Επιμέλεια Αφιερώματος: Τζένη Τσιροπούλου

Ο Ματέο Ρέντσι ανέλαβε τα ηνία της εξουσίας στην Ιταλία το Φεβρουάριο του 2014, υποσχόμενος  μεταρρυθμίσεις που θα αναζωπύρωναν την οικονομία της χώρας, θα έφερναν πολιτική σταθερότητα και θέσεις εργασίας. 

Τα μάτια της Ευρώπης στρέφονται προς ένα δημοψήφισμα όπου διακυβεύεται μια συνταγματική αλλαγή στην Ιταλία ενώ στο εσωτερικό της χώρας, η κοινωνία πολώνεται. Η Ιταλία είναι διαβόητη για την πολιτική της αστάθεια. Η χώρα έχει αλλάξει 63 κυβερνήσεις από το 1945 και πολιτικοί όλων των κομμάτων καλούν για μεταρρυθμίσεις στο σύστημα εδώ και πολλά χρόνια.

Αλλά τώρα που αυτή η μεταρρύθμιση -ιδωμένη ως η πιο σημαντική στην Ιταλία από το Β' ΠΠ- τίθεται επί τάπητος, επικρατεί σύγχυση. Αριστερά και δεξιά κόμματα ενώνουν τις δυνάμεις τους για να αντιτεθούν στον Ρέντσι, υπάρχει ρήξη μέσα στο δικό του Δημοκρατικό Κόμμα και τα διεθνή Μέσα συγκρίνουν το δημοψήφισμα με το Brexit και την εκλογή του Τραμπ, με κάποια να εγείρουν φόβους για αρνητικό οικονομικό αντίκτυπο έως και ένα πιθανό Italexit.

Tο TPP θα ταξιδέψει στην Ιταλία για να σας μεταδώσει live όλες τις εξελίξεις από το δημοψήφισμα. Στην πλατφόρμα των 1101 μπορείτε να μας στέλνετε τις σχετικές ερωτήσεις που θα σας ενδιέφερε να συζητηθούν. 

Ερωτήσεις / Απαντήσεις για το δημοψήφισμα

Διαβάστε τον παρακάτω «οδηγό» για να καταλάβετε τη σημασία του δημοψηφίσματος και τις πιθανές του προεκτάσεις.

  • Ο Ρέντσι καλεί τους πολίτες να ψηφίσουν «Ναι» στο δημοψήφισμα, υποστηρίζοντας ότι έτσι, η κυβέρνηση της Ιταλίας θα καταστεί πιο σταθερή και αποτελεσματική μέσα από μια σειρά σημαντικών αλλαγών στο Σύνταγμά της.

    Οι μεταρρυθμίσεις θα οδηγήσουν τη χώρα από ένα «διθάλαμο» σύστημα, όπου η Βουλή των Αντιπροσώπων και η Γερουσία της Δημοκρατίας είναι απολύτως ίσες, σε ένα νέο σύστημα με μειωμένες εξουσίες για τη Γερουσία και έναν επαναπροσδιορισμό εξουσιών μεταξύ των τοπικών και κεντρικών θεσμών.

    Αυτό σημαίνει ότι η Γερουσία θα εμπλέκεται λιγότερο στη νομοθετική διαδικασία – τώρα οι νόμοι πρέπει να περνάνε και από τα δύο σώματα, το οποίο οδηγεί σε πολλά και μακροχρόνια πήγαινε-έλα – και ότι η κυβέρνηση θα έχει περισσότερο έλεγχο στις περιφέρειες.

    Ο αριθμός των Γερουσιαστών θα μειωθεί από τους 315 σε 100 και αντί να εκλέγονται, θα επιλέγονται από την κυβέρνηση μέσω τοπικών συμβουλίων.

    Όσο για το ότι ο λαός θα αποφασίσει για κάτι τόσο περίπλοκο, ο Ρέντσι δεν είχε άλλη επιλογή, μιας και οι μεταρρυθμίσεις -που επηρεάζουν το ένα τρίτο του ιταλικού Συντάγματος- ναι μεν ψηφίστηκαν από τη Βουλή αλλά με πολύ μικρή διαφορά, με αποτέλεσμα να απαιτείται να «περάσουν» τώρα και μέσω δημοψηφίσματος. 

    Αν και οι μεταρρυθμίσεις πέρασαν από το ιταλικό κοινοβούλιο νωρίτερα φέτος, η πλειοψηφία ήταν πολύ μικρή για να τους επιτρέψει να προχωρήσουν χωρίς την ψήφο του λαού.

