Πεθαίνοντας αβοήθητοι

της Γεωργίας Κριεμπάρδη

Αρχές Αυγούστου και στα δημοσιογραφικά γραφεία φτάνει η είδηση πως μια γυναίκα πέθανε από δάγκωμα σφήκας στο Ελληνικό, όσο περίμενε το ασθενοφόρο. Το περιστατικό κατήγγειλε και το ΚΚΕ.

Δεν πρόκειται για μεμονωμένο περιστατικό. Είναι ακόμα ένα από τα πολλά που βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Θυμίζουμε πως τον Ιούλιο ασθενής μεταφέρθηκε σε καρότσα αγροτικού στο Κέντρο Υγείας Ζαγοράς, ελλείψει ασθενοφόρων. Σύμφωνα με όσα έγιναν γνωστά, η επείγουσα και άμεση μεταφορά του ασθενή, δεν ήταν δυνατή από τα δύο ασθενοφόρα που διαθέτει το Κέντρο Υγείας, καθώς, όπως καταγγέλλεται,  το μικρό ασθενοφόρο που μπορεί να προσεγγίζει στενά δρομάκια στα χωριά της περιοχής, συντηρείται ελλιπώς, με αποτέλεσμα να μην είναι διαθέσιμο, ενώ το νέο μεγαλύτερο ασθενοφόρο – το οποίο δεν μπορεί να επιχειρήσει σε στενά περάσματα – βρισκόταν σε άλλη διακομιδή ασθενούς.

Άλλο περιστατικό σημειώθηκε στη Χαλκίδα, τον Απρίλιο. Άνδρας καθώς περπατούσε επί της οδού Τσιριγώτη, έχασε τις αισθήσεις του και λιποθύμησε. Οι περαστικοί που περίμεναν –στο σημείο– ανάφεραν πως περίμεναν για πάνω από 40 λεπτά το ΕΚΑΒ, σύμφωνα με το eviathema.gr. Σε άλλη αναφορά, στα Ψαχνά, που είδε το φως της δημοσιότητας, καταγγέλλεται πως γυναίκα υπέστη κάταγμα και περίμενε στον δρόμο τρεις ώρες ασθενοφόρο.

Σε πρόσφατη ανακοίνωσή του ο Πανελλαδικός Συντονισμός Ιατρών Υπηρεσίας Υπαίθρου ανέφερε:

«Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, το φετινό καλοκαίρι μία σειρά περιστατικών πανελλαδικώς, όπου συνάνθρωποί μας έχασαν τις ζωές τους περιμένοντας για ώρες ασθενοφόρα ή, ελλείψει αυτών, μεταφέρθηκαν σε νοσοκομεία με ακατάλληλα μέσα -ακόμη και σε καρότσες αγροτικών οχημάτων- ανέδειξαν το καθεστώς πλήρους υποστελέχωσης του ΕΚΑΒ και την εξευτελιστική αποδυνάμωση της προνοσοκομειακής και πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας στη χώρα μας. Η “απάντηση” από την πλευρά των ιθυνόντων σε αυτή την εικόνα διάλυσης ήρθε τον Ιούλιο μέσω μιας Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου, με την οποία γίνεται μια προσπάθεια (συγ)κάλυψης της δραματικής υποστελέχωσης του ΕΚΑΒ (την οποία εξοργιστικά χαρακτήρισαν “απρόβλεπτη”) μέσω της μετακίνησης στρατιωτικών, πυροσβεστών, ακόμη και υπαλλήλων των τοπικών αυτοδιοικήσεων στη θέση οδηγών ασθενοφόρου. Οι προϋποθέσεις για τη μετακίνηση των ανωτέρω είναι απλώς 1) η κατοχή άδειας οδήγησης κατηγορίας Β’ (δηλαδή απλού Ι.Χ. αυτοκινήτου!) και 2) η εκπαίδευση σε “βασικές γνώσεις παροχής πρώτων βοηθειών” (Ποιες είναι αυτές οι γνώσεις που θεωρούνται απλά βασικές και σε πόσο διάστημα και βάθος μπορεί να τις κατακτήσει κάποιος παντελώς άσχετος με το αντικείμενο;). Η Π.Ν.Π. αυτή τέθηκε σε άμεση εφαρμογή και έτσι σε πολυάριθμα Κέντρα Υγείας σε όλη την επικράτεια απεστάλησαν στρατιωτικοί ώστε να οδηγήσουν τα ασθενοφόρα. Θεωρούμε ότι αυτή η κίνηση είναι παντελώς εκτός λογικής, αλλά πρωτίστως είναι επικίνδυνη και ανεύθυνη, καθώς θέτει σε άμεσο και σοβαρό κίνδυνο τη ζωή των ασθενών, των ίδιων των ατόμων που βαπτίστηκαν οδηγοί και κάθε άλλου επιβαίνοντα. Προκειμένου να δικαιολογήσουμε αυτή τη θέση μας χρειάζεται να παραθέσουμε κάποιες πληροφορίες σχετικά με τη λειτουργία των ασθενοφόρων, οι οποίες διαπιστώσαμε πως δεν είναι ευρέως γνωστές ή κατανοητές.

