Συνέντευξη στους Ορέστη Βέλμαχο και Ειρήνη Μιλή
Πες μας δύο λόγια για την παράσταση
Η «Δοκιμασία» έκλεισε τις φετινές της παραστάσεις. Είναι ένα ψυχολογικό θρίλερ, που περιέχει και στοιχεία «μαύρης κωμωδίας». Μια παράσταση με κείμενο που, θεματικά, δεν το συναντάς εύκολα στην ελληνική δραματουργία. Όλα έγιναν γρήγορα και αυτό ήταν ένα στοίχημα που μας βγήκε. Ανέλαβα πρόσφατα την καλλιτεχνική διεύθυνση του θεάτρου Όστρια και το έφερε η ανάγκη να χρειαστεί και να σκηνοθετήσω. Έχουμε σχέδια και όνειρα για τον ιστορικό αυτό χώρο (πρώην θέατρο Ελυζέ) και μάλλον θα ξεκινήσουμε και του χρόνου με την ίδια παράσταση.
Πώς βλέπεις το «νέο αίμα» του ελληνικού θεάτρου;
Θέλουμε να δώσουμε έμφαση στο νεοελληνικό έργο, στις νέες ιδέες. Νομίζω πως μαζί με τη δική μας υπάρχουν και άλλες αξιόλογες προσπάθειες. Σ’ αυτό το εγχείρημα έχουμε ανάγκη και τη συνδρομή των δημοσιογράφων. Να είστε κοντά, να καλύπτετε τα δρώμενα αυτά και να μας κρίνετε.
Ποια είναι η ανταπόκριση του κοινού εν μέσω κρίσης; Απομακρύνεται από το θέατρο;
Ο κόσμος πάντα, στα ζόρια, «ακουμπάει» στο θέατρο. Αυτός είναι και ο λόγος που υπάρχουν τόσες πολλές παραστάσεις, πέρα από την ανάγκη των καλλιτεχνών για έκφραση. Αν ο κόσμος δεν ακολουθούσε δεν θα γίνονταν αυτές οι παραστάσεις. Έχει συμβάλει σημαντικά και η μείωση των εισιτηρίων, από 20 και 25 ευρώ έφτασε στα 10 ευρώ. Ο κόσμος δείχνει πως έχει ανάγκη να έρθει σε επαφή με την Τέχνη. Με ιδέες, να έρθει κοντά με πράγματα διαφορετικά σε σχέση με όσα γνωρίζει. Η Τέχνη είναι πάντα μια διέξοδος και μια έξοδος προς το φως. Ακόμα και στο λεγόμενο «σκοτάδι» που φαινομενικά υπάρχει σε ορισμένα έργα, η αποστολή του καλλιτέχνη, του δημιουργού, είναι ακριβώς να βουτήξει εκεί στα σκοτεινά και να αποκαλύψει τη χαραμάδα του φωτός. Για να ανοίξεις παράθυρο στην κοινωνία και τους συμπολίτες σου πρέπει να βρεις αυτό το φως, αυτό πρέπει να κάνουν οι καλλιτέχνες.
Πώς μπορείς να «δέσεις» μια παράσταση με τόσες ανατροπές χωρίς να χαθεί η συνοχή;
Μιλάμε για μια παράσταση με πέντε ανθρώπους που δεν έχουν τίποτα κοινό και «χάνονται» στη μεταξύ τους επικοινωνία. Επιφανειακά κάποιοι συνδέονται με δεσμούς, αλλά στην πραγματικότητα είναι ξένοι και τα αισθήματα τους ενός απέναντι στον άλλο «πλέκουν» αυτή την ιστορία και της δίνουν ενδιαφέρον. Υπάρχουν ακραίες καταστάσεις. Έχει να κάνει με αυτό που πιστεύω για «τη μια σκέψη». Αν οι άνθρωποι αυτοί μπορούσαν απλά να «τραβηχτούν» για λίγο απ’ τη συνθήκη και να κάνουν μια πιο ψύχραιμη σκέψη πριν ενεργήσουν, όλα θα ήταν διαφορετικά. Αυτό ισχύει και στην προσωπική μας ζωή και στην κοινωνία. Όλα θα ήταν αλλιώς αν κάναμε μια ακόμη σκέψη πριν δράσουμε.