  • Αυτοί που υποστηρίζουν τη μεταρρύθμιση λένε ότι οι αλλαγές θα κάνουν την Ιταλία πιο αποτελεσματική. Οι αντίπαλοι λένε ότι θα μειωθεί σημαντικά ο έλεγχος των εξουσιών.

    Ο Ρέντσι διατείνεται ότι οι κυβερνήσεις θα είναι πιο σταθερές, αν ισχύσουν οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις, εξασφαλίζοντας ότι οι εκλεγμένοι ηγέτες θα ολοκληρώνουν τη θητεία τους και ότι λιγότερα χρήματα θα ξοδεύονται για μισθούς πολιτικών και γραφειοκρατία.

    Αλλά οι επικριτές ισχυρίζονται ότι οι μεταρρυθμίσεις είναι αντιφατικές και ότι δίνουν στον εκάστοτε Πρωθυπουργό υπερβολική εξουσία, ακριβώς δηλαδή, ό,τι επιδιώκει να αποτρέψει το «διθάλαμο» σύστημα.

    Το πιο σημαντικό είναι ότι, ίσως επειδή είναι αρκετά δύσκολο να αντιληφθούμε τις πρακτικές συνέπειες αυτών των μεταρρυθμίσεων, τελικά το δημοψήφισμα μετατράπηκε σε μια ψήφο υπέρ ή κατά του Ρέντσι.

    Τα κόμματα της αντιπολίτευσης, αριστερά και δεξιά, αλλά ακόμα και ένα αριστερό κομμάτι από το Δημοκρατικό Κόμμα του ίδιου του Ρέντσι, ενθαρρύνουν τους πολίτες να ψηφίσουν «Όχι», ως μια ανοιχτή δήλωση κατά του Ρέντσι. Σε αυτή την κατηγορία εντάσσεται και το κόμμα του Σίλβιο Μπερλουσκόνι, Forza Italia, το οποίο στην αρχή υποστήριξε τις μεταρρυθμίσεις αλλά έπειτα έκανε στροφή 180 μοιρών.

  • Ο Ρέντσι υπερεκτίμησε τη στήριξη του λαού προς το πρόσωπό του και τις προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις του και ουσιαστικά, «χάρισε» μια χρυσή ευκαιρία στους αντιπάλους του, ταυτίζοντας αυτά τα δύο.

    Από νωρίς, δήλωσε χαρακτηριστικά, ότι θα παραιτηθεί σε περίπτωση που επικρατήσει το «Όχι», μια δέσμευση μέσω της οποίας ήθελε να καταδείξει πόσο «ακυβέρνητη» είναι η Ιταλία υπό το τρέχον Σύνταγμα, και από την οποία ίσως τελικά οπισθοχωρήσει. Οι αντίπαλοί του, πάντως, την εξέλαβαν ως πρόκληση.

    «Ο Ρέντσι έχασε ήδη μια μάχη. Η περίοδος της αυξανόμενης δημοτικότητάς του έχει τελειώσει για αυτόν», είπε ο Luca Verzichelli, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Siena. Τα ποσοστά αποδοχής για τον Ρέντσι και το κόμμα του μειώθηκαν εξαιτίας της αργής οικονομικής ανάπτυξης, της υψηλής ανεργίας και της τραπεζικής κρίσης.

    «Τώρα θα πρέπει να κάνει συμβιβασμούς, ανεξαρτήτου αποτελέσματος» λέει ο Verzichelli. «Θα πρέπει, ακόμα, να προβεί σε πιο ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις (προτεραιότητες είναι ασυζητητί η εργασία, η οικονομία, οι υποδομές και το μεταναστευτικό) ώστε να αποδείξει τις ικανότητες της κυβέρνησής του.»

    Ο Ρέντσι μάλλον υπερεκτίμησε τη γενική στήριξη προς τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις και κατέκρινε το κόμμα του Μπερλουσκόνι (Forza Italia) και το Κίνημα των Πέντε Αστέρων του κωμικού, Μπέπε Γκρίλο, ότι τον εξαπάτησαν αφού αντιτίθενται στις ίδιες μεταρρυθμίσεις που κι αυτοί ζητούσαν εδώ και χρόνια.

    Παρ' όλο που η εκστρατεία αποδεικνύεται ως μια πρόκληση για τον Πρωθυπουργό, ο καθηγητής πιστεύει ότι θα μπορούσε τελικά να του βγει σε καλό.