Ένα ασθενοφόρο προκειμένου να μπορεί να προσφέρει ασφαλείς και αποτελεσματικές υπηρεσίες είναι αναγκαίο -και βάσει νόμου – να στελεχώνεται από δύο διασώστες ΕΚΑΒ (δηλαδή απόφοιτους της αντίστοιχης σχολής με διάρκεια φοίτησης τα πέντε εξάμηνα), οι οποίοι έχουν γνώσεις και ικανότητες διάσωσης και παροχής πρώτων βοηθειών και δευτερευόντως οδήγησης του ασθενοφόρου. Επομένως ένα ασθενοφόρο απαιτεί εκπαιδευμένους διασώστες και όχι απλώς οδηγούς! Ένας διασώστης γνωρίζει να απεγκλωβίζει, να σταθεροποιεί τη σπονδυλική στήλη, να μετακινεί ασθενείς με ποικίλους τρόπους και μέσα, να παρέχει ΚΑΡΠΑ (Καρδιοαναπνευστική Αναζωογόνηση). Οποιοσδήποτε άλλος δεν γνωρίζει επαρκώς τίποτα από τα παραπάνω, ακόμη και αν του παραχθεί κάποια “εκπαίδευση” ωρών ή ημερών.

Το ΕΚΑΒ ιδρύθηκε το 1985 με το νόμο 1579 (ΦΕΚ 217, 1985) ως Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου και υπάγεται στην εποπτεία του Υπουργείου Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, με έδρα την Αθήνα. Με το νόμο αυτό ορίστηκε και ο σκοπός του, που είναι ο συντονισμός της παροχής, σε έκτακτες περιπτώσεις, άμεσης βοήθειας κι επείγουσας ιατρικής φροντίδας στους πολίτες και η μεταφορά τους σε μονάδες παροχής υπηρεσιών υγείας. Το ΕΚΑΒ είναι αναπτυγμένο Πανελλαδικά σε 12 Παραρτήματα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ηράκλειο, Λάρισα, Καβάλα, Ιωάννινα, Λαμία, Αλεξανδρούπολη, Τρίπολη, Κοζάνη και Μυτιλήνη) και κάθε Παράρτημα αναπτύσσεται σε Τομείς στις διάφορες περιοχές της χώρας.

Η καλύτερη εικόνα μιας κατάστασης μπορεί να δοθεί μόνο από κάποιον που βρίσκεται μέσα σε αυτήν. Η Ελένη είναι διασώστρια στο ΕΚΑΒ σχεδόν 10 χρόνια. Από τα πρώτα πράγματα που της είπα είναι ότι, προσπαθώντας να βρω επίσημα στοιχεία για τα οχήματα και το προσωπικό του ΕΚΑΒ, συναντούσα συνεχώς δυσκολίες. Ακόμη και η επίσημη ιστοσελίδα της υπηρεσίας δεν έχει ανανεωθεί από το 2020. «Η αλήθεια είναι ότι κρύβουν τα πραγματικά στοιχεία. Τα νούμερα είναι πολύ χειρότερα από αυτά που παρουσιάζουν», λέει η Ελένη.

