Όπου δεν υπάρχει ισότητα, δεν υπάρχει κι αγάπη

της Εsra Dogan και της Ειρήνης Κωνσταντοπούλου

Για μία ακόμη φορά θα μας υπενθυμίσουν ότι αν ένας άντρας είναι μόνος, εξακολουθεί να είναι εντάξει, διότι αυτό μπορεί απλά να είναι ένας δείκτης της εργένικης ζωής του ή ένα μέρος τoύ μοναχικού του προφίλ . Σε κάθε περίπτωση δεν χάνει και πολλά, πάντοτε θα δικαιούται το σεξ. Από την άλλη πλευρά, είναι μία ακόμη μέρα όπου οι περισσότερες γυναίκες που είναι μόνες, θα αγχωθούν για τη μοναξιά τους σαν να υπάρχει κάτι που πηγαίνει στραβά με αυτές. Μια μέρα όπου η «αγάπη» θα οπτικοποιηθεί σε μια ακραία ρομαντική μορφή, μορφή που θα μας υπενθυμίζει ότι η κοινωνία αντιλαμβάνεται τους έμφυλους ρόλους με δύο μέτρα και δύο σταθμά.

Θα μπορούσαμε να σας γράψουμε σελίδες για το πόσο απεχθανόμαστε τους έμφυλους ρόλους και τον σεξισμό μέσω του «εκρομαντισμού» της αγάπης. Αλλά όχι σήμερα.

Μέσα στην πραγματικότητα της σύγχρονης πατριαρχίας, γνωρίζουμε πολύ καλά πως οι αποκαλούμενες «σχέσεις αγάπης» μπορούν να θέσουν τις γυναίκες σε κίνδυνο. Είναι γεγονός ότι σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, οι γυναίκες 15-44 χρόνων, κινδυνεύουν περισσότερο από βιασμό ή από ενδοοικογενειακή βία στο όνομα της «αγάπης», παρά από καρκίνο ή ένα τροχαίο ατύχημα, τον πόλεμο ή τη μαλάρια. Κάθε μέρα μας υπενθυμίζεται πως η βία κατά των γυναικών είναι αληθινή και επιδημική.

Έχουμε επίγνωση ότι η βία έχει τις ρίζες της στην έλλειψη ισότητας των φύλων. Ο ίδιος ο τρόπος που δομούνται οι σχέσεις άνδρα-γυναίκας, αποδεικνύει ξεκάθαρα ότι υπάρχει μια τεράστια διαφορά. Διαφορετικά διδάσκονται να συμπεριφέρονται σε κοινωνικό επίπεδο τα φύλα και διαφορετικά αναμένεται να αντιδρούν. Και αυτή η διαφορά, αναμφίβολα είναι που βρίσκεται πίσω από τις περιπτώσεις όπου εκδηλώνεται βία σωματική, συναισθηματική ή πράξεις που παραβιάζουν τις σαφείς γραμμές συγκατάθεσης.

Η πρόσφατη ιστορία των καταγγελιών του ηθοποιού Aziz Ansari άνοιξε τεράστιες συζητήσεις, ιδιαίτερα στους φεμινιστικούς κύκλους στις Η.Π.Α καθώς και αλλού, για τον τρόπο με τον οποίο εκδηλώνεται το φλερτ. Η αφορμή αυτή μας ωθεί να ανοίξουμε την κουβέντα για τη συγκατάθεση πέρα από ​την παράμετρο των σχετικά σαφών γραμμών, του απλού ναι και του όχι, και  να ξανασκεφτούμε τις σχέσεις εξουσίας στις ερωτικές και συντροφικές μας σχέσεις.

Θεωρούμε πολύ ενθαρρυντικό ότι αυτές οι συζητήσεις πάνω στη γκρίζα ζώνη των διαπροσωπικών σχέσεων θα προχωρήσουν περισσότερο. Αλλά δεν θα γράψουμε ούτε για αυτό εδώ. Τουλάχιστον όχι σήμερα.

Σήμερα ως φεμινίστριες ακτιβίστριες θα γράψουμε για την αγάπη. Δεν θα σας μιλήσουμε για την αγάπη όπως έχει δραματοποιηθεί, θεοποιηθεί ή εμπορευματοποιηθεί μέχρι τώρα. Φτάνει πια. Εμείς θα σας προκαλέσουμε να ξανασκεφτούμε και να ξανα-ορίσουμε τι είναι αληθινή αγάπη.

Ένα φεμινιστικό σύνθημα από την Τουρκία, για την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου στάθηκε η αφορμή για αυτό το άρθρο. H αγάπη, λέει, απαιτεί ένα βασικό, ένα κύριο στοιχείο που δεν απαντάται σε κανένα λεξικό στον ορισμό της:

«Όπου δεν υπάρχει ισότητα δεν υπάρχει και αγάπη».

Με κάποιον που αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως υποδεέστερό σας, θα είχατε μάλλον μια κοντινή σχέση κύριου-υπερεξούσιου, θα μπορούσε όμως αυτή η σχέση να λέγεται αγάπη;

Ως γυναίκες, για καιρό έχουμε αναζητήσει την αγάπη, και ως φεμινίστριες για καιρό έχουμε αγωνιστεί για την ισότητα. Σημαίνει, όμως, πράγματι αυτό ότι διεκδικήσαμε και τα δύο συγχρόνως; Οι ίδιες οι φεμινίστριες λέμε ότι ο φεμινισμός δεν είναι μόνο μια θεωρητική ιδεολογία για την ισότητα των φύλων, αλλά κι ένας συνεχής αγώνας στην πράξη, μια διαρκής μάχη ενάντια σε όλες τις μορφές καταπίεσης. Παρ’ όλα αυτά, έχουμε όντως αναρωτηθεί για την ισότητα στις ίδιες μας τις σχέσεις; Ως φεμινίστριες επί δεκαετίες λέμε ότι «ό,τι είναι προσωπικό είναι και πολιτικό», αλλά γιατί στην πράξη αποτυγχάνουμε να μοιραζόμαστε στους φεμινιστικούς κύκλους την πιο ιδιωτική πλευρά της ζωής μας;

