Συνέντευξη της Πάολας Ρεβενιώτη στον Θάνο Καμήλαλη και τον Κωνσταντίνο Πουλή.
Ανάμεσα στα πολλά που γράφτηκαν αυτές τις μέρες και τα περισσότερα που θα γραφτούν όταν πια κλείσει (αν κλείνει ποτέ) αυτή η ιστορία, υπάρχει μία σκέψη που επανέρχεται, και προκύπτει μάλλον από την ακτινοβολία της ίδιας της Δήμητρας, διότι δεν μπορεί να είναι τυχαίο ότι τόσο πολλοί επανέρχονται σε αυτό το στοιχείο.
Η εποχή μας επιμένει να αναμασά τη ρητορική της αριστείας, κρίνοντας τους ανθρώπους από την επιτυχία τους, από τα επιτεύγματά τους. Η Δήμητρα απέπνεε μια ευγένεια μέσα στη συντριβή και τον πόνο, που φώτιζε την ανάποδη όψη της ιεραρχίας των επιτυχημένων. Δεν λέγεται αυτό για να ωραιοποιήσει τη ζωή της ή να προσπεράσει τη σκληρότητα ή και βαρβαρότητα που επέδειξαν τόσοι άνθρωποι γύρω της. Λέγεται όμως γιατί έχει σημασία να μπορούμε να δούμε αυτό που είναι πιο εύκολα ορατό στη χριστιανική ματιά σε αυτή την ιστορία, που όμως αφορά τον καθένα που αντιλαμβάνεται την ανθρώπινη αξία στην ακεραιότητα και όχι στη δόξα.
Ξαναλέω ότι δεν λέγονται αυτά για να ωραιοποιήσουν τα μαρτύρια που πέρασε η Δήμητρα, από τη σκέτη αδιαφορία και εγκατάλειψη που περιγράφει η Πάολα στη συνέντευξη, μέχρι τη βαρβαρότητα της επίθεσης. Λέγονται όμως γιατί υπάρχει μεν μια πλευρά πολιτική που αγκαλιάζει απρόσωπα όλα τα άτομα που θίγονται από το μίσος προς το διαφορετικό, που γεμίζει χολή όσους δεν μπορούν να ανεχτούν ένα αγόρι που θέλει να φοράει φουστάνια. Αυτό αφορά όλους τους ανθρώπους που δεν θα έπρεπε να δίνουν ποτέ λόγο σε κανέναν για το τι επιθυμούν. Υπάρχει όμως μια πλευρά που αφορά μερικές φορές ανθρώπους συγκεκριμένους, με το στίγμα και το αποτύπωμά τους, όπως συνέβη με τη Δήμητρα. Οι συνεντεύξεις που έχει δώσει έδειχναν έναν άνθρωπο που έλαμπε μέσα στη συμφορά, που εξακολουθούσε να δείχνει αγάπη και συγχώρεση σε όσους την είχαν βασανίσει.
Καταλαβαίνω ότι για πολλούς αυτή η προσέγγιση αδυνατίζει την πολιτική διεκδίκηση, που οφείλει να είναι τυφλή στο αν ο συγκεκριμένος άνθρωπος μας φαίνεται ή όχι συμπαθής ή αγαπητός. Κάπως έτσι θα διατυπωνόταν και μια πολιτική περιφρόνηση προς την εξιδανίκευση της οδύνης που εντοπίζει ο χριστιανός λέγοντας ότι η Δήμητρα θα αγιάσει. Αλίμονο, ζητάμε έναν κόσμο όπου άνθρωποι σαν τη Δήμητρα δεν θα γίνονται μάρτυρες. Όμως τι νόημα έχει μια πολιτική διεκδίκηση που δεν μπορεί να αντιληφθεί ανθρώπινες ποιότητες και ιστορίες;
Στο πρόσωπο της Δήμητρας βλέπουμε μια ιστορία πολιτική, που δεν θα σταματήσει ποτέ να ζητά δικαιοσύνη για κάθε άνθρωπο που περιθωριοποιείται, που οδηγείται στη μοναξιά και την ψυχική φθορά από τη σκληρότητα των γύρω του. Βλέπουμε μαζί και μια ιστορία προσωπική, ενός ανθρώπου που απάντησε στη σκληρότητα του κόσμου με μια απρόσμενη ψυχική ευγένεια, σπάνια σα χρυσάφι.
Όλα δείχνουν ότι οι πιθανότητες να μη γίνει η ταυτοποίηση είναι μικρές. Σε αυτή τη συνέντευξη η Πάολα μας μιλάει για όλα αυτά μαζί. Αντιμετωπίζει αυτή το περίεργο μείγμα που περιγράψαμε λέγοντάς μας ότι ένιωσε μαζί συγκίνηση και θυμό με την ψυχική ευρυχωρία της Δήμητρας, με την τάση της να συγχωρεί όσους την πλήγωσαν. Τη δημοσιεύουμε με τίτλο τη φράση «πιο πρόσφυγας από τους πρόσφυγες», με την ευχή αυτός ο τόσο αφιλόξενος τόπος να μην είναι πάντα τόσο αφιλόξενος για τους «πρόσφυγες» σαν τη Δήμητρα.
