Στις 14 Απριλίου 2022, συνελήφθη στη Ρωσία ο Ντμίτρι Σίλιν, ειρηνιστής και ακτιβιστής, διότι μοίραζε δωρεάν αντίτυπα του βιβλίου του Τζωρτζ Οργουελ «1984» σε περαστικούς, γιατί «όπου να ‘ναι το βιβλίο θα το απαγορεύσουν στη Ρωσία». Η κατηγορία στηρίχτηκε στον βολικά γενικό νόμο περί «διάδοσης ψευδών για το έργο των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας» ή για «πρόκληση σε αντιρωσικές ενέργειες». Η απλή δωρεάν διανομή ενός βιβλίου θεωρήθηκε έγκλημα εν καιρώ πολέμου. Και η ποινή που αντιμετωπίζει ο Σίλιν, σε μια υπόθεση που συνδυάζει δυστοπικά στοιχεία από «1984» και το «Φαρενάιτ 451», αγγίζει ακόμη και τα πέντε χρόνια φυλάκισης.
Η σύλληψη και δίωξη του Σίλιν, είναι ένα ακόμη από τα πολλά άγνωστα κεφάλαια του αντιπολεμικού κινήματος στη Ρωσία, και τα ακόμη πιο άγνωστα του αντιπολεμικού κινήματος στην Ουκρανία. Στη Ρωσία είναι γνωστές οι χιλιάδες συλλήψεις και οι περί τις εξήντα περιπτώσεις ειρηνικών ακτιβιστών και διαδηλωτών που έχουν παραπεμφθεί με τους σχετικούς νέους νόμους. Στην Ουκρανία, οι πασιφιστές κάνουν λόγο για εκατοντάδες διωκόμενων, αγνοούμενων και φυλακισμένων, λόγω της αντίθεσής τους στον πόλεμο. 
Οι άνθρωποι που παλεύουν για την ειρήνη, και από τις δύο πλευρές των συνόρων, αντιμετωπίζονται ως προδότες, με νεόκοπους νόμους που σπέρνουν τον τρόμο και θέτουν την ελευθερία της έκφρασης υπό διωγμόν. Τα μέτρα που έχουν ληφθεί από όλες τις πλευρές για τον έλεγχο της πληροφορίας και την φίμωση κάθε αντίθετης φωνής είναι γνωστά. Το τίμημα που πληρώνουν, όμως, οι ακτιβιστές της ειρήνης σε καιρό πολέμου, έχουν για κάποιο λόγο εξαφανιστεί από τα διεθνή πρωτοσέλιδα.
Η 77χρονη Γελένα Οσίποβα είναι ένα από τα σύμβολα του ειρηνικού κινήματος, παρούσα στους δρόμους επί δύο δεκαετίες. Καλλιτέχνις, συνταξιούχος, λόγω της ηλικίας της και της ανεξάρτητης θέσης της, αν και συλλαμβάνεται συχνά, τη …γλιτώνει με πρόστιμα. Άλλοι δεν είναι τόσο τυχεροί.
Τις πρώτες δύο εβδομάδες του πολέμου, οι αντιπολεμικές διαδηλώσεις συντάραξαν πάνω από 150 πόλεις της Ρωσίας. Χιλιάδες πολίτες, οι περισσότεροι νέοι, κατέβηκαν στο δρόμο, απαιτώντας να σταματήσει η εισβολή, ζητώντας ειρήνη. Αντιμετωπίστηκαν βίαια, και περίπου 15.000 άνθρωποι συνελήφθησαν, από τις 24 Φεβρουαρίου μέχρι τις 13 Μαρτίου, ενώ το Κρεμλίνο, δια στόματος Ντίτρι Πεσκώφ, έλεγε πως «τώρα δεν είναι καιρός για τέτοια», αλλά «καιρός να συγκεντρωθούμε γύρω από τον πρόεδρό μας». Οι συλλήψεις πολλές φορές δεν γίνονταν στις διαδηλώσεις αλλά στο σπίτι: γνωστοί ακτιβιστές, που καλούσαν σε συμμετοχή, συλλαμβάνονταν με το που έβγαιναν από το σπίτι τους, για να πάνε στις αντιπολεμικές συγκεντρώσεις.
