του Paul Mason
Αρχική πηγή: Channel 4

1. Ένας διχασμένος λαός;

Όσο η ώρα πλησιάζει μπορείς να νιώσεις στην ατμόσφαιρα ότι όλα έχουν αλλάξει. Για έξι μήνες η κεντροδεξιά στην Ελλάδα περίμενε να δει τον Αλέξη Τσίπρα να προσπαθεί -και να αποτυγχάνει- στην προσπάθειά του να εξασφαλίσει την άρση της λιτότητας. Τώρα το παλαιό πολιτικό σκηνικό αντιλαμβάνεται ότι ο Τσίπρας είναι αποφασισμένος να φτάσει μέχρι το τέλος: Aν το τελικό κείμενο συμβιβασμού που θα παραδοθεί στους πιστωτές σήμερα δεν γίνει αποδεκτό ο Τσίπρας είναι αποφασισμένος να κηρύξει στάση πληρωμών στο ΔΝΤ στο τέλος Ιουνίου, κάτι που πιθανώς θα έχει συνέπειες για το τραπεζικό σύστημα την Δευτέρα το βράδυ.

Ο μηχανισμός έκτακτης ανάγκης της ΕΚΤ -γνωστός ως ELA- μπορεί καταστατικά να χρησιμοποιείται μόνο όσο η Ελλάδα «βρίσκεται σε πρόγραμμα» που έχει συμφωνηθεί με τους πιστωτές. Απ’ όσα γνωρίζω ήταν ο Ντράγκι που την Παρασκευή επενέβη προσωπικά προκειμένου να μην τερματιστεί ο ELA.

Έτσι, όταν την Πέμπτη η αντιπολίτευση είδε να συντελείται ένα bankrun που στοίχησε στο τραπεζικό σύστημα παραπάνω από 5 δισεκατομμύρια ευρώ σε μια εβδομάδα, πήρε τους δρόμους.

Η συγκέντρωση ξεκίνησε από κάλεσμα στο Facebook και σε αυτή συμμετείχαν και νέοι επαγγελματίες για τους οποίους η παραμονή στο Ευρώ αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για μια καλύτερη και καθαρότερη διακυβέρνηση στο μέλλον. Ωστόσο οι περισσότεροι που συμμετείχαν υποστηρίζουν ένα πολιτικό κατεστημένο που προσέθεσε 320 δισεκατομμύρια ευρώ σε χρέη και που υπέγραψε τα μνημόνια με την Ευρώπη και το ΔΝΤ που κατέστρεψε το 25% της οικονομίας της χώρας.

Όταν οι διαδηλωτές πέρασαν το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη και έφτασαν μέχρι την είσοδο του Ελληνικού Κοινοβουλίου δεν υπήρχε ούτε ένας ένστολος να τους εμποδίσει. Τα συνθήματα που επικράτησαν ήταν υπέρ της Ευρώπης και κατά του ΣΥΡΙΖΑ. Με τα πλακάτ που κρατούσαν οι διαδηλωτές κατηγορούσαν την κυβέρνηση για τακτικές της Σοβιετικής Ένωσης . Παρόντα ήταν και στελέχη της συντηρητικής δεξιάς, συμπεριλαμβανομένου και του βουλευτή που θα ήθελε να αναλάβει την Νέα Δημοκρατία, τον Άδωνι Γεωργιάδη.

Η αριστερά τρόμαξε. Παρόλο που η συγκέντρωση των δεξιών συγκέντρωσε περίπου 7000 ανθρώπους ηλικίας μεγαλύτερης των 65 ετών και έγινε στόχος του ΣΥΡΙΖΑ και των blogger του για την μεγαλύτερη μάζα της κοινωνίας αύξησε την αγωνία.

Η «μαλακή» αριστερή κοινωνία, επίσης υπέρ των τεχνοκρατών και του Ευρώ ψήφισε το ΣΥΡΙΖΑ επειδή υποσχέθηκε ότι θα μειώσει την λιτότητα παραμένοντας στο Ευρώ και για να επιτεθεί στην διαφθορά. Επίσης υποσχέθηκε ότι θα στείλει στο παρελθόν τα δακρυγόνα και τα αστυνομικά σώματα που είχαν ευθεία σχέση με το φασισμό.

