της Γεωργίας Κριεμπάρδη

Στα τέλη Απριλίου του ’95 η βόλτα μιας παλιάς παρέας στα μικρά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, έμελλε να είναι κάπως διαφορετική , και τελικά η αρχή της Ομάδας.

” Τα λιμάνια μισοάδεια, οι δρόμοι έρημοι, τα μαγαζάκια της παραλίας κλειστά, χωρίς την βουή και την κίνηση των παραθεριστών.

… Είχε φουρτούνα, απαγορευτικό!

Το καράβι δεν ήρθε και μαζί μ’ αυτό και ο δάσκαλος!!!

Δεν έφυγαν και τα ψάρια …

και η ετοιμόγεννη για την πόλη!

και ο αγροτικός με τη γριά μαμή τι θα κάνουν; Ό,τι μπορούν!

Ο θεός να βάλει το χέρι του !!!

Τα λιγοστά παιδιά που απέμειναν στον αυλόγυρο του σχολείου,

μην έχοντας τι άλλο να κάνουν το ‘ριξαν στο παιχνίδι ….

Όχι όμως για πολύ.

Οι πρώτες σταγόνες έπεσαν.

Μια γυναίκα βγήκε στο παραθύρι. Φώναξε δυο ονόματα.

Σιγά σιγά οι πιτσιρικάδες σκόρπισαν, η βροχή δυνάμωνε,

τα τζαμιλίκια στα πορτοπαράθυρα έκλειναν.

Μόνο το καφενείο της πλατείας γέμισε με μιας.

Εκεί χωθήκαμε και εμείς.

Κάτσαμε ένα γύρο. Κάποιος ντόπιος φώναξε στον καφετζή:

Κέρνα τα παιδιά!

Ήπιαμε τσάι καυτό, με μέλι ντόπιο θυμαρίσιο.

Κι ακούσαμε ιστορίες για τις δουλειές που λιγοστεύουν.

Τις καλάδες που μένουν στα ψυγεία,

την έλλειψη των γιατρών,

το λιμάνι που δεν φτιάχνεται εικοσιπέντε χρόνια τώρα,

τα καράβια που τις περισσότερες φορές δεν έρχονται…

Κοιταχτήκαμε στα μάτια. Είχαμε πάρει την απόφαση.

Έπρεπε να ενεργοποιηθούμε, να προσπαθήσουμε, να βοηθήσουμε.

Παντού. Όπου και όπως μπορούμε.

Γυρίσαμε πολλά νησιά εκείνο τον Απρίλη του ’95.

Θέλαμε να τα δούμε, να τα γνωρίσουμε ξανά. Από την αρχή. Με άλλο μάτι. Σε άλλη εποχή.

Θέλαμε να ζήσουμε την ερημιά τους, την μοναξιά τους, τις ταλαιπωρίες τους αλλά και την επίμονη θέλησή τους και τον αγώνα τους να μείνουν εκεί στον τόπο τους, να ζήσουν και να προκόψουν μαζί του.

Στο τελείωμα εκείνου του ταξιδιού γεννήθηκε η ΟΜΑΔΑ ΑΙΓΑΙΟΥ ”

Για 11 ολόκληρες ημέρες, από τις 16 Μαίου, γιατροί όλων των ειδικοτήτων, ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός και εθελοντές ξεκίνησαν τον 30ο Επετειακό Διάπλου με πρώτο σταθμό τους Φούρνους, και ακολούθησαν τα νησιά Θύμαινα, Αγαθονήσι, Αρκοί, Λειψοί, Πάτμος, Κίναρος, Σίκινος και το Κουφονήσι.

Κατά τη διάρκεια του 30ου Επετειακού Διάπλου, ιατρικές υπηρεσίες, έργα υποδομής, εκπαιδευτικές, πολιτιστικές και περιβαλλοντολογικές δράσεις και νέες πρωτοποριακές υπηρεσίες τέθηκαν στη διάθεση των κατοίκων.

Για τον Νίκο Σωτηρόπουλο, αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι με την Ομάδα. Γιατρός ΩΡΛ ο ίδιος προσφέρθηκε να συμμετέχει στον διάπλου μετά από ανοιχτή πρόσκληση συναδέλφου του αφού υπήρχε ανάγκη κάλυψης ΩΡΛ θέσης. «Καταδρομική εκστρατεία προσφοράς και ενδιαφέροντος για τους ανθρώπους» ονομάζει τη δράση. «Υπάρχει αμφίδρομη σχέση -παίρνουμε πολλή αγάπη».

