραπάνω, και οι δύο χώρες έχουν επικεφαλής ακροδεξιές κυβερνήσεις, που υποστηρίχθηκαν από τους δυτικούς για να καταστρέψουν τα ανεξάρτητα πολιτικά σχέδια και να ξεπουλήσουν τις τεράστιες αγορές τους. Η κυβέρνηση Μόντι αντιμετώπισε τη μεγαλύτερη απεργία στην ιστορία της ανθρωπότητας, η οποία ανέτρεψε την παράδοση της αγροτικής οικονομίας της χώρας στους πολυεθνικούς ομίλους της Δύσης. Τραυματισμένη, έχει να αντιμετωπίσει έναν λαό που πλήρωσε βαρύ τίμημα στην πανδημία Covid-19 και απαιτεί αλλαγή πορείας από το νεοφιλελευθερισμό και τον κοινωνικό συντηρητισμό. Το ίδιο ισχύει και για τη Βραζιλία, όπου η αποφυλάκιση Λούλα -ο οποίος ανατράπηκε από το «μαλακό πραξικόπημα» και τις σκευωρίες της δεξιάς- δίνει ελπίδες για μια ήττα του μπολσοναρισμού και την επανεμφάνιση ενός προοδευτικού δρόμου. 

Η Ρωσία εξήγαγε 2,21 δισεκατομμύρια δολάρια στη Βραζιλία, έχοντας σημειώσει αύξηση με ετήσιο ρυθμό 11% τα προηγούμενα 25 χρόνια. Την ίδια χρονία, η Βραζιλία εξήγαγε 1,57 δισεκατομμύρια δολάρια στη Ρωσία με αύξηση 4,15% την ίδια περίοδο. Ως εκ τούτου, το πολιτικό και οικονομικό κόστος μιας ρήξης με τη Ρωσία μετράει στους υπολογισμούς του Μπολσονάρο, του οποίου η διακυβέρνηση εκφράζει τη συμφιλίωση του κλασικού νεοφιλελεύθερου οικονομικού προγράμματος και του νεοφασισμού στην πολιτική σφαίρα. Οι μεγάλες επιχειρήσεις της Βραζιλίας είναι συνδεδεμένες με τη παγκοσμιοποιημένη οικονομία, αλλά η χρεοκοπία των παραδοσιακών αστικών κομμάτων τις ανάγκασε να εξασφαλίσουν την κυριαρχία τους στο πρόσωπο του Μπολσονάρο. Μετά την ανατροπή της αριστεράς, η κριτική προς τη παγκοσμιοποίηση μπορούσε βολικά να πάρει ακροδεξιό προσανατολισμό, που δεν θα αμφισβητούσε το νεοφιλελεύθερο πυρήνα της. Σήμερα, ο πρόεδρος της Βραζιλίας επιχειρεί να αποσπάσει ψήφους από το κοινό που βλέπει τη ρωσική κυβέρνηση ως ανταγωνιστή των παγκοσμιοποιητικών σχεδίων, πόσω μάλλον σε μια περίοδο που η αριστερά σηκώνει ξανά κεφάλι.