Τώρα, κάθε λογικός άνθρωπος στην Ελλάδα σκέφτεται το εξής σενάριο: Αν η κυβέρνηση δεν καταφέρει να έρθει σε συμφωνία τη Δευτέρα, χρεοκοπήσει και οι τράπεζές της κλείσουν, βγάζοντας δεκάδες χιλιάδες συντηρητικών στους δρόμους, τότε τι μπορεί να συμβεί μετά; Ο ΣΥΡΙΖΑ αφαίρεσε τις μπαριέρες στο Κοινοβούλιο και ακινητοποίησε τα ΜΑΤ. Οπότε τώρα τι μπορεί αν συμβεί αν την επόμενη φορά παράλληλα με τους ευγενείς τεχνοκράτες κατέβουν στους δόμους μαζί τους οι συντηρητικοί κρατώντας εθνικές σημαίες και θρησκευτικά σύμβολα;

Η προοπτική της ανοιχτής σύγκρουσης μεταξύ της αριστεράς και της δεξιάς στην Ελλάδα τρομάζει τους νέους, αφού οι παπούδες τους έζησαν πολέμους με τανκς, βασανιστήρια και αντάρτικο. Παρόλο που κανείς δεν υπονοεί ότι η σημερινή κρίση θα τελειώσει κάπως έτσι το τι θα μπορούσε να συμβεί παραμένει αναπάντητο. Μπορεί η ελληνική δημοκρατία και η κοινωνία να έχει συγκεντρώσει τέτοιες εντάσεις που θα απελευθερωθούν αυτή την εβδομάδα αν η Ελλάδα χρεοκοπήσει; Κάτι τέτοιο θα έπαιζε πιθανά δραστικό ρόλο στις αποφάσεις του Αλέξη Τσίπρα και των δανειστών.

2. ΣΥΡΙΖΑ: Στους προβολείς της ιστορίας

Η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία είναι ακόμα υπό εξέλιξη. Ο Αλέξης Τσίπρας μοίρασε τα υπουργεία μεταξύ τριών ευδιάκριτων πολιτικών τάσεων: Τους υπέρ της εξόδου από το Ευρώ στα αριστερά του κόμματος που πήραν το υπουργείο ενέργειας, στους νομικούς και ακαδημαϊκούς της γενιάς μετά το 1968 και τουλάχιστον σε 6 υπουργεία σε ανεξάρτητους βουλευτές με καριέρα στην αριστερά ή τους αγώνες (συν σε τρεις εθνικιστές του συνεργαζόμενου κόμματος).

Αλλά αυτό που ανακάλυψαν είναι ότι η εξουσία είναι μια συσκευή που λειτουργεί μόλις και μετά βίας. Οι κοινωνικές υπηρεσίες, σύμφωνα με έναν υπουργό που μίλησα, αντιμετωπίζουν τη νέα κυβέρνηση με εχθρότητα και συχνά διαρρέουν πληροφορίες προς την αντιπολίτευση. Το ελληνικό κράτος έχει γίνει τόσο εξαρτημένο από τις πελατειακές σχέσεις που αδυνατεί να λειτουργήσει ως το θεσμικό «αμορτισέρ» που θέλησαν να επιβάλλουν οι νέοι υπουργοί στο επίπεδο της λήψης επιχειρησιακών αποφάσεων.

Και όταν φτάνουμε στις τράπεζες, ο αρμόδιος υπουργός είναι ο αναπληρωτής πρωθυπουργός, Γιάννης Δραγασάκης, αλλά η ουσιαστική ρυθμιστική αρχή του συστήματος είναι η ΕΚΤ. Αυτό σημαίνει ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να ασκήσει επιρροή στον τραπεζικό τομέα εν καιρώ κρίσης. Στο μεταξύ ο Διοικητής της ΤτΕ, Γιάννης Στουρνάρας, είναι ο πρώην συντηρητικός υπουργός Οικονομικών ο οποίος εναντιώνεται στην πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να αντικατασταθεί από την ελληνική κυβέρνηση.

