των Αχιλλέα Ασπρέα και Γιάννη Φρίμη, φοιτητών, μελών της Νεολαίας ΜέΡΑ25
Τους τελευταίους μήνες τη δημόσια σφαίρα απασχολεί η αντιμεταρρύθμιση που επιχειρεί να φέρει στον χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ο υπουργός Παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης και συγκεκριμένα όσον αφορά τη σύσταση Νομικών Προσώπων Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης. Έχουν γραφτεί χιλιάδες λέξεων, έχουν περάσει εννέα γύροι Γενικών Συνελεύσεων σε εκατοντάδες Φοιτητικούς Συλλόγους, έχουν πραγματοποιηθεί κινητοποιήσεις και πορείες οι οποίες αντιμετωπίστηκαν με καταστολή. Όμως, οι υπέρμαχοι του νομοσχεδίου προσπαθούν να μας πείσουν ότι αυτό το μέρος τού είναι πολύ μικρό, ότι οι “μειοψηφίες” θέλουν να κρατήσουν το Δημόσιο Πανεπιστήμιο πίσω και ότι με την ψήφιση του νομοσχεδίου θα βγουν πιο ενισχυμένα τα Δημόσια ΑΕΙ. Όμως τι φέρνουν στην πραγματικότητα οι αλλαγές αυτές;
Το άρθρο 40 αφορά τα πολυδιαφημισμένα Συμβούλια Διοίκησης, τα οποία θα έφερναν “καταξιωμένους ανθρώπους της αγοράς” σε θέσεις ευθύνης εντός των ιδρυμάτων και θα «ωθούσαν τα Πανεπιστήμια προς τα εμπρός», τελικά έπεσαν θύματα της ανεπάρκειας του νόμου. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου ΑΕΙ έμειναν στον αέρα λόγω αδυναμίας εκλογής Πρυτάνεως, αφού, δεν υπήρχαν οι απαραίτητες προβλέψεις σε περίπτωση ισοψηφίας για την ανάδειξη των εξωτερικών μελών, βλ. Πανεπιστήμια Μακεδονίας, Θεσσαλίας και Αιγαίου. Πλέον, εισάγεται ένα σύστημα βαθμολόγησης των υποψηφίων σε πολλούς γύρους μέχρι να μην υπάρχει ισοβαθμία, αλλά ακόμα και σε αυτή την περίπτωση θα καλείται να αποφασίσει η Σύγκλητος, με πλειοψηφία δύο τρίτων, να αναδείξει τον/τους υποψήφιο/ους που μένει να εκλεγούν. Από την οποία Σύγκλητο με τον προηγούμενο νόμο (Νόμος Κεραμέως 2022) είχαν αφαιρεθεί πολλές αρμοδιότητες και είχαν εκχωρηθεί στο ΣΔ. Ενώ για ακόμα μια φορά βλέπουμε πως το φοιτητικό σώμα για το καλό του οποίου-υποτίθεται-γίνονται όλες οι αλλαγές, μένει εκτός οποιασδήποτε ουσιαστικής εκπροσώπησης στα όργανα διοίκησης.
Με το άρθρο 58 πλέον επιβάλλονται δίδακτρα και στα ελληνόγλωσσα προπτυχιακά προγράμματα! Συγκεκριμένα, το νομοσχέδιο αναφέρει ότι αλλοδαποί-αλλογενείς φοιτητές θα μπορούν να εγγράφονται σε προπτυχιακά προγράμματα ύστερα από εισήγηση του Πρύτανη και ύστερα από απόφαση του ΣΔ, τα ΑΕΙ θα “… δύνανται να εγγράφουν στη Σχολή ή στα Τμήματα αλλοδαπούς-αλλογενείς φοιτητές. Με την ίδια απόφαση καθορίζονται ανά Τμήμα ή Σχολή ο αριθμός των εισακτέων αλλοδαπών-αλλογενών φοιτητών, τα κριτήρια εισαγωγής, το ύψος των διδάκτρων, που αντιστοιχεί στο συνολικό κόστος των σπουδών στο αντίστοιχο Τμήμα ή Σχολή, τα κριτήρια τυχόν χορήγησης υποτροφιών απαλλαγής από την καταβολή διδάκτρων, τα απαιτούμενα δικαιολογητικά, η συγκρότηση, η σύνθεση και οι κανόνες λειτουργίας των επιτροπών επιλογής των υποψηφίων ανά Τμήμα ή Σχολή, οι προθεσμίες υποβολής αιτήσεων των υποψηφίων, οι κανόνες συνέχισης φοίτησης, οι κανόνες διαγραφής και κάθε άλλη απαραίτητη λεπτομέρεια, για την εφαρμογή της παρούσας. Η γνώμη του Κοσμήτορα του παραπάνω εδαφίου διατυπώνεται, κατόπιν γνώμης της Συνέλευσης του αντίστοιχου Τμήματος ή Σχολής“.