Από τη στιγμή που τηλεφωνούμε στο 166 μέχρι τη στιγμή που φτάνει το ασθενοφόρο, μας εξηγεί τη διαδικασία. «Όταν καλεί κάποιος πολίτης το 166, απαντούν περίπου 10 τηλεφωνητές σε κάθε βάρδια. Αφού πάρουν τα στοιχεία του περιστατικού, μεταβιβάζουν το σήμα στους ασυρματιστές. Η Αθήνα είναι χωρισμένη σε δύο τομείς, Α και Β, όπου κάθε τομέας έχει δύο ασυρματιστές-διαβιβαστές, συνολικά 4 για όλα τα επείγοντα της Αττικής. Αυτοί προσπαθούν να διαβιβάσουν τα σήματα στα ασθενοφόρα ανάλογα με τη σοβαρότητά τους. Δυστυχώς, ο όγκος των περιστατικών σε συνδυασμό με την έλλειψη διασωστών σημαίνει ότι στην Αθήνα οι ασυρματιστές έχουν συνεχώς μπροστά τους 30 με 50 περιστατικά που περιμένουν ασθενοφόρο. Όπως εύκολα καταλαβαίνετε, δεν προλαβαίνουν να εξυπηρετηθούν όλα αυτά τα περιστατικά, καθώς πολλά πηγαίνουν τελικά με δικό τους όχημα στο νοσοκομείο ή ακυρώνουν την κλήση αφού περιμένουν πολλές ώρες. Το βασικό πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει οργανόγραμμα ούτε και πρωτόκολλα όπως στις αντίστοιχες υπηρεσίες στο εξωτερικό. Έχουμε έναν απαρχαιωμένο εσωτερικό κανονισμό που δεν αναγνωρίζει την ειδικότητά μας, καθώς δεν μας αναφέρει ως διασώστες αλλά ως πληρώματα ασθενοφόρου. Αυτό τους βολεύει, καθώς έτσι μπορούν να ανεβάζουν στο ασθενοφόρο οποιονδήποτε, χωρίς να είναι διασώστης με πτυχίο και βεβαίωση άσκησης επαγγέλματος. Το παράδοξο είναι ότι στον ιδιωτικό τομέα είναι υποχρεωτικό να υπάρχουν δύο διασώστες στο ασθενοφόρο».

Όσο για τους αριθμούς… είναι θλιβεροί. Χρειάζονται άλλοι τόσοι διασώστες και τουλάχιστον διπλάσια ασθενοφόρα για να εξυπηρετούνται οι ανάγκες. «Σε κάθε βάρδια βγαίνουν το πολύ 45 ασθενοφόρα, συνήθως. Τα βράδια στην Αθήνα, άντε να βγουν 25. Μιλάμε για 25 ασθενοφόρα για 5 εκατομμύρια κόσμο… Θα έπρεπε να είχαμε τουλάχιστον 120 ασθενοφόρα την ημέρα μαζί με κινητές μονάδες σε κάθε βάρδια».

Ο Διονύσης Σοφός υπηρετεί το ΕΚΑΒ ως διασώστης τα τελευταία 4 χρόνια -και είναι μέλος της Ταξικής Αγωνιστικής Συσπείρωσης του Σωματείου Εργαζομένων. Μπήκε στο ΕΚΑΒ τον Αύγουστο του 2020, με τη δεύτερη φουρνιά επικουρικών. Η σύμβασή του η πρώτη ήταν διετής και όλες οι υπόλοιπες μονοετείς. Κάτι που σημαίνει ότι δεν ξέρει αν το 2025, το 2026… θα έχει δουλειά. Μεγάλη ανασφάλεια, λέει. Με επικουρικούς αναλώσιμους δε βγαίνει η δουλειά. «Στη δική μας φουρνιά είχαν εξαγγείλει θέσεις για 200 άτομα και ήρθαμε 38. Με τι κίνητρα να έρθει κάποιος που δεν ξέρει αν σε λίγους μήνες θα τον έχουν ξηλώσει; Πόσο μάλλον σε νησιά… Εκεί αυτό που κάνουν είναι να παίρνουν κόσμο από τις μεγάλες περιφέρειες της ηπειρωτικής χώρας και να τον στέλνουν εκεί. Δημιουργώντας άλλα κενά. Μπαλώματα, δηλαδή».