«Ο κόσμος βάζει την Ομάδα Αιγαίου πολύ ψηλά στην προτίμησή του. Πολλοί έρχονταν να πιστοποιήσουν όσα που τους είχαν πει άλλοι συνάδελφοι. Υπάρχει μια εμπιστοσύνη λόγω και όλων αυτών των χρόνων προσφοράς. Είμαστε ψηλά στη συνείδηση του κόσμου. Ακόμα και στην Πάτμο που είναι πιο μεγάλο νησί, μου έκανε εντύπωση η προσέλευση του κόσμου, όλο το νησί πέρασε από εκεί. Κάτσαμε δύο μέρες εκεί και από το πρωί στις 9.00 έως τις 2 το μεσημέρι και μετά από τις 17.00 έως τις 20.00 βλέπαμε συνεχώς κόσμο» θα πει ο Νίκος.

Για την πραγματοποίηση του διάπλου δουλεύουν πολλοί άνθρωποι. Υπάρχει μια ομάδα που οργανώνει το πώς θα φθάσουμε, η ομάδα πλεύσης. Αυτή καθορίζει το πρόγραμμα. Εμείς οι γιατροί ήμασταν παραπάνω από 30. Το μέρος που βρίσκουμε για να στήσουμε το ιατρείο είναι ή κάποιο ιατρείο στο νησί ή -συνήθως- το σχολείο. Σε μεγαλύτερα νησιά, όπως η Πάτμος, που υπάρχει κέντρο υγείας, κάνουμε εκεί την εξέταση των μαθητών. Όσο για τον εξοπλισμό, υπάρχει σκάφος που τον μεταφέρει  και μετά με οχήματα του νησιού, για παράδειγμα αγροτικά, πηγαίνει στο μέρος που θα στήσουμε το ιατρείο».

«Είναι βάλσαμο για τους νησιώτες η παρουσία μας εκεί». Κι είναι αλήθεια. Οι γιατροί της Ομάδας σώζουν ζωές. «Στο Κουφονήσι βρήκαμε κι έναν καρκίνο του λάρυγγα. Ήταν ένας ψαράς, τον είχαμε δει πέρυσι, είχε κάποια δυσπλασία, του είπαμε να κόψει το κάπνισμα, δεν το έκανε και φέτος που ξαναπήγαμε στο νησί, ήρθε, βρήκαμε καρκίνο και του είπα ότι θα πρέπει άμεσα να χειρουργηθεί. Μου λέει ”να το κάνουμε τον Σεπτέμβριο, για να δουλέψω το καλοκαίρι τώρα να βγάλω κανά φράγκο;” Σκεφτείτε να μην υπήρχε η Ομάδα… Αυτός ο άνθρωπος ποτέ δε θα πήγαινε μόνος του σε γιατρό να εκτιμήσει την κατάσταση και θα κινδύνευε».

Οι γιατροί έχουν αποφασίσει να πηγαίνουν αφιλοκερδώς. «Πηγαίνουμε και πληρώνουμε εμείς τα έξοδά μας. Ό,τι χρήματα υπάρχουν από χορηγούς τα αφήνουμε για τις ανάγκες των νησιών, για να γίνουν έργα εκεί. Για τους κατοίκους. Στην Κίναρο, για παράδειγμα, υπάρχει μόνο μία κάτοικος, η κυρία Ειρήνη. Η Ομάδα της έφτιαξε φωτοβολταικά για να έχει ρεύμα, μία τουαλέτα και διάφορα άλλα στο σπιτάκι της».

Ο Γιώργος Μπάτρης, οδοντίατρος στο επάγγελμα, έγινε μέλος της ομάδας πριν από 17 χρόνια, μέσω ενός παλιού φίλου. «Εκείνος γνώριζε την έντονη επαφή που είχα με το θαλάσσιο στοιχείο, είχα εκφράσει το ενδιαφέρον μου για φουσκωτά σκάφη και κάποια στιγμή μου έκανε πρόταση να είμαι σε ένα ταξίδι της Ομάδας. Ξεκίνησα ως οδοντίατρος. Τα τελευταία 8 χρόνια βοηθάω εθελοντικά από ένα άλλο πόστο. Είμαι στην ομάδα πλεύσης, όπου με άλλους δύο εθελοντές οργανώνουμε το ταξίδι, την αποστολή δηλαδή πόσα σκάφη θα πάμε, ποιοι θα είναι οι κυβερνήτες-συγκυβερνήτες, τι πορείες θα ακολουθήσουμε, τι καύσιμα θα χρειαστούμε. Όταν ξεκινάμε τον διάπλου από το Λαγονήσι έχουμε 11 φουσκωτά και ένα ακόμα -τον Μηνά (νοσοκομειακό)». Πριν κλείσουμε το τηλέφωνο, τον ρώτησα αν θα πάει και του χρόνου. «Πηγαίνω 17 χρόνια. Λες να σταματήσω; Ε, όχι».

