της Μακρίνας Βιόλα Κωστή
Από το Σικάγο του 1886 και το αίμα των εργατών για 8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ανάπαυση, 8 ώρες ελεύθερο χρόνο, στον Μάη του ’36 στη Θεσσαλονίκη και τον Μάη του ’68 με το σύνθημα “η φαντασία στην εξουσία” στη Γαλλία, η Πρωτομαγιά κουβαλά διαχρονικά τη μνήμη και τη συνέχεια των διεκδικήσεων για καλύτερους όρους εργασίας, αξιοπρέπεια και δικαιοσύνη.
Κάθε χρονιά αποκτά και νέες προεκτάσεις, ανάλογα με τη συγκυρία. Φέτος, οι συγκεντρώσεις κορυφώνονται με αιχμή, μεταξύ άλλων, την τραγική κατάσταση στον ΟΣΕ και το δικαίωμα σε δημόσιες και ασφαλείς υπηρεσίες (στις μεταφορές, στην υγεία, την παιδεία…). Οι εργαζόμενοι/-ες γνωρίζουν καλά ότι όταν το κράτος λειτουργεί σαν επιχείρηση, οι βασικές τους ανάγκες μετατρέπονται σε κόστη.
Σήμερα, δεν παλεύουμε μόνο για την επαναφορά του 8ώρου, που με νομικά τερτίπια κατάργησε επί της ουσίας η ΝΔ. Διεκδικούμε να επανανοηματοδοτήσουμε την εργασία, τον χρόνο και τη ζωή. Η τεχνολογική πρόοδος ( ; ) και η Τεχνητή Νοημοσύνη αυξάνουν δραματικά την παραγόμενη υπεραξία, αφού στο πλαίσιο που λειτουργούν σήμερα εντείνουν την εκμετάλλευση εργασίας ενώ θα μπορούσαν να μας απελευθερώνουν χρόνο και ως εκ τούτου σκέψη. Αντί αυτού, μας εξαντλούν ακόμη περισσότερο. Αυτό έχει μια απολύτως ορατή συνέπεια: εργασιακό ξεζούμισμα και ενεργός/-ή πολίτης/-ισσα δεν πάνε μαζί. Χωρίς ελεύθερο χρόνο, δεν υπάρχει στοχασμός. Κι όπου δεν υπάρχει στοχασμός, δεν υπάρχει πολιτική. Δεν υπάρχει δημοκρατία.
Η φιλοσοφία/πολιτική του ελεύθερου χρόνου, – Από τον Μαρξ, που επισημαίνει ότι ο ελεύθερος χρόνος και όχι η εργασία καθαυτή είναι το μέτρο του πολιτισμού, βλέποντας ανθρώπινη ελευθερία όχι στην εργασία/ανάγκη, αλλά στον χρόνο έξω από αυτά. Αυτόν για δημιουργία, σχέσεις, πολιτισμό. Μέχρι τον Αντρέ Γκορζ, που τονίζει ότι με την τεχνολογική εξέλιξη η εργασία δεν μπορεί πλέον να είναι το επίκεντρο της ανθρώπινης ταυτότητας. – μας θυμίζει ότι η απελευθέρωση ξεκινά από το δικαίωμα στον χρόνο που δεν είναι εμπορεύσιμος. Χρόνο για ζωή, για τέχνη, για κοινότητες, για συμμετοχή.
Έτσι προκύπτει η αδιαφορία ως πολιτικό πρόβλημα. Όχι ως φυσικό φαινόμενο, αλλά κάτι που καλλιεργείται και επιβάλλεται. Και όπως έγραψε ο Γκράμσι “Η αδιαφορία είναι το νεκρό βάρος της ιστορίας. Είναι η κτηνώδης ύλη που πνίγει την ευφυΐα. Αυτό που συμβαίνει, το κακό που πέφτει πάνω σε όλους, συμβαίνει γιατί η μάζα των ανθρώπων απαρνείται τη βούλησή της, αφήνει να εκδίδονται νόμοι που μόνο η εξέγερση θα μπορέσει να καταργήσει, αφήνει να ανέβουν στην εξουσία άνθρωποι που μόνο μια ανταρσία θα μπορέσει να ανατρέψει.”.
Η συλλογική ευφυΐα, επομένως, χρειάζεται τον ελεύθερο χρόνο, τη φαντασία, την τόλμη. Αυτά όμως δεν αντέχουν τον νεοφιλελευθερισμό (ακραία και μοιραία έκφραση του καπιταλισμού), όπως και εκείνος βέβαια δεν αντέχει αυτά. Άρα;