Του Κωνσταντίνου Πουλή

Θα ήθελα να προσαρμόσω αυτή τη σκέψη στην περίπτωσή μας. Κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο ένα απόσπασμα από τη Βικιπαίδεια όπου αναφέρεται ότι:

Σύμφωνα με μια εκδοχή, που υποστηρίζεται από παλιούς κατοίκους, το όνομα Ωραιόκαστρο προέκυψε μετά από πρόταση ποντίων προσφύγων εις ανάμνηση ιστορικού κάστρου που βρίσκεται στο Χατς της Άρδασσας του Πόντου. Η περιοχή του Ωραιοκάστρου επιλέχθηκε από την επιτροπή αποκατάστασης προσφύγων, το 1922, για να εγκατασταθούν πρόσφυγες από τον Πόντο και τον Καύκασο. Οι πρώτες προσφυγικές οικογένειες που εγκαταστάθηκαν ήταν λιγότερες από 200. Συνολικά παραχωρήθηκαν 22.000 στρέμματα που εκτεινόταν, ξεκινώντας από νότια, από τα όρια του σημερινού Παλαιόκαστρου.

Δεν αρκεί να θυμηθούμε ότι επρόκειτο κάποτε για περιοχή προσφύγων, διότι βλέπουμε ότι αυτό καθόλου δεν λύνει το πρόβλημα, μάλλον το ανοίγει. Εξ άλλου η σχετική εμπειρία είναι διεθνής: είτε πρόκειται για την Ουγγαρία, είτε πρόκειται για την Εσθονία, είτε ακόμη για τη Γερμανία, το προσφυγικό παρελθόν δεν οδηγεί καθόλου σε πιο ήπια αντιμετώπιση των προσφύγων.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι συμμετέχουν ισχυροί συμβολισμοί αποκλεισμού. Κατά βάθος, αυτό που δεν θέλει ένας γονιός είναι να συναγελάζεται το παιδί του με άλλα παιδιά πιο φτωχά. Η ίδια χυδαιότητα που εμφανίζεται διακριτικά την ώρα που ο γονιός καλοντύνει το αγγελούδι του για να πάει στο πάρτι της  συμμαθήτριας με τη διάσημη μαμά, προκαλεί και την αγανάκτηση εδώ: η μείξη είναι καλή, αν ωφελούμαστε εμείς και όχι άλλοι. Όπως είναι καλό να πάει το παιδί σε ένα ιδιωτικό σχολείο που ναι μεν θα ντρέπεται για τα φτηνά παπούτσια του, αλλά θα κάνει παρέα με την καλή κοινωνία, έτσι είναι κακό να αναγκαστεί το παιδί να συναναστραφεί την πλέμπα των προσφύγων. Όμως είναι μόνο συμβολικό το ζήτημα;

Μια που λέμε για το προσφυγικό παρελθόν, οι πρόσφυγες από τη Σμύρνη φέραν όντως αρρώστιες. Όχι συμβολικές, αληθινές. Μαθαίνουμε ότι προξένησαν φόβους για μαζική επιδημία ευλογιάς και δάγγειου πυρετού, γεγονότα που οδήγησαν, λέει ο Κώστας Κωστής στα Κακομαθημένα παιδιά της ιστορίας, στην ανασυγκρότηση του υγειονομικού μας συστήματος, με την καθιέρωση μαζικών εμβολιασμών για την εξάλειψη του φαινομένου. Κρούσματα φυματίωσης έχουν όντως εμφανιστεί σε προσφυγικούς καταυλισμούς (αποδελτίωση από τον Ιατρικό Σύλλογο Αθηνών εδώ.) Εξάλλου, όταν πριν από λίγες μέρες αναδημοσιεύαμε την ανακοίνωση του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών που μιλούσε για άθλιες συνθήκες και πλημμελή εμβολιασμό, πώς μπορούμε τώρα να κάνουμε σαν να μην ειπώθηκαν αυτά; Απλώς, η στάση που πιστεύω ότι θα έπρεπε να κρατήσουμε είναι να ζητήσουμε καλύτερη φροντίδα, αντί για περισσότερο αποκλεισμό.