    «Πολλά από τα λάθη του, όπως το επιθετικό στυλ του και η τάση του να περιφρονεί τους άλλους πολιτικούς αρχηγούς, είναι τυπικά χαρακτηριστικά ενός 'μοναχικού καβαλάρη', ο οποίος βασίζεται μόνο στις δικές του δυνάμεις» εξηγεί. «Μια νίκη του 'Ναι', ακόμα κι αν είναι με μικρή διαφορά, μπορεί να του δώσει μια ευκαιρία να 'αναστηθεί'.»

  • Το αποτέλεσμα είναι αδύνατον να προβλεφθεί. Οι περισσότερες δημοσκοπήσεις δίνουν προς το παρόν, ένα προβάδισμα στο «Όχι» -περίπου 40% έναντι 37% στο «Ναι»- αλλά παραμένει ένα σημαντικό ποσοστό αναποφάσιστων.

    Ο Ρέντσι δήλωσε πρόσφατα ότι, πιστεύει ότι η «σιωπηρή πλειοψηφία» τον υποστηρίζει, αν και φαίνεται να έχει όλο και λιγότερη αυτοπεποίθηση τις τελευταίες εβδομάδες.

    «Απομένει να δούμε σε ποιο βαθμό, με την ασφάλεια της κλειστής κουρτίνας του παραβάν, οι Ιταλοί είναι έτοιμοι να ξεκινήσουν μια κυβερνητική κρίση, με την πιθανότητα πρόωρων εκλογών» είπε ο Franco Pavoncello, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών και πρόεδρος του Πανεπιστημίου John Cabot στη Ρώμη.

  • «Κατά τη γνώμη μου, η μόνη ανατροπή που θα επηρέαζε το αποτέλεσμα, θα ήταν μια αλλαγή στάσης του Forza Italia, κάτι το οποίο δεν είναι πολύ πιθανόν» λέει ο καθηγητής Pavoncello.

    Ένα άλλο ζητούμενο είναι πόσοι πολίτες θα φτάσουν στις κάλπες.

    Ο Pavoncello πιστεύει ότι η συμμετοχή θα είναι μεγάλη, μιας και οι περισσότεροι Ιταλοί γνωρίζουν ότι αυτή η ψήφος αποτελεί ψήφο-ορόσημο.

    Ο καθηγητής Verzichelli, από την άλλη, έχει διαφορετική οπτική: «Υποθέτω ότι πολλοί ψηφοφόροι θα συνειδητοποιήσουν ότι δεν μπορούν πραγματικά να επηρεάσουν την αρνητική ή θετική έκβαση των μεταρρυθμίσεων και θα επιλέξουν την αποχή».

  • Αν επικρατήσει το «Όχι» θα είναι ένα μεγάλο πλήγμα για τον Ρέντσι και την κυβέρνησή του.

    Θα έρθει αντιμέτωπος με το εξής δίλημμα: να «τιμήσει» τη δέσμευσή του για παραίτηση ή όχι, αν και σε κάθε περίπτωση το κόμμα του θα αποδυναμωθεί. Όταν ο Πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, Ντέιβιντ Κάμερον, παραιτήθηκε αμέσως μετά το δημοψήφισμα, δημιουργήθηκε πολιτική αστάθεια και οικονομική αβεβαιότητα και το ίδιο αναμένεται να συμβεί και στην Ιταλία.

    Πιθανότατα να επωφεληθεί το «αντι-συστημικό», λαϊκιστικό κόμμα, Κίνημα των Πέντε Αστέρων, το οποίο απέχει από τα παραδοσιακά ΜΜΕ και είναι δημοφιλές ανάμεσα στους νεότερους ψηφοφόρους. Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων είναι, αυτή τη στιγμή, η βασική αντιπολίτευση, έχοντας σημειώσει νωρίτερα φέτος, σημαντικές νίκες σε τοπικές εκλογές. Ο καθηγητής Pavoncello εξηγεί: «Η πιθανότητα μιας κυβερνητικής κρίσης και πρόωρων εκλογών δεν μπορεί να αποκλειστεί στην περίπτωση νίκης του 'Όχι'. Η νέα δήμαρχος της Ρώμης, Virginia Raggi [υποψήφια με το Κίνημα των Πέντε Αστέρων], δε βοηθά στο να καλλιεργηθεί μεγάλος ενθουσιασμός προς όφελος του Κινήματος των Πέντε Αστέρων [ βλέπε εδώ για κατηγορίες κακοδιαχείρισης κλπ.], αλλά η αντίθεση μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού προς το Ρέντσι ίσως να είναι καταλυτική».

    Ελάχιστα από τα μέλη του Κινήματος των Πέντε Αστέρων έχουν εμπειρία στην πολιτική, ένας παράγοντας που αποτελεί συγχρόνως βασικό λόγο της δημοτικότητάς του αλλά και ανησυχίας σε περίπτωση που βρεθεί να κυβερνά τη χώρα.

