Update 20/03: Την Παρασκευή 17 Μαρτίου, το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) προέβη σε έλεγχο σε κατάστημα της H&M στη Θεσσαλονίκη, μετά από καταγγελία εργαζομένου της εταιρείας, αλλά και μετά από τη δημοσιότητα που έλαβε το ζήτημα των νέων συμβάσεων εργασίας της πολυεθνικής. Το ΣΕΠΕ διευκρίνισε στο Δελτίο Ελέγχου του ποιοι όροι της σύμβασης παραβιάζουν την εργατική νομοθεσία και έδωσε προθεσμία 5 εργάσιμων ημερών στην εργοδότρια εταιρεία για να καταθέσει εγγράφως τις εξηγήσεις της.

Εν τω μεταξύ, το ΣΕΠΕ υποχρεώνει την H&M να αναστείλει τη διαδικασία τροποποίησης των ατομικών συμβάσεων, δηλαδή οι συμβάσεις δεν μπορούν να υπογράφονται στον ενδιάμεσο χρόνο. Απώτερος σκοπός είναι να απαλειφθούν εξ ολοκλήρου οι βλαπτικοί όροι, όπως για παράδειγμα το να παραιτείται ο εργαζόμενος από το δικαίωμα του στην αποζημίωση σε περίπτωση απόλυσής του.

Αφού η H&M καταθέσει τις αναλυτικές εξηγήσεις της, θα ορισθούν και οι τυχόν κυρώσεις εις βάρος της, σε περίπτωση που δεν αρθεί η εργοδοτική αυθαιρεσία. 

της Τζένης Τσιροπούλου

Στις 13 Μαρτίου μια ανώνυμη καταγγελία εργαζομένης της πολυεθνικής H&M, που μιλούσε για «νέες ταπεινωτικές συνθήκες εργασίας που θίγουν τα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια των εργαζομένων» μέσω μιας νέας «τροποποιητικής ατομικής σύμβασης», που καλούνται αυτές τις μέρες να υπογράψουν «κάτω από τον εκβιασμό της ανεργίας και της ηθικής υποχρέωσης απέναντι στην εταιρεία», έστρεψε το βλέμμα στο σουηδικό κολοσσό ρουχισμού. Την Τρίτη στις 14 Μαρτίου, μετά από συνέλευση που πραγματοποίησαν εργαζόμενοι στα καταστήματα της Αθήνας, διοργανώθηκε διαμαρτυρία έξω από τα δύο κεντρικά καταστήματα της εταιρείας στην Ερμού με βασικά αιτήματα να αποσύρει η εταιρεία τις συμβάσεις και να υπογράφουν νέες, που δε θα καταπατούν τα κεκτημένα των εργαζομένων.

Η νέα σύμβαση δίνει τη δυνατότητα στον εργοδότη να καταγγείλει τη σύμβαση εργασίας για «μη συμμόρφωση με τις αξίες της εταιρείας» εκ μέρους του εργαζόμενου χωρίς καταβολή αποζημίωσης. Επιπλέον, βάσει των νέων τροποποιητικών όρων, ένας εργαζόμενος στην Αθήνα μπορεί να μεταφερθεί από την εταιρεία σε οποιοδήποτε άλλο κατάστημά της στην Ελλάδα χωρίς να του καλύπτονται τα έξοδα μετακίνησης και διαμονής. Ακόμα, θα μπορούν να ανατραπούν ή και να αυξηθούν ανά πάσα ώρα και στιγμή οι αρμοδιότητες τού εργαζομένου, χωρίς ο ίδιος να έχει το δικαίωμα στον αντίλογο.

Μπορεί να μην πρόκειται για μια «πρωτοτυπία» στην Ελλάδα στα χρόνια της κρίσης, αλλά οι εργαζόμενοι των H&M καλούν σε αλληλεγγύη τα σωματεία και το καταναλωτικό κοινό, όχι μόνο για τους εαυτούς τους στο σήμερα αλλά και για κάθε μελλοντικό εργαζόμενο που θα αναζητήσει εργασία στην H&M. 