Μιλάμε Τρίτη απόγευμα, στο ρεπό του. Τελευταία βάρδια έκανε Κυριακή βράδυ με Δευτέρα πρωί. Τον ρωτάω πώς ήταν αυτά τα τέσσερα χρόνια, λίγα λόγια, μια αποτίμηση… «Σωματική και ψυχική καταπόνηση» μου λέει. Από ανακοπή καρδιάς πηγαίνει σε τροχαίο 19χρονου με μηχανή. Η ψυχολογική υποστήριξη των διασωστών του ΕΚΑΒ είναι παραπάνω από απαραίτητη. Ο Διονύσης συμπληρώνει πως «θα έπρεπε μετά από 10-15 χρόνια στον δρόμο, να σε αλλάζουν πόστο». Στην τελευταία του βάρδια πήγε από περιστατικό ηλικιωμένης με θερμοπληξία, σε ένα περιστατικό covid, σε ένα περιστατικό χειρουργημένου ασθενούς και ένα περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας. «Πηγαίνουμε όλο και σε περισσότερα τέτοια, έχουμε πολλές καταγγελίες» μου λέει. Και είναι τα περιστατικά που τον βαραίνουν πιο πολύ ψυχικά, μου εξομολογείται.

Ο διασώστης και Αντιπρόεδρος Σωματείου εργαζομένων ΕΚΑΒ, Σταύρος Παπαδήμας, μιλά στο ΤΡΡ για το ΕΚΑΒ που υπηρετεί για σχεδόν 34 χρόνια. 

«Το ΕΚΑΒ πανελλαδικά είναι υποστελεχωμένο. Με την Ολυμπιάδα, το 2004, έγιναν μαζικές προσλήψεις, που συνεχίστηκαν ακατάπαυστα μέχρι και το 2010. Μετά πάγωσαν όλα. Αυτή τη στιγμή, το ενεργό προσωπικό του ΕΚΑΒ είναι περίπου 4.500 άτομα. Στην Αττική είναι περίπου 750 και βγάζουμε το πολύ 50 ασθενοφόρα πρωί-απόγευμα, 7-8 κινητές μονάδες και κάποιες μηχανές. Αυτά θα έπρεπε να είναι πάνω από 80-90, για να λέμε ότι αγγίζουμε τα διεθνή στάνταρντ.

Η Ελλάδα έχει πόσες χιλιάδες αστυνομικούς. Δεν μπορεί με 4.500 διασώστες να βγάλεις όλη την προνοσοκομειακή περίθαλψη. Το ΕΚΑΒ διακομίζει 600.000 περιστατικά τον χρόνο, είτε στα νοσοκομεία είτε από νοσοκομείο σε άλλο νοσοκομείο λόγω έλλειψης ειδικοτήτων. Γίνονται δηλαδή περίπου 2.000 διακομιδές πανελλαδικά τη μέρα. Οι 4.500 είναι πολύ λίγοι».

Η αποψίλωση του προσωπικού είναι μια ιστορία που κρατά χρόνια. Διασώστες φεύγουν, άλλοι συνταξιοδοτούνται, άλλοι πεθαίνουν, και κάποιοι παραιτούνται, με τις θέσεις να μην αναπληρώνονται. Η κυβέρνηση και σε αυτή την περίπτωση επιλέγει την πρόχειρη ”λύση” του μπαλώματος. «Από το 2016 έχουμε πάνω από 600 απώλειες, που δεν έχουν καλυφθεί. Αναπληρώνονται με επικουρικό προσωπικό ορισμένου χρόνου. Οι επικουρικοί πανελλαδικά είναι περίπου 650. Αλλά είναι προσωπικό που έρχεται και φεύγει. Πολύ ανασφαλής θέση. Για παράδειγμα, ας σκεφτούμε το εξής: προκηρύσσεται μια θέση για επικουρικό στη Μύκονο. Αυτός ο άνθρωπος για έναν χρόνο θα πρέπει να αφήσει τη ζωή του εδώ, να τα παρατήσει όλα, για μια θέση με 800 ευρώ σε ένα νησί που δε θα μπορεί ούτε να επιβιώσει με αυτά;».