Δεν έχει νόημα να λέμε ότι το ζήτημα είναι ανύπαρκτο, δεν αρκεί. Φαίνεται από το ρεπορτάζ του Θάνου Καμήλαλη ότι το κείμενο που ψηφίστηκε στο Δημοτικό σχολείο Ωραιοκάστρου ακολούθησε τη διανομή ψηφίσματος που περιείχε το ερώτημα: «Οι πρόσφυγες μεταφέρουν μολυσματικές ασθένειες. Θέλετε να ενταχθούν στο σχολείο μας;». Όταν ο δήμαρχος λέει μπράβο στον άνθρωπο που θέλει να ανοίξει κεφάλια, θα πρέπει να αντιμετωπίσει όλες τις νομικές συνέπειες της πράξης του. Όταν οι γονείς λένε δεν θέλουμε τα προσφυγάκια γιατί φέρνουν αρρώστιες, και ο ίδιος δήμαρχος εξηγεί με το κύρος της επιστημονικής του ιδιότητας (αχ, αυτοί οι γιατροί, μερικές φορές…) ότι υπάρχουν 18 κρούσματα φυματίωσης και ότι οι εμβολιασμοί δεν επαρκούν, τι να κάνουν; Η κατακραυγή ήταν σωστή, διότι αυτή τη στιγμή κρίνεται ο τρόπος με τον οποίον η κοινωνία μας θα υποδεχτεί τους πρόσφυγες, λοιπόν οι συμπεριφορές αυτές χρειάζεται να συζητηθούν, να απαντηθούν όταν πρέπει και να στιγματιστούν όταν πρέπει. Και εκεί που πρέπει να ενισχυθεί το πρόγραμμα εμβολιασμών των προσφύγων, να ενισχυθεί. (Εξάλλου, ο εμβολιασμός για τη φυματίωση είναι υποχρεωτικός για τα ελληνόπουλα, οπότε υποθέτω ότι όσοι δεν αρνήθηκαν ή αμέλησαν να εμβολιάσουν τα παιδιά τους δεν κινδυνεύουν.) Δεν νομίζω όμως ότι ωφελεί να αντιμετωπίζονται συλλήβδην ως τρελοί και φασίστες οι γονείς, παρότι αγκαλιάστηκαν με τόσο ενθουσιασμό από τους φασίστες (Για να μη συμπεριλάβω σύνδεσμο, αναφέρομαι σε άρθρο με τον εύγλωττο όσο και ψύχραιμο τίτλο «ΚΑΙ Η ΨΕΥΤΟΔΕΞΙΑ ΝΟΥΔΟΥΛΑ ΤΩΝ ΜΠΟΥΜΠΟΥΚΩΝ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ».)

Προτείνω (και ελπίζω να γίνεται κατανοητό ότι δεν κρατώ μεσοβέζικη στάση ως προς το επίδικο, δηλαδή αν πρέπει να πάνε σχολείο εκεί τα προσφυγάκια) να σκεφτούμε ότι ίσως αυτοί οι γονείς να μην είναι όλοι ορκισμένοι εχθροί των προσφύγων, αλλά και άνθρωποι που παραπληροφορήθηκαν, εξ ου και φαίνεται, στο ρεπορτάζ που αναφέραμε παραπάνω, ότι κάποιοι ήδη αλλάζουν γνώμη σε σχέση με αυτό που ψήφισαν. Αυτό θα μας επιτρέπει να κρατήσουμε ανοιχτούς διαύλους συνεννόησης με εκείνους που ίσως παραμένουν διατεθειμένοι να ακούσουν.

Διαβάζω σε ένα από τα άρθρα της διακριτικής υπεράσπισης της στάσης των γονιών:
Πιστεύει άραγε κανείς ότι τα παιδιά, στη σκληρή αυτή ηλικία, αυθόρμητα θα αποδεχτούν τα ταλαιπωρημένα παιδιά που θα φορούν τα αποφόρια τους, θα έχουν σακούλες του σουπερμάρκετ αντί για σάκες και θα τα φέρνουν στο σχολείο μαντηλοφορούσες μαμάδες; Χωρίς κοινωνικούς λειτουργούς και εκπαιδευμένους δασκάλους να εξηγήσουν ότι οι νέοι τους συμμαθητές έχουν περισσότερα κοινά από όσες διαφορές, πώς ένα μικρό παιδί από μια κλειστή κοινωνία θα αποδεχτεί τον παρία ως ίσο;

1. Η. Παπαγιαννόπουλος, “Οι ασθένειες δεν σέβονται τα σύνορα”, Σύναξη, τεύχος 135 (Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2015), σ. 63-73.