Σήμερα υπάρχει απογοήτευση για την αργοπορία του ΣΥΡΙΖΑ στην αλλαγή του τρόπου που λειτουργεί το κράτος τόσο εντός του κόμματος, όσο και στον ευρύτερο πληθυσμό.

Ως αποτέλεσμα αυτών οι υπουργοί του ΣΥΡΙΖΑ και οι βοηθοί τους έχουν αναπτύξει ένα σύστημα διαχείρισης που βρίσκεται σε συνεχή εκτελεστική κατάσταση που επηρεάζει τις κρίσιμες διεθνείς διαπραγματεύσεις. Τα τεχνικά και λειτουργικά καθήκοντα καταναλώνουν πολύτιμη ενέργεια που σε ένα λειτουργικό κράτος θα έπρεπε να χρησιμοποιείται για την λήψη πολιτικών αποφάσεων και την ακρόαση των αιτημάτων της κοινωνίας.
Όσο για την επικοινωνία, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει χώρο στα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης. Υπάρχουν μόνο νέα αναδυόμενα διαδικτυακά μέσα και κάποιοι αρθρογράφοι στα φιλελεύθερα και συντηρητικά ΜΜΕ της χώρας.

Όλες αυτές οι σχετικά μικρές δυσλειτουργίες θα μετατραπούν σε μεγάλο πρόβλημα αν επέλθει στάση πληρωμών και οι τράπεζες χρειαστεί να κλείσουν ή να εθνικοποιηθούν.

Παρακολούθησα τον αγώνα με την κατάρρευση του Βρετανικού τραπεζικού συστήματος τον Οκτώβριο του 2008: Σε 24ωρη βάση οι εποχικοί δημόσιοι υπάλληλοι, με fast food στα χέρια μιλούσαν συνεχόμενα με την Ουάσιγκτον, την Κεντρική Τράπεζα, τους τραπεζίτες. Σχεδίασαν ένα σχέδιο εξόδου στη βάση της καλής πρόθεσης και στη βάση των προσωπικών σχέσεων που είχαν χτιστεί επί δεκαετίες σε επιχειρηματικά δείπνα. Οι υπάλληλοι του Gordon Brown έσωσαν ή θυσίασαν μέρη του οικονομικού συστήματος, τράπεζα-τράπεζα, μιλώντας με κάθε Διευθύνοντα Σύμβουλο ξεχωριστά.

Στο ελληνικό κράτος δεν υπάρχει ούτε η ελάχιστη δυνατότητα να γίνει κάτι τέτοιο, και όχι εξαιτίας της ίδιας της κυβέρνησης. Πλέον υπάρχει η σιωπηρή αντίσταση της Τράπεζας της Ελλάδος η οποία δεσμεύεται από τους κανόνες της Ευρωζώνης και ενεργεί για το λογαριασμό των δανειστών στην Ελλάδα και όχι για τους πολίτες της.

Δεν αμφιβάλω ότι ο υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης έχει ένα Σχέδιο Β σε περίπτωση ρήξης ή μιας τραπεζικής κρίσης. Το ερώτημα είναι αν ο ελληνικός κυβερνητικός μηχανισμός είναι αρκετά ανθεκτικός για να το διαχειριστεί.

3. Σε ποια κρίση θα μοιάζει

Ο Βρετανός δημοσιογράφος Ambrose Evans Pritchard παρομοιάζει την επερχόμενη «επίθεση» της Τρόικας με τον πόλεμο στο Ιράκ. Αν υπάρχει αυτή η αναλογία δεν θα είναι ευχάριστα να παραμένεις στο καταφύγιο. Οι δυναμικοί της κατάστασης που έφτασαν ξανά και ξανά σε κορυφώσεις τους τελευταίους έξι μήνες θα συμπιεστούν σε μόλις μερικές ημέρες.