Ο Λούλα -παρά τις αποστάσεις του από τη ρωσική επέμβαση- επιμένει πως για το πόλεμο ευθύνεται η στρατηγική περικύκλωσης της Ρωσίας από το ΝΑΤΟ και καλεί σε πλάτεμα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, πρόταση που προφανώς ευνοεί την υποχώρηση του μονοπολισμού. Μιλώντας σε συγκέντρωση του Κομμουνιστικού Κόμματος Βραζιλίας, το οποίο συμμετέχει σε εκλογική συμμαχία με το Εργατικό Κόμμα του Λούλα, ο ίδιος δήλωσε «έχω βαρεθεί να βλέπω τις ΗΠΑ να φτιάχνουν τέρατα», κάνοντας λόγο για δαιμοποίηση του προέδρου Πούτιν. Ο Χοσέ Ντιρσό, πρώην αρχηγός του επιτελείου της προεδρίας Λουλα, ασκεί πολεμική στις επιλογές της εξωτερικής πολιτικής του Μπολσονάρο σε ό, τι αφορά την την αντισυνταγματική απόφαση να ενσωματωθούν οι Ένοπλες Δυνάμεις μας στη Νότια Διοίκηση των ΗΠΑ και στο ΝΑΤΟ, καθώς και στην εμμονή για ένταξη στον ΟΑΣΑ, αντί της περιφερειακής ολοκλήρωσης και της συμμαχίας με τον κινεζορωσικό άξονα και τις αναπτυσσόμενες χώρες της Δ. Αφρικής, της Ασίας και του αραβικού κόσμου.

Η πρώην πρόεδρος Ντίλμα Ρούσεφ, η οποία διαδέχθηκε τον Λούλα, έκανε παραλληλισμό του Μαϊνταν με την ανατροπή της ίδιας από τη βραζιλιάνικη πραξικοπηματική δεξιά, υπενθυμίζοντας η ανατολικοευρωπαϊκή χώρα έπεσε θύμα πραξικοπήματος υπό την ηγεσία της αμερικανικής κυβέρνησης του Μπαράκ Ομπάμα, σε μια από τις πρώτες επιτυχημένες περιπτώσεις υβριδικού πολέμου. Σύμφωνα με την ίδια, το πραξικόπημα του 2014 στην Ουκρανία και η επέκταση του Οργανισμού του Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ) εξηγούν τον πόλεμο, οδηγώντας τη Ρωσία να μην έχει άλλη επιλογή για να ακουστεί και να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Τόνισε ότι η λογική του μονοπολικού κόσμου με την ηγεμονία των ΗΠΑ έχει τελειώσει και ένας πολυπολικός κόσμος θα είναι υπέροχος για τη Βραζιλία.

Καθώς η αριστερά προσδοκά έναν πολυπολικό κόσμο και ο παραδοσιακά φιλοδυτικός Μπολσονάρο διστάζει να συγκρουστεί με τη Ρωσία, ορισμένοι φασίστες οπαδοί του δίνουν διαπιστευτήρια στην Ουάσινγκτον, μη κρύβοντας τον θαυμασμό τους για τις ναζιστικές ομάδες της Ουκρανίας. Παρά την κριτική τους στην παγκοσμιοποίηση, οι μπολσοναρίστας εισάγουν ευχαρίστως τα προτάγματα των -εκπαιδευμένων και εξοπλισμένων από τις Ηνωμένες Πολιτείες- Ουκρανών ομολόγων τους. Το σύνθημα «Ας Ουκρανοποιήσουμε τη Βραζιλία» έγινε κοινό ανάμεσα στους σε αυτούς μετά το πραξικόπημα του 2014 στο Μαϊντάν, ενώ η εκπαίδευσή τους από τους Ουκρανούς ναζί έχει ερευνηθεί από τους Financial Times. Τo Ελεύθερο Κίνημα Βραζιλίας ιδρύθηκε την ίδια χρονιά, ενώ έστειλε πρόσφατα έναν βουλευτή, τον Αρτούρ ντο Βαλ, στην Ουκρανία για να πολεμήσει ενάντια στην «κομμουνιστική απειλή» της Ρωσίας. Ο ίδιος πρωταγωνίστησε τις προηγούμενες ημέρες σε σκάνδαλο, καθώς διέρρευσαν σεξιστικά ηχητικά μηνύματα που αποκαλεί τις Ουκρανές που φεύγουν από τον πόλεμο «εύκολες γιατί είναι φτωχές». Το ακροδεξιό κόμμα προέρχεται από πρώην υποστηρικτές του Μπολσονάρο, που κινητοποιήθηκαν στην έγχρωμη εξέγερση κατά της Ρούσεφ.