Στις πρώτες κινητοποιήσεις, πριν περάσει ο νόμος «προστασίας» του στρατεύματος από τις …διαδηλώσεις, οι ρωσικές αρχές χρησιμοποίησαν ως άλλοθι τα μέτρα κατά της πανδημίας. Οι συγκεντρώσεις έσπερναν τον κορονοϊό… Από τις 26 Φεβρουαρίου οι διαδηλωτές άρχισαν να τηρούν αποστάσεις και πολλοί κατέβαιναν μόνοι να διαμαρτυρηθούν. Τίποτε δεν άλλαξε: σε πολλές πόλεις, τα κρατητήρια δεν έφτασαν για να χωρέσουν τους συλληφθέντες.
Με το πέρασμα, και την εφαρμογή, του νόμου περί του στρατού και του νόμου περί «ψευδών ειδήσεων για τη δράση των ενόπλων δυνάμεων», που προέβλεπε πολύ αυστηρότερες ποινές και φυλακίσεις, που θα μπορούσαν να φτάσουν και τα 15 χρόνια, οι μαζικές διαδηλώσεις έφθιναν, μέχρι που εξαφανίστηκαν. Η αύξηση της δημοτικότητας του Πούτιν (η οποία, πέρα από την επίδραση κυβερνητικών εκστρατειών «ενημέρωσης», κατοπτρίζει μια συσπείρωση συνηθισμένη σε καιρό πολέμου) και το γεγονός ότι πάνω από το 70% των Ρώσων εμφανίζεται να είναι υπέρ της εισβολής, όπως καταγράφει η Γελένα Οσίποβα, έχει φοβίσει όσους διαφωνούν, καθώς αντιμετωπίζονται ως προδότες και κινδυνεύουν πια όχι μόνο από τις αρχές. Ο νόμος που πέρασε στις αρχές Μαρτίου αναθεωρήθηκε στις 23 του ίδιου μήνα, και επέκτεινε το «έγκλημα» της κριτικής ή «διάδοσης ψευδών ειδήσεων» εις βάρος των ενόπλων δυνάμεων, ώστε να περιλαμβάνει πρεσβείες, προξενεία, σώματα ασφαλείας…
Το αντιπολεμικό κίνημα στην Ουκρανία
Στις 9 Μαρτίου, ενώ ήδη μοιράζονταν όπλα σε όποιον από τον άμαχο πληθυσμό ήθελε, ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, υπέγραψε νόμο που επιτρέπει στους πολίτες να χρησιμοποιούν ατιμωρητί τα όπλα που τους δίνονται, κατά τη διάρκεια του πολέμου,  αν πλήττουν πρόσωπα που θεωρείται ότι «ενεργούν επιθετικά κατά της Ουκρανίας».
Σε δημοσκόπηση που πραγματοποίησε το ουκρανικό κοινωνιολογικό μέσο Rating, το 90% των Ουκρανών που ρωτήθηκαν υποστήριζε την αμυντική προσπάθεια της χώρας και το 80% δήλωνε έτοιμο να πάρει τα όπλα. Η δημοσκόπηση δεν συμπεριλάμβανε την περιοχή των ρωσόφωνων, στο Ντονμπάς και το ένα εκατομμύριο των Ουκρανών που είχαν προσφυγοποιηθεί ως τότε.
Παρ όλα αυτά, όπως σημειώνουν στό Toward Freedom, και στο άρθρο Ukranian Refuseniks on why many won’t fight for Ukraine, «κάτω από το προσωπείο του ακραίου πατριωτισμού, υποβόσκει ένα αντιπολεμικό κίνημα. Αν και τα κίνητρα άρνησης του πολέμου είναι πολλά και διαφορετικά, είναι ένα κίνημα γεωγραφικά αποκεντρωμένο και πολυδιασπασμένο, χωρίς την ικανότητα να ενωθεί σε μια δύναμη».