Τα νησιά και η ηπειρωτική χώρα εκπέμπουν SOS. Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία που δίνει η Ταξική Αγωνιστική Συσπείρωση Εργαζομένων ΕΚΑΒ, η κατάσταση σήμερα διαμορφώνεται ως εξής:

• Πάτμος, Νίσυρος, Καστελόριζο, Κάσος, Σύμη, Τήλος, Αστυπάλαια, Κύθνος, Σέριφος, Μήλος, Σίφνος, Αμοργός χωρίς ασθενοφόρο του ΕΚΑΒ.
• Άνδρος, Τήνος, Μύκονος, Πάρος, Σαντορίνη, Λέρος, Κάλυμνος, Ικαρία, Σάμος καλύπτονται από ένα ασθενοφόρο με μετακινήσεις προσωπικού και εντατικοποίηση.
• Ίος και Κάρπαθος: Ένα ασθενοφόρο με έναν διασώστη σε κάθε νησί, με τη συνδρομή του προσωπικού του Κέντρου Υγείας για ορισμένες βάρδιες.
• Μεγάλος αριθμός περιστατικών διακομίζεται στην Αθήνα και στα άλλα μεγάλα αστικά κέντρα με πλωτά και εναέρια μέσα, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζονται με μεγάλη καθυστέρηση και να χάνεται πολύτιμος χρόνος λόγω της διαλυμένης πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας περίθαλψης. Το ΕΚΑΒ διαθέτει μόλις 2 ελικόπτερα και 2 αεροπλάνα με αποτέλεσμα οι περισσότερες αεροδιακομιδές να πραγματοποιούνται με πτητικά μέσα των ενόπλων δυνάμεων.
• Ολόκληρες περιφερειακές ενότητες π.χ. Βοιωτίας, Κορινθίας, Αργολίδας, Αρκαδίας, Λακωνίας, Ηλίας, Φωκίδας, καλύπτονται από 3 μόλις ασθενοφόρα με αποτέλεσμα μεγάλες καθυστερήσεις σε επείγοντα περιστατικά. Τα ασθενοφόρα συνεχώς διακομίζουν περιστατικά που δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τα περιφερειακά νοσοκομεία και Κ.Υ., λόγω των δραματικών ελλείψεων κυρίως σε ιατρικές ειδικότητες αλλά και σε εξοπλισμό και υγειονομικό προσωπικό άλλων ειδικοτήτων στα νοσοκομεία των μεγάλων αστικών κέντρων με αποτέλεσμα οι τομείς για πολλές ώρες να μένουν ακάλυπτοι. Π.χ. το νοσοκομείο της Κορίνθου που διακομίζει τα τροχαία, ΟΕΜ, παιδιατρικά κ.α. περιστατικά στην Αθήνα ενώ διαθέτει μόλις 3 ασθενοφόρα ο νομός σε Κιάτο, Ξυλόκαστρο, Κόρινθο.

Η …άλλη λύση που σκαρφίστηκε η κυβέρνηση είναι να καλύπτει τις θέσεις με πυροσβέστες, στρατό και φοιτητές από το ΙΕΚ του ΕΚΑΒ. Γι’ αυτό, ο κ. Παπαδήμας θα σχολιάσει πως «δεν μπορεί να είναι διασώστης του ΕΚΑΒ ο οποιοσδήποτε. Το ΙΕΚ του ΕΚΑΒ είναι 5 εξάμηνα φοίτηση και περιλαμβάνει και πρακτική. Όταν παρεμβαίνει το ΕΚΑΒ σε ένα περιστατικό χρειάζονται γνώσεις, που δεν έχει ο πυροσβέστης με μία τρίωρη εκπαίδευση που θα του κάνουν. Ούτε να βγάζει το φορείο δεν μπορεί να μάθει μέσα σε αυτό το διάστημα καλά καλά. Είναι σα να λένε ”δεν έχουμε γιατρούς, ας πάρουμε φαρμακοποιούς στη θέση τους”. Εμείς έχουμε κατοχυρωμένα δικαιώματα από το 2007. Δεν είμαστε οδηγοί στο ΕΚΑΒ, είμαστε διασώστες».