Η Άννα Δουλάμη είναι εκπαιδεύτρια του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Ήταν η τρίτη συνεχόμενη φορά που συμμετείχε στον διάπλου. «Ο ΕΕΣ είναι από τους μοναδικούς οργανισμούς με εμπειρία στις πρώτες βοήθειες. Εμείς συμμετέχουμε στη δράση για να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά όλων των σχολικών στις πρώτες βοήθειες. Στα μικρότερα νησιά κάναμε και σε γονείς ξεχωριστά μαθήματα. Είναι σωτήριο αυτό για τους νησιώτες και μέσα στα τρία αυτά χρόνια βλέπουμε και την εξέλιξή τους στην εκπαίδευση».

Θυμάται κάθε μαθητή, κάθε παιδί. Από τα πιο μεγάλα νησιά, μέχρι το πιο μικρό. «Στο Αγαθονήσι για παράδειγμα υπάρχουν συνολικά έξι παιδάκια. Στους Αρκιούς υπάρχει ένας μαθητής. Τον είχαμε συναντήσει πριν δύο χρόνια, όταν πήγαινε Γ’ Δημοτικού. Φέτος ήταν στην Ε’ και θυμόταν όλα όσα του είχαμε δείξει πριν δύο χρόνια».

Η Άννα μας περιγράφει τι περιλαμβάνει η εκπαίδευση. «Μαθαίνουμε πρώτες βοήθειες. Για αρχή, να αξιολογούμε τη σοβαρότητα μιας κατάστασης σε ένα ατύχημα ή μία ασθένεια, να διασφαλίζουμε την ασφάλεια μας αρχικά, την ασφάλεια του θύματος και των παρευρισκόμενων, και μετά να δρούμε. Δείξαμε τι περιλαμβάνει ένα φαρμακείο και πώς να χρησιμοποιούν τα παιδιά το κάθε τι. Μάθαμε πρώτες βοήθειες σε ανοιχτά και κλειστά τραύματα. Πρώτες βοήθειες όταν κάποιος χάσει τις αισθήσεις του, σε τι θέση τοποθετώ το θύμα, τι αριθμό πρώτης ανάγκης καλώ, τι κάνω σε περίπτωση λιποθυμίας. Μάθαμε την κάρπα. Μάθαμε πρώτες βοήθειες σε πνιγμονή, πρώτες βοήθειες σε πνιγμό στη θάλασσα». Μάλιστα, κάτι που της έκανε εντύπωση και μας το αναφέρει είναι ότι «πέρυσι στην Ανάφη είδαμε ότι τα παιδιά -και μεγάλο ποσοστό των ντόπιων- δε γνώριζαν κολύμπι».

Ο ΕΕΣ δώρισε σε κάθε σχολείο ένα φαρμακείο κι έδωσε έντυπο σε κάθε παιδί με έναν μίνι οδηγό πρώτων βοηθειών.

Ο Ανδρέας Τράκας είναι  Αν.Γενικός Γραμματέας και υπεύθυνος του τμήματος σχολείων της Ομάδας Αιγαίου. Συμμετέχει πολλά χρόνια στη δράση. «Τα νησιά έχουν ανάγκες. Και τα μικρά και τα πιο μεγάλα».

«Έχουμε φτιάξει παιδικές χάρες σε σχολεία, έχουμε φτιάξει προαύλια, έπιπλα, παιχνίδια, διάφορες μικροκατασκευές, γήπεδα… Φέτος κάναμε στο Αγαθονήσι εγκαίνια ενός πολυγηπέδου. Εγκαινιάσαμε στους Λειψούς κλειστό γυμναστήριο. Στους Αρκιούς έχουμε φτιάξει παιδική χαρά που αυτή τη στιγμή εξυπηρετεί έναν μαθητή. Στην Αμοργό έχουμε φτιάξει παιδική χαρά σε ένα ορεινό σχολείο, το οποίο έκλεισε. Η παιδική χαρά έμεινε εκεί. Αύριο θα τη χρειαστούν αλλά παιδιά.