Όπως εξηγείται στο άρθρο, το αντιπολεμικό και αντι-στρατοκρατικό κίνημα ήταν ήδη σε ημιπαρανομία μετά τα γεγονότα στο Μαϊντάν. Αναφέρεται χαρακτηριστικά η περίπτωση του Ρουσλάν Κοτσάμπα (Ruslan Kotsaba), ουκρανού δημοσιογράφου και αντιρρησία συνείδησης, που ήταν παρών στο Μαϊντάν και εχθρός της κυβέρνησης Γιανουκόβιτς. Όταν όμως ξεκίνησαν οι βάρβαρες επιχειρήσεις κατά των ρωσόφωνων της περιοχής του Ντονμπάς, κάλεσε, μέσω YouTube, το 2015, σε μαζικό μποϊκοτάζ κατά των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Συνελήφθη, κατηγορήθηκε για προδοσία και «παρακώληση των νόμιμων ενεργειών των ενόπλων δυνάμεων της Ουκρανίας» και καταδικάστηκε σε 3,5 χρόνια φυλακή. Έμεινε στη φυλακή ένα χρόνο, δικαιώθηκε στο εφετείο, αλλά το 2017 το ανώτερο δικαστήριο αποφάσισε αυθορμήτως να ξανανοίξει την υπόθεση, και το 2021 ξεκίνησε νέα δίκη, για τα ίδια «εγκλήματα».
Η συγγραφέας του άρθρου, Φέργκι Τσέημπερς, μίλησε με ένα μέλος μιας ουκρανικής μαρξιστικής ομάδας, απαγορευμένης, όπως κάθε τι αριστερό, που έχει έδρα στο Κίεβο, τον οποίο στο άρθρο αναφέρει ως Πάβελ. Ο άνθρωπος αυτός, που διέφυγε στην Ουγγαρία, σημειώνει στη συνέντευξή του: «Όποιος λέει οτιδήποτε κατά του στρατού, διαμαρτύρεται κατά του ΝΑΤΟ ή αντιτίθεται στην κυβέρνηση σε οτιδήποτε, χαρακτηρίζεται αμέσως “φιλορώσος”». Και συνεχίζει ο 26χρονος: «Οποιοσδήποτε είναι έτοιμος να σε χαρακτηρίσει ως ρώσο κατάσκοπο αν διαφωνεί μαζί σου: Εθνικιστές ή ακόμα και άλλοι “αριστεροί”, όπως αναρχικοί ή προοδευτικοί. Το μεγαλύτερο μέρος της χώρας έχει ενώσει τις δυνάμεις του με τους εθνικιστές. Αν η SBU [Ουκρανική Μυστική Υπηρεσία] μάθει περί μιας διαμαρτυρίας, μιας συνάντησης ή ενός άρθρου, θα απευθυνθεί τους φίλους της στην “κοινωνία των πολιτών”, κι αυτοί θα στείλουν ένοπλους εθνικιστές για να σας κανονίσουν». Ένας σύντροφός του, εξηγεί, μίλησε κατά του ΝΑΤΟ πριν την έναρξη της ρωσικής εισβολής, υποστηρίζοντας τις συνθήκες του Μινσκ, κι από τότε τον αναζητούν οι εθνικιστές και γι’ αυτό έχει περάσει στην παρανομία, κρύβεται. Άλλοι σύντροφοί τους «έχουν εξαφανιστεί εδώ και χρόνια».
Η απαγόρευση εξόδου για τις στρατεύσιμες ηλικίες υπογράφτηκε από τον ουκρανό πρόεδρο τις πρώτες μέρες του πολέμου. Ακολούθως, ρεπορτάζ ξένων μέσων – με πρώτη την ιταλική il manifesto – άρχισαν να καταγράφουν ότι πάνω από δέκα άνθρωποι τη μέρα προσπαθούσαν να διαφύγουν για να μην πολεμήσουν, γιατί «αυτός ο πόλεμος δεν είναι δικός τους πόλεμος», μόνο από τα σύνορα με Μολδαβία. Οι ουκρανικές αρχές έχουν ενημερώσει για τις συλλήψεις ενός ορισμένου αριθμού λιποτακτών όπως και αλλοδαπών διακινητών που αναλάμβαναν να τους βγάλουν εκτός χώρας.