Εισαγωγικό κείμενο: Κωνσταντίνος Πουλής
Το ηχητικό, μετά, το 29:00
Διαβάστε τη συνέντευξη της Πάολας Ρεβενιώτη, στο ραδιόφωνο του TPP:
Για το τι διαπίστωσε όταν γνώρισε τη Δήμητρα στα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ της και τη μοναξιά της
Εγώ είχα την τύχη να παρακολουθήσω την ζωή αυτουνού του ανθρώπου επί μία εβδομάδα. Εκείνο που διαπίστωσα, πέρα από το ντοκιμαντέρ το οποίο έκανα, είναι ότι ένα ολόκληρο χωριό την είχε αφήσει μόνη της. Μόνη της ήτανε στο σπίτι. Μπορεί μεν να την ανεχόντουσαν επειδή την ξέρανε από μικρό παιδί, αλλά ήταν μόνη της. Είναι τρομερό δηλαδή. Έβλεπες ένα χωριό που δεχόταν καθημερινά πρόσφυγες. Εκατοντάδες πρόσφυγες εκείνη την περίοδο που είχα πάει και έβλεπες έναν άνθρωπο που ήταν στο κέντρο του χωριού και ήταν πιο πρόσφυγας από τους άλλους πρόσφυγες. Η Δήμητρα δεν είχε ιδιαίτερα προβλήματα ψυχολογικά, πέρα από μια κατάθλιψη που της δημιούργησε η ζωή αυτή και το περιθώριο που την είχε και η μάνα της και τα αδέρφια της και ολόκληρο το χωριό εκεί. Δεν υπήρχε ένας άνθρωπος να την φροντίζει. Ήταν φοβερό δηλαδή. Δεν την επισκεπτόντουσαν σπίτι της.
Με τα χρόνια η Δήμητρα άρχισε να μην μιλάει και σε κανέναν, γιατί διαπίστωνε ότι την βλέπανε σαν ένα εξωτικό πουλί που πρέπει να την ανεχτούμε επειδή το ξέρουμε από μικρό παιδί. Την κλείσανε στο Δρομοκαΐτειο. Δεν υπήρχε λόγος να την κλείσουνε στο Δρομοκαΐτειο. Θα μπορούσε να υπάρχει κάποιος συγχωριανός της κάποιος συγγενής της, κάποιος άνθρωπος, να της κάνει παρέα, να φροντίζει, να πίνει τα φάρμακα που έπρεπε να πάρει για να μπορεί να υπάρχει. Δεν είχε έναν άνθρωπο να είναι δίπλα της ανθρώπινα. Πέρα το ότι την βλέπανε στο χωριό και την ανεχόντουσαν με την εμφάνιση αυτή, δεν υπήρχε όμως ένας άνθρωπος να είναι δίπλα σ’ αυτόν τον άνθρωπο, να του συμπαρασταθεί στα ψυχολογικά του προβλήματα, να μπορέσει να ακολουθεί την αγωγή την φαρμακευτική. Το αποτέλεσμα ήταν ότι βρήκαν την εύκολη λύση και την έκλεισαν στο Δρομοκαΐτειο. Έναν άνθρωπο που δεν είχε φύγει ποτέ από το χωριό του επί 30 ολόκληρα χρόνια. Όλος ο κόσμος ήταν το σπίτι του και αυτό το χωριό.
Για την τελευταία ενημέρωση γύρω από την εξαφάνισή της, περιμένωντας πάντα τα αποτελέσματα του DNA
Δεν γνωρίζω κάτι άλλο. Έμαθα από το χωριό από μια κυρία που μιλάω ότι η οικογένειά της αναγνώρισε ότι η σορός αυτή είναι της Δήμητρας. Τίποτε άλλο. Αλλά φανταστείτε τώρα έναν άνθρωπο κλεισμένο στο Δρομοκαΐτειο, τον είχαν δέσει κιόλας, ο οποίος έφυγε. Δεν θα μπορούσε να κάτσει εκεί. Και φανταστείτε τώρα στην ηλικία του με αυτά τα προβλήματα να κυκλοφορεί σε μια Αθήνα που είχε να την δει 30-40 χρόνια, μόνη, χωρίς χρήματα, χωρίς τίποτε κυνηγημένη. Δηλαδή, μόνο που το σκέφτομαι εκνευρίζομαι και νευριάζω ειλικρινά. Νευριάζω και… τι να πω; Όλοι τους είναι υπεύθυνοι. Υπεύθυνη είναι η οικογένειά της, υπεύθυνο είναι το νοσοκομείο της Λέσβου που έδωσε αυτό το χαρτί για να πάει στο Δρομοκαΐτειο ενώ θα μπορούσαν να την φροντίζουν εκεί, υπεύθυνος είναι και ο εισαγγελέας. Όλος ο κόσμος είναι υπεύθυνος για την κατάληξη της Δήμητρας.