Τα σύμβολα του Δεξιού Τομέα, παραστρατιωτική οργάνωση της Ουκρανίας, έχουν χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς από οπαδούς του Μπολσονάρο. Μεταξύ αυτών ο Άλεξ Σίλβα, ο οποίος ζει στην Ουκρανία εδώ και επτά χρόνια, όπου εργάζεται ως εκπαιδευτής σκοποβολής και εκπαίδευσης σε θέματα ασφάλειας. «Κάνουμε τη δουλειά της αστυνόμευσης κάποιων γειτονιών. Είμαστε μια μικρή βοηθητική δύναμη της αστυνομίας. Αυτή είναι μια δουλειά που κάνουμε εδώ καθημερινά», περιγράφει σε βίντεο-ανάρτηση στις αρχές του μήνα. Σύμφωνα με την εφημερίδα Folhaο, ο Σίλβα πήγε στη Βραζιλία τον Μάρτιο του 2020 για να προσπαθήσει να ανοίξει ένα παράρτημα της ακαδημίας σκοποβολής όπου εργαζόταν στο Κίεβο. Όμως παρέμεινε στη χώρα για τουλάχιστον τρεις μήνες λόγω της πανδημίας και πήρε μέρος σε δράσεις υπέρ του Μπολσονάρο. Σε μία από αυτές εμφανίστηκε τυλιγμένος με την σημαία του Δεξιού Τομέα, το ποίο δικαιολόγησε μετά τις αντιδράσεις λέγοντας πως «είναι μια παλιά σημαία, που χρησιμοποιείται από τον 16ο αιώνα. Το μαύρο συμβολίζει την ουκρανική γη, που είναι πολύ εύφορη, και το κόκκινο είναι το αίμα των ηρώων. Δεν υπάρχει τίποτα ναζιστικό». Σύμφωνα με το Folha, ο Σίλβα έφυγε από τη Βραζιλία πριν από περίπου 20 χρόνια για να εργαστεί ως εκπαιδευτής ασφάλειας στις ΗΠΑ, την Αγγλία, την Ουαλία και την Πολωνία, ενώ οι περισσότεροι από τους πελάτες του σε μαθήματα πυρός και στρατιωτικών τακτικών είναι μισθοφόροι.

Ο Μπρίαν Μίερ αναφέρει στο popular resistance πως μια ομάδα Βραζιλιάνων μπολσοναρίστας έγιναν viral στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθώς διέσχισαν τα σύνορα στην Ουκρανία για να μεταβούν σε μια εκπαιδευτική βάση «εθελοντών» κοντά στην ουκρανική πόλη Λβιβ για να σκοτώσουν Ρώσους «κομμουνιστές». Η απειρία της ομάδας φάνηκε από το γεγονός ότι οι περισσότερες από τις αναρτήσεις τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης περιλάμβαναν πληροφορίες γεωγραφικής τοποθεσίας. Μετά από πυραυλική επίθεση στις 13 Μαρτίου, ο φανατικός οπαδός του Μπολσονάρο, Τιάγκο Ρόσι, ανέβασε στο Twitter ένα βίντεο στο οποίο λέει ότι είχε φύγει από τη βάση αμέσως πριν από το πλήγμα του πυραύλου. «Ολόκληρη η λεγεώνα μας καταστράφηκε, οι πληροφορίες που έχω είναι ότι όλοι πέθαναν. Δεν καταλαβαίνετε πώς είναι να σου ρίχνει ένα μαχητικό αεροσκάφος έναν πύραυλο. Δεν πίστευα ότι ήταν πραγματικός πόλεμος», είπε. Την περασμένη εβδομάδα η ουκρανική πρεσβεία στη Μπραζίλια δήλωσε ότι έλαβε 100 αιτήματα από Βραζιλιάνους που ζητούσαν να καταταγούν εθελοντές στον ουκρανικό στρατό, ενώ η ανάλυση των ομάδων των Μπολσονάρο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δείχνει ότι άλλοι 500 σχεδίαζαν να πάνε την ίδια περίοδο.