Ο Γιούρι Σελιαζένκο βρίσκεται ακόμη στο Κίεβο, επικεφαλής του Ουκρανικού Κινήματος Ειρήνης (UPM), που δημιουργήθηκε το 2019 με στόχο να ανατρέψει την «μορφή σκλαβιάς» που είναι η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, κατ’ αυτόν. Τον θεωρούν εχθρό τους και η Ουκρανία και η Ρωσία. Οι περισσότεροι τον βλέπουν «σαν τέρας της φύσης, σαν κλόουν», λέει, για την αντιπολεμική του στάση.
Ο ίδιος, καταγράφει τη ζοφερή εικόνα της υποχρεωτικής στράτευσης στην Ουκρανία. Λόγω του Ντονπάς, οι ουκρανικές αρχές είχαν αρχίσει να κυνηγάνε τους στρατεύσιμους και να τους στέλνουν «πακέτο». Μάζευαν «νεαρούς άντρες έξω από τους δρόμους, έξω από κλάμπς και εστίες ή τους άρπαζαν και τους εστέλναν για στρατιωτική θητεία με αφορμή μικροπαραβάσεις, όπως τροχαίες παραβάσεις, γιατί ήταν μεθυσμένοι ή μίλησαν με αγένεια σε αστυνομικούς. Στην Ουκρανία, εάν δεν ανταποκριθείς σε μια τέτοια κλήση στράτευσης, πας φυλακή». Όσο για τους αντιρρησίες συνείδησης, η έννοια δεν υπάρχει καν – δεν υπάρχει ούτε για τον κλήρο, έστω, λέει.
Περιγράφει την ουκρανική κοινωνία ως όλο και πιο στρατοκρατούμενη, και λέει πως ο ναζισμός αποτελεί αληθινό πρόβλημα. «Η χώρα μας δημιούργησε έναν υπαρξιακό εχθρό και τώρα μας λένε ότι όλοι πρέπει να ενωθούμε γύρω από μια εθνικότητα και έναν ηγέτη! Η χώρα έχει γενικά μετατοπιστεί ακραία προς τα δεξιά. Φυσικά υπάρχουν και Νεοναζί. Αλλά πολλοί από αυτούς δεν θεωρούνται ως Νεοναζί, αλλά ως υπερασπιστές της χώρας». Για εκείνον «τα όπλα του ΝΑΤΟ» που καταφθάνουν διαρκώς στη χώρα «οδηγούν σε περαιτέρω κλιμάκωση και επίσης είναι πολύ προσοδοφόρα για εταιρείες όπλων, όπως οι Raytheon, Lockheed and Boeing», λέει , θυμίζοντας ότι ο υπουργός Αμύνης των ΗΠΑ, Λόιντ Ώστιν είναι στο διοικητικό συμβούλιο της Raytheon.