Αν σταθούμε λοιπόν στην άκρη του βατήρα, αυτά ενδέχεται να είναι τα όσα θα προκύψουν:

Την Κυριακή θα μαζευτεί η ελληνική αντιπροσωπεία στις Βρυξέλλες. Από δευτερογενείς πηγές μαθαίνω ότι θα προσφερθεί στους πιστωτές ένα σχέδιο με κάποιες υποχωρήσεις από την ελληνική τελική προσφορά που συζητήθηκε πριν από δύο εβδομάδες αλλά δεν έχω στη διάθεσή μου κάποια άλλη λεπτομέρεια.

Ωστόσο η ΕΚΤ ανέφερε στους Έλληνες ότι δεν θα υπάρξουν περαιτέρω διαπραγματεύσεις. Οι δανειστές θα παρουσιάσουν ένα τελεσίγραφο και το καλύτερο που μπορεί να ελπίζει η Ελλάδα είναι ότι θα περιλαμβάνει κάποια μορφή ενδιάμεσης χρηματοδότησης ή αναδιάρθρωσης πληρωμών.

Οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορούν να αποδεχτούν περισσότερη λιτότητα από αυτή που περιλαμβάνει η ελληνική πρόταση στους ψηφοφόρους τους. Πράγματι δυσκολεύονται ήδη να παρουσιάσουν στους οπαδούς τους την συμφωνία που ήδη έχουν αποδεχτεί. Για την Κυριακή το βράδυ έχει προγραμματιστεί φιλοκυβερνητική διαδήλωση. Αν δεν είναι μαζική και η αντισυγκέντρωση της Δευτέρας είναι μεγαλύτερη τότε η αποτελεσματικότητά της θα είναι σαν άχυρο στον άνεμο.

Τη Δευτέρα αν δεν υπάρχει συμφωνία η συζήτηση για το χρέος και τη δημοσιονομική πολιτική θα μπορούσε εύκολα να μετατεθεί για τις 30 Ιουνίου ή και ακόμα παραπέρα, όσο ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ανακοινώνει στάση πληρωμών αλλά απλά ζητήσει περισσότερο χρόνο για να πληρώσει.

Ωστόσο το πρόβλημα βρίσκεται στο τραπεζικό σύστημα. Κυβερνητικές πηγές υποστηρίζουν ότι επιτάχυνση των εκροών ενορχηστρώθηκε από επιχειρηματικούς ομίλους και ακόμη ενθαρρύνονται από το προσωπικό και την διοίκηση των τραπεζών. Ωστόσο καμία ένδειξη δεν έχει δημοσιευθεί.

Αλλά όποια και αν είναι η αιτία της επιτάχυνσης του πανικού στα τραπεζικό σύστημα την περασμένη εβδομάδα το αποτέλεσμα είναι η πλήρης εξάρτησή τους από τον ELA. Σε αντίθεση με την Βρετανία το 2008, η κυβέρνηση δεν μπορεί να παρέμβει στην ανάληψη και την εκτελεστική λειτουργία των τραπεζών μέσω εθνικοποίησης ή μετατροπής των μετοχών σε κεφάλαιο. Δεν μπορεί καν να αλλάξει τις διοικήσεις τους. Αυτό μπορεί να το κάνει μόνο η ΕΚΤ μέσω του τοπικού της αντιπροσώπου, του κύριου Στουρνάρα που διετέλεσε υπουργός Οικονομικών της προηγούμενης κυβέρνησης.

Τη στιγμή που θα αποσυρθεί ο ELA οι τράπεζες θα πρέπει να κλείσουν ή να επέλθει αυστηρός περιορισμός αναλήψεων ή ακόμα και να ανακεφαλαιοποιηθούν.

Τότε το συνολικό πρόβλημα της διαίρεσης της κυριαρχίας στην Ευρωζώνη θα εστιαστεί σε μια μόνο στιγμή: Η ΕΚΤ θα μπορούσε να διατάξει, όπως έκανε στην Κύπρο, ένα Bail in (κούρεμα) στις καταθέσεις και οι αποταμιευτές θα μπορούσαν να χάσουν μέρος των χρημάτων τους. Αν η αριστερή κυβέρνηση αντισταθεί σε κάτι τέτοιο αυτό θα σημάνει την απαγκίστρωση του μηχανισμού διακυβέρνησης της Ευρωζώνης.