Σύμφωνα με τον Μίερς, οι βραζιλιάνικες ακροδεξιές ομάδες, οι οποίες έχουν αυξηθεί κατά 270% από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του ο Μπολσονάρο το 2019, έχουν τις ρίζες τυυς στη δεκαετία του 1930, όταν η Βραζιλία ήταν η βάση του μεγαλύτερου γερμανικού ναζιστικού κόμματος εκτός Ευρώπης, ενώ είχε ένα πολύ μεγαλύτερο ντόπιο φασιστικό κίνημα, που ονομαζόταν integralistas, που προσπάθησε να κάνει πραξικόπημα το 1938. Ο Μπολσονάρο που έχει δηλώσει θαυμαστής της στρατιωτικής χούντας του 1964, ήρθε στην εξουσία μετά από μια κοινή επιχείρηση του Υπουργείου Δικαιοσύνης των ΗΠΑ και της εισαγγελίας της Βραζιλίας για την φυλάκιση του Λούλα, ενώ αμέσως εξαπέλυσε διωγμό εναντίον ηγετών εργατικών συνδικάτων, διανοουμένων και κομμουνιστών. Ως βουλευτής το 2004, έγραψε μια σειρά από επιστολές σε νεοναζιστικές ιστοσελίδες, λέγοντας πράγματα όπως «εσείς είστε ο λόγος που ασχολούμαι με την πολιτική».

Ο Μίερς αναφέρει πως σύμφωνα με τη νομοθεσία της Βραζιλίας, οι ναζιστικές οργανώσεις είναι παράνομες, αλλά παραπέμπει στην καθηγήτρια ανθρωπολογίας και ερευνήτρια των ναζί Αντριάνα Ντίας, η οποία εξηγεί ότι σήμερα στη Βραζιλία λειτουργούν 530 νεοναζιστικοί πυρήνες. Από το 2012, οι οργανώσεις αυτές είχαν αυξανόμενες σχέσεις με ουκρανικές ναζιστικές οργανώσεις, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα οι Βραζιλιάνοι ακροδεξιοί να αποκτήσουν εμπειρία μάχης με το Αζόφ στο Ντονμπάς και την εμφάνιση της εκστρατείας «ουκρανοποίησης» της Βραζιλίας από υποστηρικτές του Μπολσονάρο. Παραπέμπει ακόμα στον Λεονέλ Ράντε, δημοτικό σύμβουλο του Πόρτο Αλέγκρε, που περνάει μεγάλο μέρος του χρόνου του ερευνώντας νεοναζιστικές ομάδες στο Ρίο Γκράντε ντο Σουλ, ο οποίος ερωτηθείς σχετικά με τις συνδέσεις μεταξύ βραζιλιάνικων και ουκρανικών νεοναζιστικών ομάδων, δήλωσε:

«Βλέπουμε ξεκάθαρα ότι η πλειονότητα των ναζιστικών ομάδων εδώ χρησιμοποιεί ουκρανικά σχεδιαστικά στοιχεία. Χρησιμοποιούν τα ίδια σύμβολα -κυρίως τον μαύρο ήλιο- και όλοι χρησιμοποιούν αυτόν τον λόγο περί ουκρανοποίησης της Βραζιλίας. Μιλούν επίσης μεταξύ τους για την προσαρμογή ουκρανικών τακτικών για τη δημιουργία στρατοπέδων και την κατάληψη δημόσιων πλατειών και άλλα παρόμοια πράγματα. Σίγουρα προσπαθούν να αντιγράψουν αυτό που συνέβη στην Ουκρανία το 2014. Προσπαθούμε να καταλάβουμε πόσο απλά αντιγράφουν πράγματα που βλέπουν στο διαδίκτυο ή αν χρηματοδοτούνται από την Ουκρανία, αν και η Σάρα Ουίντερ πέρασε χρόνο κοντά στο Πόρτο Αλέγκρε κάνοντας οργανωτική δουλειά και αυτή ξεκίνησε όλο αυτό το πράγμα».