    Ο Verzichelli, όμως, λέει ότι μια νίκη του «Όχι» θα οδηγήσει σε «αβεβαιότητα αλλά όχι απαραίτητα σε άμεση κατάρρευση της κυβέρνησης». Υπάρχουν εναλλακτικά, πιο πιθανά σενάρια από αυτό των πρόωρων εκλογών: αν ο Ρέντσι παραιτηθεί, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Sergio Mattarella, μπορεί να απορρίψει την παραίτηση και να του δώσει εντολή σχηματισμού νέας κυβέρνησης ή να δεχτεί την παραίτηση και να δώσει εντολή σε άλλον πολιτικό.

  • Όχι ακριβώς. Ο λόγος που αρκετοί σχολιαστές έχουν συνδέσει το δημοψήφισμα της Ιταλίας με το Brexit είναι λόγω της πιθανότητας το ευρωσκεπτικιστικό Κίνημα των Πέντε Αστέρων να αναλάβει την εξουσία. Το κόμμα εδώ και καιρό διαμήνυε ότι αν αναλάβει τα ηνία, θα προκηρύξει δημοψήφισμα για το ευρώ . Παρ' όλα αυτά, όπως διευκρινίστηκε παραπάνω, μια νίκη του «Όχι» δε συνεπάγεται απευθείας εκλογές και ούτως ή άλλως, το Κίνημα του Γκρίλο δε μιλάει για δημοψήφισμα σχετικά με την παραμονή στην ΕΕ.

    «Πρόσφατα, ο Γκρίλο και το Κίνημα φάνηκαν να είναι πολύ προσεκτικοί και σταμάτησαν να υποστηρίζουν την έξοδο της Ιταλίας από την ΕΕ» λέει ο Pavoncello.

    Επιπλέον, δεν υπάρχει τίποτα που να βεβαιώνει ότι αν γινόταν ένα τέτοιο δημοψήφισμα, η πλειοψηφία των Ιταλών θα ψήφιζε υπέρ του Italexit.

    O Pavoncello, επιπλέον, υποστηρίζει ότι το Brexit ενδυνάμωσε τη σχέση της Ιταλίας με την ΕΕ. Μετά το δημοψήφισμα στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο Γκρίλο έγραψε σε ένα post στο blog του για την ανάγκη να αλλάξουμε την ΕΕ από μέσα, προσθέτοντας ότι το Κίνημα πιστεύει στην ΕΕ.

  • Οι αντίπαλοι του Ρέντσι και τα διεθνή ΜΜΕ, έσπευσαν να συνδέσουν το Brexit και τη νίκη του Τραμπ στις αμερικανικές εκλογές με το δημοψήφισμα, αλλά το μόνο κοινό σημείο είναι η διάχυτη πεποίθηση μιας «αντι-συστημικής» ψήφου.

    Ο Γκρίλο αποκάλεσε την εκλογή του Τραμπ ως ένα «Ξεκουμπιστείτε!» στα εδραιωμένα, παραδοσιακά ΜΜΕ και στις εταιρείες δημοσκοπήσεων, ενώ ο ακροδεξιός Matteo Salvini από τη Λίγκα του Βορρά, έγραψε στο twitter μετά τη νίκη του Τραμπ, ότι, «Τώρα είναι η σειρά μας» (Ora tocca a noi), συνδέοντας έτσι, τις δύο ψήφους.

    Ενώ στις ΗΠΑ και στην περίπτωση του Brexit, υπήρξε μια τάση για ψήφο κατά της καθεστηκυίας τάξης, στην Ιταλία καμία πλευρά δεν παίρνει «ακραία» θέση.

    Για πολλούς Ιταλούς, ο Ρέντσι αντιπροσωπεύει την πολιτική ελίτ και γι' αυτό το λόγο κινδυνεύει να λάβει «ψήφους διαμαρτυρίας» εναντίον του. Ο ίδιος φαίνεται να απαντά σε αυτό το πολιτικό κλίμα, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως έναν ριζοσπάστη μεταρρυθμιστή.

    Σε μια πρόσφατη συνέντευξή του στην τηλεόραση του RAI, είπε ότι οι ψήφοι κατά του συστήματος είναι δεδομένες, προσθέτοντας ότι: «Στο δημοψήφισμα, ποιος είναι το σύστημα; Αυτοί που υποστηρίζουν τους μισθούς των πολιτικών και τη γραφειοκρατία ή αυτοί που ζητούν την αλλαγή;»

Με πληροφορίες από TheLocal.it