Έτσι, ακόμα και δεδομένης της δέσμευσής της για παραμονή στο ενιαίο νόμισμα θα είναι σε πόλεμο και αποσχισμένη από τις δομές της. Αν η ΕΚΤ αποσύρει όπως απείλησε το σύστημα πληρωμών τότε η Ελλάδα θα είναι μέρος του Ευρώ μόνο κατ’ όνομα.

4 Ο Αλέξης Τσίπρας

Το πρόβλημα για τον Αλέξη Τσίπρα είναι ότι τώρα όλοι εστιάζουν σε αυτόν. Σε δημοσκόπηση που δημοσιεύτηκε στην κομματική εφημερίδα του ΣΥΡΙΖΑ χθες το 47% των Ελλήνων δηλώνουν ότι θα τον ψήφιζαν αν οι εκλογές γίνονταν σήμερα.

Όσοι τον γνωρίζουν υποστηρίζουν ότι τώρα, περισσότερο από ποτέ, είναι αποφασισμένος να μην παραδοθεί και ότι αν η αυριανή επιχείρηση για συμβιβασμό αποτύχει το πιθανότερο είναι να συγκαλέσει εκλογές. Μπορεί στην πραγματικότητα να έχει λίγες επιλογές αφού ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος, άφησε να εννοηθεί ότι θα μπορούσε να παραιτηθεί σε περίπτωση που υπάρξει στάση πληρωμών προκειμένου να προκαλέσει εκλογές.

Αλλά για ποιο λόγο θα γίνουν οι εκλογές; Ο Τσίπρας ανέβηκε στην εξουσία προκαλώντας ένα κύμα ελπίδας βασισμένη σε ένα ριζοσπαστικό πρόγραμμα. Το γνωστό και ως Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης. Στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων αποσύρθηκε από αυτό οπότε παραμένει το ερώτημα σε μια νέα εκλογική διαδικασία θα υποστηρίξει ένα πρόγραμμα που οδηγεί σε έξοδο από το ευρώ, στάση πληρωμών και εσωτερική κοινωνική αναταραχή; Ή θα ζητήσει από τους Έλληνες να στηρίξουν την 47σέλιδη πρόταση συμβιβασμού που προσέφερε στους πιστωτές κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων πριν από δύο εβδομάδες;

Αν δεν υπάρξουν εκλογές μια άλλη επιλογή θα ήταν η επιβολή ενός δημοψηφίσματος που θα έδινε το λόγο στους Έλληνες πολίτες. Αυτό θα απαιτούσε από την ΕΚΤ να κρατήσει ζωντανές τις τράπεζες για μια ακόμη εβδομάδα, αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να πει: Αν ψηφίσετε για το πρόγραμμα που θα εφαρμοστεί με αναταραχές τότε δεν θα πρέπει να γίνει αποδεχτή η νομιμότητά του και ίσως να είναι καλύτερα να συγκεντρώσουμε τις δυνάμεις μας για μια άλλη μάχη.

Μετά την σημερινή συνεδρίαση του Κυβερνητικού Συμβουλίου και τις προκαταρκτικές διαπραγματεύσεις στις Βρυξέλλες, ο Τσίπρας έχει μόνο λίγες επιλογές: Στάση πληρωμών, Υποχώρηση ή Παραπομπή της απόφασης από τον ελληνικό λαό.

5. Η Τρόικα

Όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα της Δευτέρας, η φερεγγυότητα του μηχανισμού διακυβέρνησης της Ευρωζώνης και του ΔΝΤ, έχουν υποστεί ζημιά.  Για να καταλάβει κανείς το γιατί αρκεί να μελετήσει την τελική εικόνα: το γράφημα με τις προβλέψεις των δανειστών σε αντιπαραβολή με το ποια είναι η πραγματική ζημιά που δημιουργεί η λιτότητα στο ΑΕΠ.