Για τον τρόμο όσων «δεν υποστηρίζουν τις ακροδεξιές αρχές» μίλησε και ο 36χρονος κομμουνιστής Αλεξέι Άλμπου, που βρίσκεται στη λίστα των πιο καταζητούμενων, από το ουκρανικό κράτος, μετά τη σφαγή του Μαϊου 2014 στην Οδησσό. Διέφυγε και σήμερα ζει στο Λουγκάνσκ, σε επαφή με τους συντρόφους του στις υπό ουκρανικό έλεγχο περιοχές. «Εκατομμύρια άνθρωποι στην Ουκρανία δεν υποστηρίζουν τις ακροδεξιές αρχές, αλλά είναι όλοι πάρα πολύ φοβισμένοι», θα πει. «Φοβούνται τις συλλήψεις, τα βασανιστήρια, τις απαγωγές… Πολλοί αξιόλογοι άνθρωποι στην αντιπολίτευση έχουν απαχθεί και εξαφανιστεί από την αρχή της στρατιωτικής επιχείρησης». Μεταξύ των πολλών μετρά τον πρώην ηγέτη της Ουκρανικής Ένωσης Αριστερών Δυνάμεων, Βασίλι Βόλγα, και τον πολιτικό επιστήμονα Ντμίτρι Τζανγκίροφ. «Ακόμη χειρότερα, πολλοί άνθρωποι που ήταν στην αντιπολίτευση του Κιέβου συνελήφθησαν και δεν γνωρίζουμε τίποτα για τη μοίρα τους. Για παράδειγμα, οι αδερφοί Κονόνοβιτς, ηγέτες της Κομμουνιστικής Ένωσης Νέων, όπως και εκατοντάδες άλλοι». Η είδηση της σύλληψης των αδελφών Κόνονοβιτς στις 6 Μαρτίου, είχε κινητοποιήσει μεγάλο κομμάτι της παγκόσμιας αριστεράς. Ο ίδιος ο Άλμπου, θεωρεί πρωτεύον, για το αντιπολεμικό κίνημα, να απαιτηθεί η αποπομπή των νεοναζιστικών και ακροδεξιών ταγμάτων από τις κρατικές ένοπλες δυνάμεις.
Ο νεο-Μακαρθισμός
Η αναβίωση του ψυχροπολεμικού κλίματος η οποία συνόδεψε αυτό τον πόλεμο, και καταγράφεται σε άρθρο του Τεντ Γκάλεν Κάρπεντερ, στελέχους του Ινστιτούτου Κάτο της Ουάσιγκτον, κορυφώνεται σε όλο το δυτικό κόσμο, και μόνο στην ειρήνευση δε βοηθά. Αν ο ΜακΚάρθυ έβλεπε προδότες «σε όλους όσοι σύστηναν μια λιγότερο συγκρουσιακή πολιτική έναντι της ΕΣΣΔ ή της ΛΔ Κίνας», το ίδιο συμβαίνει και σήμερα:
«Το ίδιο μοτίβο έχει εμφανιστεί ξανά σε σχέση με την πολιτική των ΗΠΑ έναντι της Ρωσίας. Πράγματι, οι συκοφαντίες έρχονται άφθονες από μια de facto συμμαχία νεοσυντηρητικών και φιλελεύθερων γερακιών, και μάλιστα πολύ πριν το Κρεμλίνο ξεκινήσει την τρέχουσα, βάναυση εισβολή του στην Ουκρανία. Οι ίδιοι [αμερικάνοι] ειδικοί που υποστήριζαν ότι η προσαρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία ήταν αποτέλεσμα της παρέμβασης της Ουάσιγκτον» για την ανατροπή του εκλεγμένου Γιανουκόβιτς, το 2014, «έγιναν και πάλι στόχοι του δηλητηρίου αυτής της συμμαχίας». Ο καθηγητής του Πρίνστον Στήβεν Κοέν, από τους γνωστότερους ειδικούς επί της ΕΣΣΔ και των διαδόχων κρατών, χαρακτηρίστηκε «αμερικάνος απολογητής του Πούτιν» και «φιλαράκι του Πούτιν». Κάθε φωνή που τολμούσε να αναγνωρίσει της ευθύνες και του ΝΑΤΟ για την επιθετική ρωσική στάση, χαρακτηριζόταν «απολογητής του Πούτιν» και, στην καλύτερη περίπτωση, «χρήσιμος ηλίθιος». Γνωστοί προοδευτικοί δημοσιογράφοι, όπως ο Ματ Ταϊμπι και ο Γκλεν Γκρήνγουολντ, δέχονταν