Δεν είναι μόνο οι διασώστες που ρημάζουν περιμένοντας να ανοίξει μια θέση να υπηρετήσουν το ΕΚΑΒ. Είναι και τα ασθενοφόρα… Ρημάζουν στα συνεργεία για μήνες, καθώς υπάρχει πλήρης αδιαφορία και για την κάλυψη θέσεων μηχανικών στα συνεργεία επισκευής. «Έχουμε μεγάλο θέμα με τη διάρκεια των επισκευών των οχημάτων. Η Αθήνα έχει δικό της συνεργείο. Έχουμε 7 μηχανικούς, ενώ θα έπρεπε να είναι τουλάχιστον τριπλάσιοι. Κι αυτά στην Αθήνα… Σε επαρχίες και τη νησιωτική χώρα υπάρχουν συμβάσεις με εξωτερικά συνεργεία… Παντού υπάρχουν καθυστερήσεις. Υπάρχουν ασθενοφόρα που είναι πάνω από τρεις μήνες στα συνεργεία» αναφέρει ο κ. Παπαδήμας.

Στην πρόσφατη ανακοίνωσή της η Αγωνιστική Συσπείρωση Εργαζομένων ΕΚΑΒ ανέφερε σχετικά: «Ο στόλος των ασθενοφόρων πανελλαδικά είναι σε μεγάλο βαθμό «γερασμένος», είτε λόγω παλαιότητας, είτε λόγω των μεγάλων αποστάσεων που έχει διανύσει. Καθημερινά, το 25% των περίπου 700 ασθενοφόρων που διαθέτει το ΕΚΑΒ πανελλαδικά βρίσκεται ”καθηλωμένο” λόγω των συχνών βλαβών που παρουσιάζουν, συνέπεια της εντατικής χρήσης και των αδικαιολόγητων καθυστερήσεων στα ιδιωτικά συνεργεία. Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο, ασθενείς να μεταφέρονται με οχήματα 20ετίας. Ταυτόχρονα όμως, τα συνεργεία οχημάτων του ΕΚΑΒ (Αθήνας, Θεσσαλονίκης, Πάτρας, Λάρισας) παραμένουν δραματικά υποστελεχωμένα, προσλήψεις μόνιμου προσωπικού δεν γίνονται και το λιγοστό προσωπικό που έχει απομείνει στη πλειοψηφία του είναι κοντά στη συνταξιοδότηση».

Για τα οχήματα, η Ελένη θα πει πως είναι κάπως ”κοινό μυστικό” ότι αυτά που παίρνουμε είναι… λάθος. «Ξέρουμε όλοι ότι από τη στιγμή που θα το πάμε στο συνεργείο, μπορεί να μείνει εκεί και 6 μήνες. Αυτά που παίρνουμε, Peugeot πετρελαιοκίνητα είναι ακατάλληλα, δεν αντέχουν τη χρήση που τους κάνουμε, δεν αντέχουν 24ωρη λειτουργία στην Αθήνα. Ήρθε τώρα νέα φουρνιά, σε άλλα δε δουλεύει το ερκοντίσιον, σε άλλα βγαίνουν κάτι σκαλιά από το πλάι μόνα τους καθ’ οδόν, σουρεάλ καταστάσεις…».

Στη χώρα του ”πάμε κι όπου βγει”, στη χώρα που η κρατική ανεπάρκεια και η αδιαφορία βαφτίζονται ”το μοιραίο”, στη χώρα που τα ”πρωτόκολλα” είναι γραμμένα σε ένα χαρτί του 1980 και κλειδωμένα σε ένα αραχνιασμένο συρτάρι, άνθρωποι πεθαίνουν αβοήθητοι.