Η τελευταία από τις τρείς γραμμές είναι η πραγματικότητα.  Οι δύο επάνω γραμμές δείχνουν τα οικονομικά παραληρήματα των οργανισμών των οποίων οι λάθος προβλέψεις οδήγησαν στην κατάρρευση της Ελληνικής παραγωγής, την άνοδο του φασισμού, την πτώση του μέσου προσδόκιμου ζωής, και την αύξηση κατά 50% στις αυτοκτονίες ανδρών στην Ελλάδα.
Όλες αυτές οι προβλέψεις έγιναν ενώ οι δανειστές είχαν πλήρη γνώση της Ελληνικής πραγματικότητας.  Ήξεραν για την έντονα προστατευμένη νοοτροπία των μικρών επιχειρήσεων, τα παντοδύναμα συνδικαλιστικά σωματεία, τον πελατειακό χαρακτήρα του δημοσίου καθώς και την διαπλοκή της επιχειρηματικής ελίτ.  Εκτός αυτού, οι προβλέψεις έγιναν εν μέσω έντονης κριτικής από οικονομολόγους κει δημοσιογράφους, μεταξύ των οποίων και ο υπογράφων.
 
Αφού προκάλεσαν την κατάρρευση, τώρα το ΔΝΤ και η ΕΚΤ (που θεσμικό τους καθήκον είναι η διατήρηση της σταθερότητας) θα συμβάλουν στην ανατροπή μιας νόμιμα εκλεγμένης κυβέρνησης, έτσι θα το εκλάβει ένα μεγάλο μέρος των πολιτών της Ευρώπης.
 
Διακυβεύονται πολλά γιατί αν το Ελληνικό καπιταλιστικό οικοδόμημα μπορούσε να αναμορφωθεί και να γίνει πιο μοντέρνο, λιγότερο διεφθαρμένο και οικονομικά σταθερό, θα ήταν μεγάλη επιτυχία.  Η Ελλάδα βρίσκεται στο στρατηγικό σταυροδρόμι του δυτικού κόσμου και οι Κινέζοι έχουν τους λόγους τους που θέλουν να αγοράσουν τα λιμάνια της και να ανακατασκευάσουν το σιδηροδρομικό της δίκτυο.  Ο οικονομολόγος του ινστιτούτου Bruegel, Szolt Davas περιέγραψε τις δυνατότητες ανάκαμψης της Ελλάδας σε μια λεπτομερή ανάρτηση στο blog
 
 Αν η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ πέσει και στην θέση της έρθει μια κυβέρνηση τεχνοκρατών, φίλα προσκείμενη στο ΔΝΤ και τις πρακτικές του -που είναι το μόνο που μπορεί να συμβεί μια και τα κόμματα της παραδοσιακής αντιπολίτευσης είναι κατακεραυνωμένα- οι δανειστές είναι έτοιμοι να κάνουν γενναίες ενέσεις ρευστού και κεφαλαίων για την υποδομή, ακόμα και να μειώσουν το χρέος της Ελλάδας.  Το έχουν δηλώσει.
Την ίδια ώρα επισπεύδουν την πτώση της κυβέρνησής βλέποντας την αδυναμία να ανταποκριθεί στις βραχυπρόθεσμες πληρωμές του χρέους μέσω μιας πλήρους και αργεντίνικου στιλ στάσης πληρωμών. Οι αξιωματούχοι του ΔΝΤ, της ΕΚΤ και του μηχανισμού «σωτηρίας» EFSF δήλωσαν αυτή την εβδομάδα ότι εφόσον η Ελλάδα χάσει μια πληρωμή τότε θα ανακηρύξουν χρεοκοπία επειδή υπάρχουν ρήτρες (από το 1914) που λένε ότι δεν μπορεί να γίνει στάση πληρωμής παρά μόνο στο σύνολο του χρέους.

Όλα αυτά θα γίνουν την ώρα που οι λαοί της Ευρώπης θα παρακολουθούν προσεκτικά. Ναι, μπορεί πολλοί άνθρωποι να έχουν βαρεθεί με την ελληνική κρίση αλλά επίσης γοητεύονται από αυτή γιατί συνδυάζει υποβάθμιση, καυτή νυχτερινή ζωή, graffiti και μεσογειακό πάθος για το βασικό δίλλημα του καπιταλισμού του 21ου αιώνα: Θα πρέπει να λειτουργεί για τους πλούσιους ή για όλους;