Τη συγκρότηση επιτροπής επιλογής υποψηφίων θα αναλαμβάνει ο Κοσμήτορας μετά από εισήγηση της συνέλευσης του κάθε τμήματος ή Σχολής. Συνεπώς, δημιουργούνται φοιτητές πολλών ταχυτήτων, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την επιβολή διδάκτρων για Έλληνες προπτυχιακούς φοιτητές, έτσι η κυβέρνηση θα κάνει την οριστική της επίθεση στη Δημόσια Δωρεάν Τριτοβάθμια Παιδεία.
Στο άρθρο 75 γίνεται αναφορά στον προγραμματισμό προσλήψεων μελών ΔΕΠ την περίοδο 2025-2030 σε αναλογία αφυπηρετήσεων/προσλήψεων 1 προς 1 -εφόσον έχουν καλυφθεί οι προγραμματισμένες προσλήψεις (πρόβλεψη του Νόμου Κεραμέως του 2022), το οποίο έρχεται ύστερα από πάνω από μία δεκαετία υποστελέχωσης των ιδρυμάτων, να παγιώσει μία κατάσταση η οποία υποβαθμίζει τους όρους με τους οποίους διεξάγονται τα προγράμματα σπουδών.
Ενδεικτικά αναφέρουμε το πρόσφατο ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΕΚΠΑ [1], όπου αναφέρει χαρακτηριστικά πως από την περίοδο 2009-10 έχουν αφυπηρετήσει 31 μέλη ΔΕΠ και έχουν αναπληρωθεί μόνο 10 κενά, κατάσταση η οποία προειδοποιούν ότι θέτει σε κίνδυνο τη λειτουργία του τμήματος. Αντίστοιχα, τέτοιες καταστάσεις έχουν διαμορφωθεί σε όλα τα ΑΕΙ της επικράτειας, αφενός λόγω της διαρκούς λιτότητας, πχ. η χρηματοδότηση του ΕΜΠ το 2024 είναι μειωμένη κατά 63,6% σε σχέση με το 20092, αφετέρου λόγω του υπάρχοντος συστήματος που Νόμου Κεραμέως του 2022. Σύμφωνα με τον οποίο, τα ΑΕΙ δηλώνουν κάθε έτος τα κενά σε θέσεις μελών ΔΕΠ στο Υπουργείο Παιδείας, το οποίο ύστερα βάσει του ετήσιου προϋπολογισμού τού κατανέμει τις θέσεις ανά ίδρυμα.
Συνεπώς, βλέπουμε πως από τη στιγμή που η ρύθμιση αυτή δεν έχει αναδρομική ισχύ, η διάταξη λειτουργεί προσχηματικά και παγιώνει την υποστελέχωση των ιδρυμάτων
Σύμφωνα με το άρθρο 92 του νόμου, το 70% της χρηματοδότησης κάθε ΑΕΙ θα κατανέμεται βάσει των αναγκών του ιδρύματος (μέγεθος/γεωγραφική διασπορά, αριθμό φοιτητών, διάρκεια σπουδών,εκτιμώμενο κόστος σπουδών ανά φοιτητή), ενώ το υπόλοιπο 30% θα κατανέμεται βάσει δεικτών “ποιότητας και επιτευγμάτων” -όπως αποκαλούνται.
Οι δείκτες αυτοί κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες
1) Ποιότητα εκπαιδευτικής διαδικασίας, η οποία αξιολογείται από παράγοντες όπως ο λόγος των αποφοίτων προς τους εισαχθέντες, την (όποια) αξιολόγηση από τους φοιτητές και την (επίσης όποια) επαγγελματική απορρόφηση των αποφοίτων.