Για το πώς προσέλαβε η ίδια το κίνημα συμπαράστασης στο πρόσωπό της, που εκδηλώθηκε μετά την πρώτη δημοσιοποίηση της ιστορίας της πριν μερικά χρόνια
Δυστυχώς εκείνη την περίοδο που έστελνε ο κόσμος κάρτες δωράκια, εκείνο και τ’ άλλο, είχαν αρχίσει τα προβλήματα της Δήμητρας. Δεν έπαιρνε την αγωγή της, είχε ξεφύγει κάπως η κατάσταση. Ήτανε μόνη της, φώναζε, μπαίνανε διάφορα πιτσιρίκια, η οποία η ίδια τους άνοιγε την πόρτα γιατί ήθελε παρέα. Παρέα μην φανταστούμε ερωτική ή τίποτε άλλο, και κάνανε χαβαλέ, κάνανε πλάκα μέχρι που την ανεβάσανε στο youtube με ένα βίντεο, από εκεί και πέρα εφόσον δεν υπήρχε ένας άνθρωπος να της συμπαρασταθεί ιατρικά ξέφυγε λίγο η κατάσταση. Αυτό ήταν.
Για το αν προσπάθησε να επικοινωνήσει μαζί της όλο αυτό το διάστημα:
Προσπαθούσα επανειλημμένως να την πάρω τηλέφωνο. Δεν τα κατάφερνα. Και η Δήμητρα δεν είχε καμιά σχέση με το διαδίκτυο. Δεν είχε κομπιούτερ, ούτε καν κινητό. Ένα τηλέφωνο είχε σταθερό, που μπορούσε να επικοινωνήσει κάποιος μαζί της.
Για την συνταρακτική γλυκύτητα, την ψυχική ευρυχωρία, που ήταν ξεκάθαρη στην εμφάνισή της στο ντοκιμαντέρ της Πάολας Ρεβενιώτη
Τίποτε, τίποτε. Ούτε ένα μυρμήγκι δεν μπορούσε να πατήσει. Για μια στιγμή, την ώρα που προχωράγαμε και μιλούσαμε, εκτός κάμερας γυρίζει και μου λέει “Ρε Πάολα, τι ωραία που είναι η ζωή”. Αγαπούσε την ζωή η Δήμητρα, πάρα πάρα πολύ την αγαπούσε την ζωή. Όταν φύγαμε, ήμαστε 5-6 άτομα δεν θυμάμαι πόσο το συνεργείο, ειλικρινά κλάψαμε γιατί γνωρίσαμε έναν τόσο γλυκό άνθρωπο που και εμείς γυρίσαμε καλύτεροι άνθρωποι. Εγώ για μια στιγμή νευρίασα με την καλοσύνη του που προσπαθούσε να δικαιολογήσει την κακία των ανθρώπων, την συμπεριφορά της οικογένειάς του. Δεν είπε καμία πικρή κουβέντα για κανέναν.
Και μου κάνει και μένα τρομερή εντύπωση, της συστήθηκα Πάολα. Γεια σου Πάολα μου είπε. Δεν μου έκανε καμία προσωπική ερώτηση.Δεν μου έκανε τίποτε. Μου έκανε τρομερή εντύπωση αυτό. Και όταν φύγαμε πραγματικά είχαμε συγκλονιστεί. Την καλοσύνη αυτού του ανθρώπου. Είχε φοβερή καλοσύνη αυτός ο άνθρωπος. Μία αγάπη που σε σοκάρει δηλαδή, γιατί ζώντας σε μια σκληρή κοινωνία η πολλή αγάπη που δείχνει ένας άνθρωπος μας σοκάρει.
Για το πώς θα μπορούσε να αποφευχθεί μία επόμενη ιστορία σαν της Δημήτρας και τις διακρίσεις εναντίον των τρανς ατόμων
Καταρχήν, απλά πράγματα. Όλα ξεκινάνε από την οικογένεια και το σχολείο. Αν από την οικογένεια δεν σου μαθαίνουνε να σέβεσαι την διαφορετικότητα, όποια διαφορετικότητα και αν είναι αυτή, πορεύεσαι μ’ αυτόν τον τρόπο. Αν στο σχολείο έχουν μάθει να συμπεριφέρονται κατ’ αυτόν τον τρόπο έτσι θα γίνεται. Δεν φτάνει μόνο η νομοθεσία. Δεν φτάνουν όλα αυτά. Βλέπουμε τώρα τις τρανς, με την κρίση την οικονομική, αόρατες. Πάμφτωχες οι περισσότερες. Κανένας φορέας δεν την στηρίζει. Ξέρω τρανς που δεν έχουν στοιχειωδώς να πληρώσουνε τα νοίκια τους, κινδυνεύουνε να μείνουνε στον δρόμο. Δεν υπάρχει καμία φροντίδα. Άνθρωποι που αποκλείστηκαν από την εργασία επί χρόνια, έχουν φτάσει σε μία ηλικία που δεν έχουν σύνταξη. Δεν έχουν τα στοιχειώδη. Και είναι πάρα πολλές αυτές.
Κι ένα κλείσιμο με την ελπίδα να μην επαληθευτεί το χειρότερο σενάριο
Μακάρι, μακάρι. Μακάρι να υπάρχει μια πιθανότητα να μην είναι αυτό το οποίο μάθαμε.