Η συντρόφισσα μας Dilara Gurcu (φεμινίστρια, ακτιβίστρια και αρθρογράφος), εδώ και ένα χρόνο μοιράστηκε τις παρατηρήσεις της από την Τουρκία, βασισμένη στο γεγονός ότι οι περισσότερες φεμινίστριες επιλέγουν τους συντρόφους τους από ακτιβιστικούς χώρους, αφού πιστεύουν ότι με αυτούς μοιράζονται παρόμοιες ιδέες και την ίδια μάχη για ισότητα. Με αφετηρία αυτές τις παρατηρήσεις ανέλυσε το πώς εν τέλει οι γυναίκες αυτές καταλήγουν να νιώθουν απογοητευμένες.

Μας λέει πως γνώρισε κομμουνιστές που ακόμα θεωρούν ότι οι δουλειές του σπιτιού είναι γυναικεία υπόθεση και πως από την καλή τους την καρδιά βοηθούσαν περιστασιακά, πως είδε αντικαπιταλιστές να πληρώνουν για να αγοράσουν σεξ και αναρχικούς να κρίνουν με ηθικολογίες τις φεμινίστριες που διαδηλώναν «ανήθικα» στους δρόμους. Λέει ακόμα πως  άκουσε πάμπολλους ακτιβιστές να καταδικάζουν τη συστημική καταπίεση, αλλά να επιβάλλουν την ίδια ακριβώς καταπίεση στις συντρόφισσες τους.

Σας ακούγεται γνώριμο;

Εκτός κι αν ζούμε σε διαφορετικό κόσμο από εσάς, μπορούμε να σας διαβεβαιώσουμε ότι έχουμε δει και έχουμε ζήσει όλα τα παραπάνω και ακόμα περισσότερα.

Έχουμε δει αριστερούς να επικαλούνται τη «γυναικεία απελευθέρωση», άλλα να παρενοχλούν γυναίκες. Ακούσαμε αναρχικούς να ζητάνε σεβασμό στο διαφορετικό, την ίδια στιγμή που επικρίνουν τις συντρόφισσες τους για την εξωτερική τους εμφάνιση. Αντιεξουσιαστές μάς μίλησαν για ώρες για τις μορφές της εξουσίας, αλλά φαίνεται ακόμα ότι οι ίδιοι χρησιμοποιούν τη σεξιστική γλώσσα της πατριαρχίας, στις αντρικές τους κουβέντες. Σταθήκαμε, τέλος, δίπλα σε πάμπολλους ακτιβιστές που καταδικάζουν το κράτος που τους στερεί την ελευθερία του λόγου, τη στιγμή που οι ίδιοι στις συζητήσεις επιδίδονται στο λεγόμενο mansplaining.

Η Gurcu μας ρωτάει: «Αγαπημένες μου αδελφές που έχετε ετεροσεξουαλικό προσανατολισμό και επιλέγετε συντρόφους από τον ίδιο πολιτικό χώρο, παρατηρήσατε ποτέ τις σχέσεις σας από φεμινιστική οπτική; Ο σύντροφος σας μέσα στη σχέση, σας βλέπει ως ίση ή θεωρεί ως πιο σημαντικά τις ιδέες και τα προβλήματα του; Αμφισβητεί ποτέ τον δικό του ανδρισμό, αρνούμενος να απολαμβάνει τα προνόμιά του; Καταβάλλετε άραγε την ίδια πνευματική προσπάθεια για να κρατήσετε την σχέση σας; Εάν όχι, παρ’όλο που φαίνεστε να μοιράζεστε τον ίδιο πολιτικό αγώνα, αυτό δεν αλλάζει την πραγματικότητα, ότι δηλαδή ο σύντροφος σας είναι ένας πατριάρχης και η σχέση που έχετε με αυτόν δεν λέγεται αγάπη».

Ξέρουμε από εμπειρίες δικές μας και του φεμινιστικού κύκλου, ότι πολλές φορές έχουμε βρεθεί παγιδευμένες σε άνισες σχέσεις, όταν θέλαμε τόσο πολύ να πιστέψουμε ότι ήταν αγάπη. Ότι επιλέξαμε συντρόφους για την πολιτική τους σκέψη, αλλά δυσκολευτήκαμε να καταλάβουμε τη συμπεριφορά τους απέναντι μας. Ότι κουραστήκαμε τόσο πολύ κουβαλώντας το συναισθηματικό φορτίο και την ελπίδα ότι η ισορροπία στη σχέση μας θα μπορούσε να αλλάξει.

Ξέρουμε ότι είναι πιο δύσκολο να ζητάμε την ισότητα στην πιο ευαίσθητη πλευρά της ζωής μας και να εξετάσουμε τις σχέσεις μας από φεμινιστική οπτική. Όμως αυτό δεν είναι το πρόταγμά μας ως φεμινίστριες;

Υπάρχει λόγος που αρκετές αδελφές μας επιλέγουν να είναι μόνες γιατί βαρέθηκαν να πολεμούν μέσα σε καταπιεστικές σχέσεις. Πώς θα μπορούσαμε να παραβλέψουμε το ότι μας αξίζει η απόλυτη χειραφέτηση; Δεν είναι προτιμότερο να είμαστε μόνες από το να είμαστε σε σχέσεις που λείπει η αγάπη, δηλαδή η ισότητα;