Φέτος στα σχολεία στείλαμε υλικοτεχνικό εξοπλισμό -πολυμηχανήματα, διαδραστικούς πίνακες ,τηλεοράσεις και παιχνίδια αξίας 45.000 ευρώ (από χορηγούς). Έχουμε φτιάξει και ράμπες σε παραλίες».

Η Ομάδα φροντίζει να ομορφαίνει και να διευκολύνει τις ζωές των νησιωτών. Κι έχουν χτίσει μια ζεστή κι αληθινή σχέση. «Οι άνθρωποι έχουν γίνει φίλοι μας. Τους συναντάμε κάθε χρόνο. Μας περιμένουν κάθε Μάη».

Η HOPEgenesis ιδρύθηκε το 2015 από το Δρ. Στέφανο Χανδακά, MD, MBA, PhD, Μαιευτήρα-Γυναικολόγο Ενδοσκοπικό Χειρουργό. Mια συζήτηση σε ένα καφενείο στους Φούρνους ήταν η σπίθα για να γεννηθεί η ιδέα. Σε μια συζήτηση του γιατρού με τον τότε δήμαρχο του νησιού, Γιάννη Μαρούση, έγινε ξεκάθαρη η ανάγκη να δοθεί έμφαση στο τεράστιο πρόβλημα της υπογεννητικότητας στη νησιωτική χώρα. Στόχος της Οργάνωσης είναι η γνωστοποίηση, ανάλυση και μελέτη των αιτιών του ζητήματος της υπογεννητικότητας, με σκοπό να δημιουργηθούν ενέργειες και δράσεις που θα ανατρέψουν το αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων. Σ’ ένα νησί όπως οι Φούρνοι, με περίπου 1000 κατοίκους, θα έπρεπε να γεννιούνται 10 παιδιά τον χρόνο. Το 2014 είχε γεννηθεί μόλις ένα. Μάλιστα, το 2012 ήταν η πρώτη χρονιά από το 1947 που το ισοζύγιο γεννήσεων ήταν αρνητικό.

Ο Στέφανος Χανδακάς έσκυψε πάνω στο πρόβλημα. «Ταξίδευα 10 χρόνια με την Ομάδα, όμως εκείνη τη χρονιά αντιλήφθηκα το πρόβλημα. Το δημογραφικό είναι ένα πανελλήνιο πρόβλημα, ωστόσο στα ακριτικά νησιά είδαμε ότι ήταν πιο πιο έντονο. Μιλάμε για ελάχιστες και μηδεμινές γεννήσεις. Στους Φούρνους το 2015 γεννιόταν ένα παιδί τον χρόνο και τώρα 14, την Πάτμο όταν την υιοθετήσαμε είχε 25 γεννήσεις τον χρόνο και τώρα έχει 70».

Τα μοναδικά κριτήρια για να μπει ένα νησί στο πρόγραμμα είναι να έχει μεγάλο αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων και να έχει δυσκολία σε δομές πρόσβασης.

«Το βασικό ήταν να καταγράψουμε το πρόβλημα. Όσο περίεργο κι αν φαίνεται δεν υπήρχαν μελέτες να καταγράφουν το πρόβλημα. Κάναμε μελέτη με το Πανεπιστήμιο Πειραιά πάνω στο ζήτημα και είδαμε ότι οι αιτίες του προβλήματος είναι διαφορετικές σε ένα νησί από την ηπειρωτική χώρα. Στο νησί είδαμε ότι επικρατεί ο φόβος. Οι γυναίκες προβληματίζονται τι θα κάνουν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης με τις πολλές εξετάσεις που χρειάζονται τις διακομιδές στα κέντρα κλπ. Να θυμίσουμε πως το 2015 που ξεκινήσαμε ήταν η βαθιά κρίση και πολλές από τις δομές του ΕΣΥ είχαν αποψιλωθεί, δεν υπήρχε ούτε μαία στα νησιά. Είχε δημιουργηθεί ανασφάλεια στις γυναίκες. Φτιάξαμε ένα δίκτυο από γιατρούς, κάναμε ένα πρόγραμμα για τις δωρεάν διακομιδές τους, δημιουργήσαμε γενικά ένα συμπληρωματικό υποστηρικτικό πλαίσιο στις γυναίκες. Η έγκυος το μόνο που έχει να κάνει είναι να επικοινωνήσει μαζί μας και το μόνο κριτήριο για να μπει στο πρόγραμμά μας είναι να είναι μόνιμη κάτοικος νησιού».