2) Η ερευνητική δραστηριότητα. Το αξιοσημείωτο με αυτόν το δείκτη είναι ότι εν μέρει αξιολογείται από το ερευνητικό έργο των καθηγητών, δηλαδή το πλήθος των δημοσιεύσεων τους καθώς και το πλήθος των αναφορών τρίτων σε αυτούς, ποσοτικοποιώντας έτσι την έρευνα. Από την άλλη ένα από τα κριτήρια είναι το πλήθος των καθηγητών που συμμετέχουν σε ή συντονίζουν ανταγωνιστικά προγράμματα έρευνας της ΕΕ (και άλλων διεθνών οργανισμών), δηλαδή από το πόσο συνεισφέρει στην υλοποίηση της ευρωπαϊκής Πολιτικής ένα ΑΕΙ με ο,τι αυτό συνεπάγεται, καθώς στόχος της ΕΕ είναι η εξυπηρέτηση της διεθνούς ολιγαρχίας..
3) Η διεθνοποίηση, η οποία αξιολογείται κυρίως με το λόγο των αλλοδαπών φοιτητών προς το σύνολο των εγγεγραμμένων, το πλήθος των φοιτητών που συμμετέχουν σε προγράμματα ανταλλαγής φοιτητών ή παρόμοια καθώς και τον αριθμό συμφωνιών συνεργασίας με ΑΕΙ της Ελλάδας ή του Εξωτερικού.
Πουθενά δεν αναφέρεται όμως η ποιότητα και τα χαρακτηριστικά των συμφωνιών. Ο δείκτης αυτός προφανώς έρχεται και δένει με την επιβολή διδάκτρων στους αλλοδαπούς φοιτητές.
Είναι άξιο απορίας πως τα ΑΕΙ θα μπορέσουν να επιτύχουν καλή “βαθμολογία” στους παραπάνω δείκτες δεδομένων των συνθηκών υποχρηματοδότησης και υποστελέχωσης υπό τις οποίες λειτουργούν.
Συνεχίζει λοιπόν και παγιώνεται η απαξίωση των ΑΕΙ με αυτόν τον τρόπο, σε μια περίοδο όπου τα πανεπιστήμια χρειάζονται ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή αύξηση των πόρων και του ανθρώπινου δυναμικού τους άμεσα ώστε να αντισταθμιστούν οι επιπτώσεις της διαρκούς λιτότητας.
Το άρθρο 118 του Νομοσχεδίου δίνει τη δυνατότητα στις εταιρείες αξιοποίησης και διαχείρισης της περιουσίας των ΑΕΙ να επενδύουν σε Αμοιβαία Κεφάλαια Επιχειρηματικών Συμμετοχών Κλειστού Τύπου. Τα έσοδα από τις επενδύσεις αυτές θα διατίθενται στις εταιρείες Τεχνοβλαστούς (spin off) του εκάστοτε ιδρύματος. Είναι εύκολο να παρατηρήσει κάποιος πως με αυτόν τον τρόπο ανοίγει ο δρόμος ώστε να “τζογάρεται” η περιουσία των πανεπιστημίων στο χρηματιστήριο, όπως ακριβώς “τζογάρονται” πλέον οι συντάξεις των ασφαλισμένων με τον ατομικό κουμπάρα..
Είναι εμφανές πως οι διατάξεις που “ενισχύουν” το Δημόσιο Πανεπιστήμιο κάθε άλλο παρά αυτό κάνουν. Για μια ακόμη φορά γινόμαστε μάρτυρες της απαξίωσης των ΑΕΙ υπό το πρόσχημα της αναβάθμισης τους, μιας απαξίωσης η οποία εδώ και δεκαετίες δρα σε βάρος των φοιτητών αλλά και όσων προσπαθούν να διατηρήσουν υψηλό το επίπεδο των Ιδρυμάτων αυτών. Βέβαια τίποτα από όλα αυτά δεν πρέπει να μας αφήνει έκπληκτους, άλλωστε όσο τα δημόσια πανεπιστήμια παραμένουν απαξιωμένα, τότε ίσως -για καλή τους τύχη- τα ιδιωτικά να έχουν μια ελπίδα να ευδοκιμήσουν.
Είναι προφανές άλλωστε ότι εν όψει της επικείμενης δυνατότητας αναθεώρησης του Άρθρου 16 του Συντάγματος η κυβέρνηση θέλει να φέρει προ τετελεσμένων την κοινωνία και τους θεσμούς. Εμείς ήμασταν είμαστε και θα είμαστε παρόντες στον διαρκή αγώνα για τη Δημόσια και Δωρεάν παιδεία!
Ραντεβού στους δρόμους!
2.https://www.ntua.gr/el/news/announcements/item/3856-anakoinosi-tou-symvouliou-dioikisis-tou-emp