Το TPP συνάντησε δύο νεαρούς εργαζομένους της πολυεθνικής, οι οποίοι αρνούνται να υπογράψουν τη νέα σύμβαση και περιγράφουν τις εργασιακές συνθήκες πίσω από τις πολύχρωμες βιτρίνες που βλέπουμε: 

Ξεκινήσαμε να εργαζόμαστε στα H&M με ατομική σύμβαση ορισμένου χρόνου. Κάποιες συμβάσεις είναι του ενός μήνα, άλλες των δύο ή των τριών. Μετά από περίπου ένα εξάμηνο, η σύμβασή και των δυο μας έγινε αορίστου. Οι εργασιακές συνθήκες ήταν μέτριες αλλά όχι τόσο χάλια όσο είναι τώρα. Τη δουλειά των 5 ατόμων, για παράδειγμα, θα τη βγάζαμε 2 άτομα. Το αστείο είναι ότι όταν τα βγάζαμε πέρα σε πολύ δύσκολες μέρες με πάρα πολύ κόσμο, μετά αυτό το χρησιμοποιούσαν ως επιχείρημα για να μην πάρουν επιπλέον άτομα. Μας έλεγαν, «Αφού τα καταφέρνετε 2 άτομα, γιατί να πάρουμε τρίτο;».

Το μεγαλύτερό πρόβλημα, όμως, για τους καινούριους εργαζομένους, ήταν ότι μας «πέταγαν» στον όροφο με τα ρούχα ή στην αποθήκη, χωρίς, όχι εκπαίδευση, αλλά ούτε καν να μας εξηγούν τι πρέπει να κάνουμε. Ήταν ένα σύστημα τύπου «σκάσε και κολύμπα, γιατί έτσι θα μάθεις». Θεωρητικά έχεις έναν μέντορα, αλλά αυτά μόνο στη θεωρία.

Σε μια απλή Δευτέρα -όχι Σάββατο, όχι Χριστούγεννα- το κατάστημά μας έχει στόχο τα 30.000 ευρώ. Και πιάνουμε συνήθως τις 28.000 και οι υπεύθυνοι μάς λένε, «Δεν πήγαμε καλά». Βγάζουν αρκετά λεφτά αλλά όχι όσα θα θέλανε και έτσι κάνουν διαφόρων ειδών περικοπές.

Στη δουλειά απαγορεύεται να κάτσεις. Είτε δουλεύεις 4ωρο είτε 7ωρο, απαγορεύεται να κάτσεις. Έχει τύχει να έχουμε έγκυο συνάδελφο στο μαγαζί, την οποία την καλύπταμε για να κάτσει δυο λεπτά στα κρυφά μέσα στο δοκιμαστήριο, όταν ξέραμε ότι δεν ήταν κανένας στον όροφό μας.

Μπουκαλάκι με νερό, επίσης, απαγορεύεται να έχουμε κάπου κοντά μας. Πρέπει να ζητάς άδεια για να τρέξεις για λίγο νερό στην κουζίνα ή για τουαλέτα ή διαφορετικά πρέπει να περιμένεις το διάλειμμά σου, το οποίο είναι συνολικά 20 λεπτά σε όλο το 8ωρο σου.

Το 8ωρο είναι πράγματι 8ωρο. Παλιότερα, στο κλείσιμο του μαγαζιού, ειδικά τα Χριστούγεννα και το Πάσχα, μπορεί να έκανες υπερωρίες μέχρι τα μεσάνυχτα. Τα πληρωνόσουν μεν, αλλά αν δεν ήθελες να κάνεις τόσο αργά υπερωρίες και ζητούσες να φύγεις, στοχοποιούσουν κατευθείαν. Από όσο γνωρίζουμε, έγινε καταγγελία το 2014 στην Επιθεώρηση Εργασίας σχετικά με αυτό το ζήτημα και η εταιρεία το «μάζεψε», το σταμάτησε. Τώρα φεύγουμε στις 21.30, αλλά πιεζόμαστε πάρα πολύ για να είναι όλα στην εντέλεια, ώστε η πρωινή βάρδια να μη φορτωθεί τη δουλειά μας. Πώς γίνεται αυτό στην πράξη; Κόβεις το λαιμό σου και τρέχεις.

Η H&M παίζει το χαρτί της «οικογένειας». Μας κάνουν ψυχολογικό πόλεμο, χτυπώντας πάντα στο φιλότιμο, μας λένε δηλαδή, «Είμαστε οικογένεια εδώ. Έχουμε συγκεκριμένες αξίες» και όλοι οι εργαζόμενοι οφείλουμε να τις υπακούμε. Κάποιες από αυτές είναι η «η εμπιστοσύνη στους ανθρώπους, η ευθύτητα, ο επιχειρηματικός νους». Η πίεση ασκείται με έξυπνο τρόπο, «ανθρώπινο» γιατί σε πείθουν ότι αν κάτι δεν το κάνεις καλά εσύ, θα επιβαρύνει το συνάδελφό σου, την «οικογένεια».