H HOPEgenesis αυτή τη στιγμή δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 450 απομακρυσμένες περιοχές (ακριτικά νησιά και δυσπρόσιτα χωριά), συνεργάζεται με 24 ιατρικά κέντρα σε Αθήνα και επαρχία (δημόσια και ιδιωτικά), και η ιατρική της ομάδα αποτελείται από περισσότερους από 50 εθελοντές ιατρούς, μαίες και άλλους επαγγελματίες υγείας, που βρίσκονται σε 15 διαφορετικά μέρη της Ελλάδας.

Είναι η ”μαμά” για περισσότερα από 900 παιδιά. Από τη γέννηση ως το μεγάλωμά τους. Όσο για το πρώτο στάδιο, ο κ. Χανδακάς αναφέρει πως η HOPEgenesis παρέχει και θεραπείες εξωσωματικής δωρεάν. Τα έξοδα μιας εγκυμοσύνης είναι πολλά. «Μας έλεγαν τα κορίτσια από τους Φούρνους ότι το ”δωρεάν” για εκείνες είναι 10.000 ευρώ. Κάνουν δηλαδή στο δημόσιο νοσοκομείο τον υπέρηχο δωρεάν, αλλά πρέπει να ταξιδέψουν -εν προκειμένω- Ρόδο στο νοσοκομείο, να μείνουν εκεί σε ξενοδοχείο, υπολογίστε και τη μετακίνηση και τα εκεί έξοδα -όλο αυτό κοστίζει 1000 ευρώ σε ένα ζευγάρι. Κι αυτό πρέπει να το κάνει κάθε μήνα».

Η HOPEgenesis φροντίζει και αγκαλιάζει το παιδί και στο μεγάλωμά του. «Υπάρχει αλυσιδωτή ανάπτυξη -φτιάχνουν παιδικούς σταθμούς, σχολεία παιδικές χαρές, γήπεδα κ.α. Όσο μεγαλώνουν τα παιδιά, εξυπηρετούμε και τις νέες ανάγκες. Τώρα έχουμε ένα νέο πρόγραμμα να φτιάξουμε μέχρι το 2026 12 παιδικούς σταθμούς. Έχουμε ήδη παραδώσει σε Πάτμο, Άγραφα, Λειψούς, Καστελόριζο και φέτος συνεχίζουμε με Κάσο, Χάλκη κ.α. Υποστηρίζουμε το μεγάλωμα των παιδιών. Είναι τα παιδιά μας. Κάθε χρόνο τα συναντάμε».

Καταλήγοντας, ο γιατρός αναφέρεται σε ένα μεγάλο αγκάθι του ζητήματος, την έλλειψη ενημέρωσης και σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. «Για την αντισύλληψη και το κομμάτι της γονιμότητας δυστυχώς, δεν υπάρχει ενημέρωση. Εμείς προσπαθούμε να κάνουμε όσες περισσότερες ενημερωτικές ημερίδες. Υπάρχει σημαντική έλλειψη γνώσης και πολλά ταμπού. Έρχονται δηλαδή πολλά ζευγάρια που δυσκολεύονται να τεκνοποιήσουν και μας λένε τάχα για έναν φίλο τους… Αυτά είναι τα ταμπού της κλειστής κοινωνίας».


[Dimitrios Bouras]

Οι νησιώτες λένε πως πραγματικός νησιώτης είναι αυτός που ζει στο νησί τον χειμώνα. Και δε θα διαφωνήσουμε. Η πραγματικότητα πίσω από τα λαμπερά φλας στα σοκάκια τις νύχτες του καλοκαιριού και τα ηλιοβασιλέματα μέσα απ’ τα οποία βλέπεις τουρίστες να φιλιούνται είναι διαφορετική. Οι χειμώνες στο νησί είναι δύσκολοι. Δεν έχουν τη μαγεία του καλοκαιριού. Οι νησιώτες τους χειμώνες παλεύουν με τις θάλασσες, προσαρμόζουν την καθημερινότητα τους σε συνθήκες δύσκολες.

Με εκείνη παλεύουν. Εκείνη αγαπούν.