H Βραζιλιάνα νεοφασίστρια «Σάρα Ουίντερ», άλλοτε ιδρύτρια του βραζιλιάνικου παραρτήματος των Femen, η οποία στη συνέχεια μετατοπίστηκε στο χώρο των φονταμενταλιστών χριστιανών που εισέβαλαν σε νοσοκομείο για να εμποδίσουν ένα 10χρονο βιασμένο παιδί να κάνει έκτρωση, παραδέχεται ότι είχε λάβει εκπαίδευση στο Κίεβο πριν ιδρύσει την ένοπλη πολιτοφυλακή «Ομάδα 300». Το παρατσούκλι της προέρχεται προς τιμήν μιας Βρετανίδας που έγινε κατάσκοπος των Ναζί, ενώ το στήθος που άλλοτε έφερε συνθήματα των Femen, πλεόν έχει τατουάζ τον ναζιστικό σιδερένιο σταυρό. Η Femen Ουκρανίας ανακοίνωσε ότι η Femen Βραζιλίας δεν είχαν καμία σχέση μαζί τους, παρά το γεγονός ότι η «Ουίντερ» συνελήφθη κατά τη διάρκεια μιας διαμαρτυρίας της οργάνωσης στο Κίεβο το 2012. Η «Ουίντερ» ισχυρίζεται ότι κατά τη διάρκεια της θητείας της στην οργάνωση, την πλήρωναν 2.000 δολάρια ανά διαμαρτυρία. Σύμφωνα με την Ντίας, μετά την αποκήρυξη της Femen, η «Ουίντερ», η οποία παραμένει μέχρι σήμερα φίλη με αρκετούς ηγέτες του Αζόφ και του Τάγματος Φοίνικα στον λογαριασμό της στο VK, άρχισε να προσκαλεί Ουκρανούς νεοναζί στη Βραζιλία.

Την ίδια περίοδο, η πολιτική αστυνομία στη νότια πολιτεία Ρίο Γκράντε ντο Σουλ, που έχει τη δική της μακρά φασιστική παράδοση, διεξήγαγε έρευνα εναντίον νεοναζιστικών ομάδων που σχεδίαζαν βίαιες επιθέσεις εναντίον Αφρο-Βραζιλιάνων, Εβραίων και ΛΟΑΤ+ και ανακάλυψε ότι η ουκρανική νεοναζιστική πολιτοφυλακή «Μισάνθρωπο τάγμα» στρατολογούσε Βραζιλιάνους ναζί σε επτά πόλεις της πολιτείας για να υπηρετήσουν ως εθελοντές μαχητές με το τάγμα Αζόφ στην περιοχή Ντονμπάς. Η έρευνα, η οποία ονομάστηκε «Επιχείρηση Αζόφ», έλαβε τότε εκτενή κάλυψη στον βραζιλιάνικο και ισραηλινό Τύπο.

Σε πρόσφατη προεκλογική ομιλία του ο Μπολσονάρο επανέλαβε πως «o εχθρός μας δεν είναι εξωτερικός, είναι εσωτερικός», αναφερόμενος στους πολιτικούς του αντιπαλούς. Οι δυνάμεις που τον έφεραν στην εξουσία, οργανώνοντας ένα «μαλακό πραξικόπημα» κατά της αριστεράς, δηλώνουν πρόθυμες να ακολουθήσουν τις τακτικές που διδάχθηκαν από τους Ουκρανούς φασίστες, όπως επιχείρησαν πριν ένα χρόνο οι λευκοί ρατσιστές έξω από το Καπιτώλιο των Ηνωμένων Πολιτειών.