Κάθε χρόνο η εταιρεία αλλάζει τις συμβάσεις και υπογράφουμε εκ νέου και κάθε χρόνο γίνονται όλο και πιο δυσμενείς οι όροι για εμάς τους εργαζομένους. Η τωρινή σύμβαση του 2017 ήρθε με την πρόφαση του «Να ανανεωθούμε, γιατί οι συμβάσεις ήταν παλιές, του 1821 και κάποιες συμβάσεις έχουν χαθεί από τα αρχεία μας λόγω κεντρικοποίησης των εγγράφων».

Αρχές Μαρτίου, λοιπόν, μάς ανακοίνωσαν ότι έχουν έρθει οι καινούριες συμβάσεις και να πάμε να τις παραλάβουμε. Μας είπαν ότι πρέπει να τις υπογράψουμε μέχρι την τάδε ημερομηνία (αυτό ποίκιλλε από κατάστημα σε κατάστημα) και για όποια απορία έχουμε, να ρωτήσουμε τον προϊστάμενο. Η «γραμμή» από τους διευθυντές ήταν ότι: «Τίποτα δεν έχει αλλάξει στις καινούριες συμβάσεις. Απλώς υπογράψτε» και πολλοί παγιδεύτηκαν με αυτό. Όταν απευθυνθήκαμε στον υπεύθυνο μας για συγκεκριμένες διευκρινίσεις σε σημεία που μας φάνηκαν ανησυχητικά, δεν ήξερε τι να μας απαντήσει και προσπαθούσε να τα «μπαλώσει».

Ένα σημείο, για παράδειγμα, που μας κίνησε τις υποψίες ήταν το εξής: Μέχρι τώρα, το λεγόμενο «role description», δηλαδή η ακριβής περιγραφή των υποχρεώσεών μας στην εταιρεία ήταν σαφής, προκαθορισμένη, τη γνωρίζαμε και υπήρχε γραπτώς στη διάθεσή μας. Είσαι πωλητής και ταμίας, ας πούμε, και συνεπώς, γνωρίζεις ακριβώς ποιες είναι οι αρμοδιότητές σου. Τώρα αυτό δεν υπάρχει πια. Η τωρινή σύμβαση λέει, ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι θα κάνεις οτιδήποτε σου ζητηθεί και εκτός του πόστου σου και χωρίς πρόσθετη αποζημίωση.

Όταν εγώ πήγα αγχωμένη για διευκρινίσεις στην προϊσταμένη μου, πήρα την απάντηση: «Ε, δε θα σου ζητήσω να χορέψεις και γυμνόστηθη στο μαγαζί. Τι φοβάσαι;».

Εμένα μου είπαν ότι, «πολύ μιλάω και να κρατήσω τις απόψεις μου για τον εαυτό μου».

Αν δεν είχε δημοσιευτεί η ανώνυμη καταγγελτική μαρτυρία και αν δεν είχαμε απευθυνθεί κάποιοι εργαζόμενοι στο Σωματείο Εμποροϋπαλλήλων αφού προβληματιστήκαμε, δε θα είχε γίνει απολύτως τίποτα. Φοβισμένοι, θα είχαμε όλοι υπογράψει κι ό,τι γίνει. Η αρνητική δημοσιότητα ασκεί μεγάλη πίεση στην εταιρεία γιατί την νοιάζει πολύ το δημόσιο πρεστίζ της.

Το Σωματείο, όπως και δικηγόροι στους οποίους απευθυνθήκαμε, μάς επιβεβαίωσε τις ανησυχίες μας, προτείνοντας συλλογική δράση και να μην υπογράψουμε τις συμβάσεις.

Όταν ρώτησα την υπεύθυνη, τι θα γίνει αν δεν υπογράψω, δεν υπήρξε καμία ξεκάθαρη απάντηση. Σε άλλη συνάδελφο απάντησαν, «Και πώς θα έρθεις την επόμενη μέρα; Θα είναι σαν να μην έχεις εμπιστοσύνη στην οικογένειά σου». Σε meeting που έκαναν τα «μεγάλα κεφάλια», όταν τέθηκε το ζήτημα του τι θα συμβεί αν οι εργαζόμενοι δεν υπογράψουν, ειπώθηκε το εξής: «Δεν τίθεται τέτοιο θέμα. Είναι η καινούρια σύμβαση. Γιατί να μην την υπογράψουν;».  