Πρέπει να «τραβάμε πίσω» αυτά που νιώθουμε;
Αν κάνεις μία κριτική σκέψη πάνω σε αυτό που πρόκειται να ξεστομίσεις ή να κάνεις, τα πράγματα γίνονται καλύτερα. Μπορείς να το σκεφθείς πριν προσβάλλεις κάποιον, ας πούμε, ίσως και δικαιολογημένα γιατί σε είχε προσβάλλει και αυτός πιο πριν. Αν και οι δύο το είχατε ξαναγυρίσει στο μυαλό σας, τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά. Πρόκειται για μια αλυσίδα. Είναι νοοτροπία. Η απόσταση της πραγματικής ζωής, από την ιδανική απέχει μία μόνο σκέψη.
Στην παράσταση βλέπουμε ανθρώπους ικανούς να ξεπεράσουν κάθε όριο για τα χρήματα. Είναι αλήθεια τόσο εύκολο να συμβεί στην πραγματική ζωή;
Ναι. Φαίνεται και μέσα από τους διαλόγους. Ο άνθρωπος είναι ικανός να κάνει τα πάντα για τα χρήματα. Το βλέπουμε και γύρω μας, το βλέπουμε στην κοινωνία. Ο άνθρωπος είναι ικανός να κάνει τα πάντα για τα χρήματα. Η ανθρώπινη φύση μπορεί να οδηγήσει σε ανελέητες πράξεις.
Δεν υπάρχει μια «νοητή γραμμή» πριν προβεί κάποιος σε ειδεχθείς πράξεις;
Θα πρέπει να ρωτήσεις τον Τσίπρα για αυτό…
Σε άλλα νέα, πριν από μέρες επισκεφθήκαμε με την Πλεύση Ελευθερίας τις γυναικείες φυλακές Ελαιώνα. Επισκεφθήκαμε τις μωρομάνες και μου έκανε εξαιρετική εντύπωση η υπόθεση μιας κοπέλας. Μια γλυκύτατη κοπέλα με τα δύο της παιδιά. Όταν ρώτησα για την περίπτωση της σοκαρίστηκα. Αναρωτήθηκα «αυτή η κοπέλα προέβη σε τέτοια πράξη;». Είναι αυτό που έλεγα και πριν για τη μια σκέψη που μπορεί να τα αλλάξει όλα. Δεν είναι θέμα νοητής γραμμής, είναι θέμα στιγμής και σκέψης. Αν αυτή η κοπέλα είχε κάνει αυτή τη σκέψη πριν προβεί στην πράξη, απλά δεν πρόκειται να το είχε κάνει.
Έχει «συνεισφέρει» και η οικονομική κρίση στο να παίρνουν οι άνθρωποι αποφάσεις απόγνωσης που μπορούν να χαρακτηριστούν τρελές;
Την τρέλα την αντιμετωπίζω με το θετικό της πρόσημο. Υπάρχουν ωραίοι τρελοί, υπάρχουν άνθρωποι με φαντασία και δημιουργικότητα που θα βάλουν το κάρο μπροστά από το άλογο. Άνθρωποι που βάζουν τον στόχο και προχωρούν προς την υλοποίηση του, χωρίς να έχουν εξασφαλίσει τις απαραίτητες «ασφάλειες». Έτσι ανοίγουν νέοι δρόμοι. Η κρίση που μαστίζει την κοινωνία έχει επιφέρει μεγάλο πλήγμα σε αυτό το κομμάτι. Βλέπεις ανθρώπους που γίνονται καταθλιπτικοί ή επιθετικοί. Απτό παράδειγμα είναι η Χρυσή Αυγή, δεν υπάρχει άσπρο ή μαύρο στη ζωή. Οι συνθήκες εξαθλίωσης οδηγούν τους ανθρώπους να βγάζουν τα κατώτερα ένστικτά τους και να γίνονται επιθετικοί.