ανοικτά επιθέσεις, χαρακτηριζόμενοι με αντίστοιχους χαρακτηρισμούς με αυτούς που επιφυλάσσονταν για γνωστές ακραία ρεπουμπλικάνικες φωνές, όπως του Τάκερ Κάρλσον του Fox, τον, κατά Slate «πιο δημοφιλή προπαγανδιστή του Κρεμλίνου στις ΗΠΑ». Στις μαύρες λίστες του νέου Μακαρθισμού συμπεριλαμβάνονται και διανοούμενοι, διπλωμάτες, και ακαδημαϊκοί των ΗΠΑ, που από τη δεκαετία του ’90 προειδοποιούσαν για την έναρξη ενός νέου ψυχρού πολέμου αν συνεχίσει να επεκτείνεται το ΝΑΤΟ, από τον Τζωρτζ Κήναν μέχρι τον Τζων Μιρσχάιμερ. Οι ζηλωτές ζητούν οποιοσδήποτε έχει άλλη γνώμη να φιμωθεί και να διωχθεί νομικά. Οι παρουσιαστές της [μεσημεριανάδικης εκπομπής] The View επέμεναν να διερευνηθούν για την πιθανότητα να είναι πράκτορες της Ρωσίας και προδότες η πρώην αντιπρόσωπος, με τους Δημοκρατικούς, [και βετεράνος του αμερικανικού στρατού] Τάλσι Γκάμπαρντ, και ο [ρεπουμπλικάνος τηλεπαρουσιαστής] Τάκερ Κάρλσον, ενώ η Γιούπι Γκόλμπεργκ, εκ των παρουσιαστών, ανέφερε ότι “κάποτε σε συνελάμβαναν αν έλεγες τέτοια”». Ναι, επί Μακάρθυ.
Οι διωγμένοι από όλους
Με τους δύο λαούς να υποστηρίζουν, σε συντριπτικό ποσοστό, τον πόλεμο, οι μεν τον επιθετικό και οι δε τον αμυντικό, οι ειρηνιστές βρίσκονται πολλές φορές ανάμεσα σε δύο πυρά. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση της δημοσιογράφου Μαρίνας Οφσγιανίκοβα, η οποία στις 14 Μαρτίου διέκοψε το δελτίο ειδήσεων της κρατικής ρωσικής τηλεόρασης, κρατώντας μιαν πινακίδα που έγραφε «ΟΧΙ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ. Σταματήστε τον Πόλεμο. Μην πιστεύετε την προπαγάνδα, σας λένε ψέμματα». Η δημοσιογράφος συνελήφθη, της επιβλήθηκε πρόστιμο και αφέθηκε ελεύθερη. Της δόθηκε δουλειά από την γερμανική εφημερίδα Die Welt και μετακόμισε στο Βερολίνο. Χθες, Παρασκευή, έξω από τα γραφεία της εφημερίδας συγκεντρώθηκαν ουκρανοί πολίτες ζητώντας να απολυθεί γιατί είναι Ρωσίδα. Η Οφσγιανίκοβα είναι ουκρανικής και ρωσικής καταγωγής… Η παρέμβαση της διοίκησης της εφημερίδας δεν ηρέμησε τα πνεύματα…
Αντίστοιχη αντιμετώπιση έτυχαν και οι δύο γυναίκες, μία Ουκρανή και μία Ρωσίδα, που βάδισαν αγκαλιασμένες στο Βατικανό, στη σημερινή λειτουργία, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τον πόλεμο. Στα κοινωνικά δίκτυα καταδικάζονταν ως «προδοτική» η στάση τους, και ας δρούσαν με τις ευλογίες του πάπα Φραγκίσκου. 
Με λίγα λόγια, οι αντιπολεμικές φωνές, που μιλούν για ειρήνη ή βάζουν τα πράγματα σε μια ευρύτερη προοπτική, και τώρα, όπως και πάντα, περιθωριοποιούνται σε καιρό πολέμου. Στην καλύτερη περίπτωση λοιδορούνται, στη χειρότερη στοχοποιούνται, από το Μπέρτραντ Ράσελ, που φυλακίστηκε, ως το Γρηγόρη Λαμπράκη, που είχε το γνωστό «δυστύχημα με τρίκυκλο» για την αντιπολεμική του δράση, οι Αντιγόνες δίνουν πάντα το παρών…