Τώρα έχουμε στοχοποιηθεί λόγω του ότι αντιδρούμε στη νέα σύμβαση. Αν παραμείνουμε στη δουλειά, νομίζω ότι ο κάθε προϊστάμενος που δε μας συμπαθεί, θα προφασιστεί ότι δεν είμαστε ομαδικοί ή δεν υπακούμε στις αξίες του H&M και θα μας απολύσει χωρίς αποζημίωση, όπως του δίνει τη δυνατότητα η νέα σύμβαση να πράξει.

Νιώθουμε, όμως, ότι αν υπογράψουμε, θα είναι σαν να υπογράφουμε τη μελλοντική μας «παραίτηση», χάνοντας τα δικαιώματά μας. Οι συμβάσεις πρέπει να αποσυρθούν, όχι μόνο για εμάς, αλλά και για τα παιδιά που θα προσληφθούν μελλοντικά στην H&M. Αν δεχτούμε, στρώνουμε το έδαφος για πολύ χειρότερες εργασιακές συνθήκες στο μέλλον. 

Ο κ.Βαγγέλης Παπακωνσταντίνου είναι ένας από τους δικηγόρους που ανέλαβαν από την αρχή να εξετάσουν ενδελεχώς την τροποποιητική σύμβαση εργασίας εκ μέρους αρκετών εργαζομένων της H&M. «Η εργοδοσία της εταιρείας δεν πρωτοτυπεί. Στην πραγματικότητα, εναρμονίζεται πλήρως  με το καθεστώς ευέλικτων μορφών εργασίας, που έχουν λάβει τρομακτικές διαστάσεις τα τελευταία χρονιά στην Ελλάδα. Με εκβιαστικά διλήμματα και κήρυξη προθεσμίας κατά παράνομο τρόπο, για την ταχύτερη δυνατή υπογραφή των νέων συμβάσεων, η εργοδοσία προσπαθεί να αποσπάσει τη συναίνεση των εργαζομένων.
Με τις νέες τροποποιητικές συμβάσεις επιβάλλονται αδιαμφισβήτητα δυσμενέστεροι και βλαπτικοί όροι εργασίας και ανοίγει ο δρόμος για απολύσεις χωρίς καταβολή αποζημίωσης» σχολιάζει ο κ.Παπακωνσταντίνου στο TPP. 

Ειδικότερα, όπως εξηγεί, τα ακανθώδη σημεία είναι τα εξής:

  • Η εργασία θα παρέχεται όχι μόνο στην περιφέρειά που κατοικεί ο εργαζόμενος, αλλά προβλέπεται η μετάθεση του και σε άλλες περιφέρειες της ελληνικής επικράτειας, χωρίς να καταβάλλεται αποζημίωση εκτός έδρας και χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαίτερες προσωπικές και οικογενειακές ανάγκες του εργαζομένου
  • Αφήνεται ανοιχτό το ενδεχόμενο μεταβολής του χρόνου παροχής εργασίας -και άρα μείωσης του- ανάλογα με τις ανάγκες της επιχείρησης
  •  Δεν ορίζεται ρητά η διάρκεια της σύμβασης ώστε να προκύπτει η θεμελίωση δικαιωμάτων
  • Παρέχεται υπέρ του εργοδότη ρήτρα επιφύλαξης για οικειοθελείς παροχές, ώστε να μην δεσμεύεται νομικά
  • Προβλέπεται δυνατότητα απόκλισης από τις κατακτήσεις που μπορεί να υπάρξουν σε συνδικαλιστικό επίπεδο, ώστε να υπάρχουν μόνο τα κατώτατα επίπεδα προστασίας που ορίζει η ΕΣΣΕ (Εθνική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας)
  • Τα καθήκοντα του εργαζομένου απαριθμούνται ενδεικτικά. Ο εργαζόμενος γίνεται «λάστιχο» ανάλογα με τις ανάγκες τις επιχείρησης
  • Η σύμβαση του εργαζομένου καταγγέλλεται, αν αυτός δεν συμμορφωθεί με τις συμβατικές του υποχρεώσεις, όπως αυτές ορίζονται στην νέα τροποιητική σύμβαση, χωρίς μάλιστα να του καταβληθεί αποζημίωση

Το TPP προσπάθησε επανειλημμένα να επικοινωνήσει με τους υπεύθυνους της εταιρείας H&M για κάποιο σχόλιο, αλλά οι υπεύθυνοι δεν ανταποκρίθηκαν.

Ολόκληρη η τροποποιητική σύμβαση εργασίας των H&M:

Τα ονόματα των εργαζομένων δεν δημοσιεύονται για λόγους προστασίας τους.