Πώς βλέπεις τα αντανακλαστικά της ελληνικής κοινωνίας μετά τα απανωτά χτυπήματα που έχει δεχθεί;
Σπουδαία θα τα χαρακτήριζα. Έχουμε μια τεράστια εισροή προσφύγων και η ελληνική κοινωνία έχει ανταποκριθεί εξαιρετικά. Προφανώς και υπάρχουν και οι φασίστες, όπως και κάποιοι που εκμεταλλεύτηκαν αυτούς τους ανθρώπους. Ωστόσο, στη συντριπτική πλειοψηφία η ελληνική κοινωνία καλύπτει το κενό του κράτους και των χρυσοπληρωμένων ΜΚΟ. Τα λεφτά δόθηκαν και κάποιοι τα «έφαγαν». Οι ξεριζωμένοι αυτοί άνθρωποι βρήκαν αποκούμπι στους απλούς πολίτες που δίνουν κυριολεκτικά από το υστέρημα τους και δείχνουν τι σημαίνει ανθρωπιά. Το ίδιο συμβαίνει και με τους φτωχοποιημένους συμπολίτες μας. Όταν ξέρεις πως ο διπλανός σου πεινάει και ντρέπεται να το πει, πηγαίνεις και του αφήνεις μια σακούλα με τρόφιμα στην πόρτα. Χωρίς να χτυπήσεις το κουδούνι, χωρίς να θελήσεις να δείξεις πως το έκανες εσύ. Αυτό κάνουν οι έλληνες σε πολλές περιπτώσεις που γνωρίζω. Αυτό δεν συμβαίνει σε άλλες κοινωνίες.
Δεν παρατηρείται όμως μια απάθεια στην κοινωνία μετά από τόσα μνημόνια και εξαθλίωση;
Με την έλευση του «φρούτου» που λεγόταν ΠΑΣΟΚ από το 1981 και μετά, η κοινωνία «εκπαιδεύτηκε» να είναι ανόητη. Απαθής. «Εκπαιδεύτηκε» να μην ψάχνει και να μην προοδεύει. Σε αυτό συνέβαλε πριν δύο χρόνια και η προδοσία του Τσίπρα, που με τη στάση του βοήθησε στην καθήλωση της κοινωνίας, την απάθεια και το μούδιασμα που επικρατεί από τότε. Είναι μεγάλο λάθος να μην παίρνεις μέρος σε όσα συμβαίνουν γύρω σου. Στις εκλογές. Πρέπει να συμμετέχεις στη διαδικασία και να μην επιτρέπεις «άλλοι» να περνάν ό,τι θέλουν. Αν δεν δείχνεις ενδιαφέρον και δεν συμμετέχεις, δεν έχεις δικαίωμα μετά να διαμαρτύρεσαι. Μέσω της αποχής σου τους «ανοίγεις πόρτες» και τους δίνεις τη θηλιά στο χέρι.
Υπάρχει επιχείρημα που θα παρακινήσει τον κόσμο να συμμετέχει πιο ενεργά σε όσα διαδραματίζονται;
Εγώ πιστεύω πως υπάρχει και για τους νέους ανθρώπους και για τους αναποφάσιστους. Υπάρχει η Πλεύση Ελευθερίας, είναι ένα εγχείρημα που ξεκινάει, απευθύνεται και τροφοδοτείται από τα κινήματα. Βρισκόμαστε όλη τη μέρα στο δρόμο και ασχολούμαστε σε πάρα πολλά επίπεδα, κυριολεκτικά σε όσα επίπεδα προλαβαίνουμε. Το κίνημα αυτό αποτελείται από ανθρώπους που δεν διαπραγματεύτηκαν τις θέσεις τους και δεν έκαναν πίσω.
Βλέπεις «παράθυρο» διαφυγής από τα όσα βιώνουμε;
Φυσικά. Όταν καθένας σταματήσει να εναποθέτει τις ελπίδες στον διπλανό του και ξεκινήσει να δρα ο ίδιος, θα βρεθεί δίπλα στον διπλανό του ενισχυμένος. Όταν αντί να εναποθέτουμε τις ελπίδες μας στον διπλανό, βγούμε δυναμικά μπροστά και «γίνουμε ο διπλανός» υπάρχει ελπίδα και κάτι περισσότερο. Το δημοψήφισμα και το «Όχι» έδειξαν πως δεν είμαστε λοβοτομημένος λαός.
Ωστόσο το «όχι» έγινε «ναι» και οδήγησε σε ένα μούδιασμα της ελληνικής κοινωνίας.
Ναι, ο Τσίπρας το έκανε αυτό. Και λοιπόν; Εμείς δεν έχουμε υποχρέωση να στηρίξουμε το «όχι» μας που επικράτησε τόσο λαμπερά μέσα σε συνθήκες τρομοκράτησης του ελληνικού λαού από ΜΜΕ και όχι μόνο; Ο κόσμος από τότε είναι «παγωμένος» και έχει μουδιάσει και αυτό με βρίσκει αντίθετο. Πολλοί σκέφθηκαν πως ό,τι και να γίνει δεν αλλάζει κάτι. Ό,τι και να ψηφίσω, δεν έχει νόημα. «Πάγωσε» η κοινωνία και πλέον κοιτά από απόσταση. Και πως «ξεπαγώνει» η κοινωνία; Με το προσωπικό παράδειγμα. Κάποιοι πρέπει να βγουν μπροστά και να απλώσουν το χέρι στους άλλους. Αυτό βέβαια έχει προσωπικό κόστος και είναι κάτι που το γνωρίζουμε στην Πλεύση Ελευθερίας. Όταν θα βγεις μπροστά ξέρεις πως θα σου κοστίσει και σε προσωπικό και σε επαγγελματικό επίπεδο.
Όταν ο κόσμος σταματήσει να μας χειροκροτεί ως παραδείγματα και αποφασίσει να γίνει ο ίδιος παράδειγμα για τον διπλανό του, τότε θα μπορέσουμε να συζητήσουμε σε νέα βάση. Θα πρέπει να καταλάβουμε όλοι πως υπάρχει κόστος και τίποτα δεν είναι εύκολο. Ο καθένας θα ήθελε να βγει στην καταιγίδα χωρίς να βραχεί, αλλά αυτό δεν μπορεί να συμβεί. Για κάποιους είναι αποθαρρυντικό να προσπαθείς να τρυπήσεις τον τοίχο, τους φαίνεται «βουνό». Δεν υπάρχει όμως άλλη λύση. Σίγουρα το προσωπικό κόστος είναι μεγάλο, όμως δεν υπάρχει άλλη επιλογή και αυτό χρειάζεται να γίνει κεκτημένο στη συνείδηση των πολιτών. Συνεχίζουμε έτσι, με το προσωπικό μας παράδειγμα και όλο και περισσότερος κόσμος συντάσσεται μαζί μας, κόσμος που αρχίζει να συνειδητοποιεί πως η βολή του σίγουρα θα χαλάσει αλλά πρέπει να ανοίξει ο δρόμος για μια νέα εποχή. Το προσωπικό κόστος μπορεί να είναι και να είναι τρομακτικό, όμως δεν γίνεται αλλιώς. Από το σπίτι σου δεν αλλάζεις τίποτα. Αν κάνεις το βήμα και συνταχθείς με όσους παλεύουν έχεις ελπίδες.
Τι να περιμένουμε από εσένα τον επόμενο καιρό;
Για το θέατρο, γίνεται μια μεγάλη προσπάθεια όπως είπα στο Όστρια και ευελπιστούμε για ένα δυναμικό ξεκίνημα του χρόνου. Κατά τα άλλα, μου λείπουν κάποια χρήματα για να ολοκληρωθεί ο μουσικός δίσκος, όπου έχω γράψει μουσική και στίχους, ενώ ερμηνεύω και τα περισσότερα κομμάτια. Το «Εκείνοι / Εμείς». Ήταν ο δικός μου τρόπος να ξεπεράσω το σοκ της προδοσίας. Το «αφήγημα» του δίσκου ξεκινά από τον Δεκέμβρη του 2015 και φτάνει μέχρι τις μέρες μας. Συμμετέχουν ο Μιχάλης Παπαδάκης, η Ντέπυ Χατζηκαμπάνη, ο Αχιλλέας Παπατσαρούχας και ο Στέργος Βόλας, ενώ η ενορχήστρωση και εναρμόνιση έχουν την υπογραφή του Λευτέρη Πουλιού. Ευελπιστώ να τα καταφέρω με την παραγωγή και να κυκλοφορήσουμε πριν το καλοκαίρι.