Ποινικός σκοταδισμός στο αδίκημα κακοποίησης μέσω εικόνας – Στο κάδρο να μπει ο θύτης κι όχι το θύμα

Συνέντευξη στις Νεκταρία Ψαράκη και Γεωργία Κριεμπάρδη

Υπήρχε πάντα. Κι ας μην το κατανοούσαν όλοι πλήρως, κι ας μη το ονόμαζαν κάπως. Υπήρχε. Η κακοποίηση μέσω εικόνας, όπως είναι ο σωστός όρος για το φαινόμενο που αναφέρεται ως «εκδικητική πορνογραφία», υπήρχε και πριν την έξαρση του διαδικτύου και των social media. Κακοποίηση ήταν κι όταν στο γυμνάσιο ο συμμαθητής σου έβγαζε φωτογραφία το εσώρουχο της κοπέλας στο μπροστινό θρανίο και την έδειχνε σαν έκθεμα στο προαύλιο γελώντας. Κακοποίηση ήταν.

Το φαινόμενο το τελευταίο διάστημα ήρθε στο προσκήνιο, μετά τον σάλο που ακολούθησε την είδηση της διάχυσης υλικού σεξουαλικής φύσης χωρίς τη συναίνεση όλων των μερών του υλικού από τον τηλεπαρουσιαστή Στάθη Παναγιωτόπουλο. Στην εκπομπή «Κοινωνία ώρα Press» θέσαμε το ζήτημα στο μικροσκόπιο, φιλοξενώντας τη δικηγόρο Ιωάννα Στεντούμη. «Είναι κακοποίηση μέσω εικόνας. Όταν αναφερόμαστε σε κάτι με τον όρο πορνογραφία, του δίνουμε έναν χαρακτήρα ροζ βίντεο που υποδηλώνει συναίνεση, ενώ το φαινόμενο είναι ξεκάθαρα κακοποίηση. Ιδιωτικές στιγμές κυκλοφορούν στο διαδικτύου» ξεκαθαρίζει.

Η επίδραση που έχει στην ψυχολογία του θύματος αυτή η πράξη είναι βίαιη. «Αποτελέσματα εξαιρετικά που έχουν διάρκεια, δεν τα ξεπερνούν εύκολα τα θύματα και φτάνουν μέχρι το σημείο αυτοκτονίας» σχολιάζει η κα. Στεντούμη που τονίζει ξανά και ξανά πως είναι ανάγκη το φαινόμενο να κατοχυρωθεί κοινωνικά και σίγουρα νομικά ως «κακοποίηση μέσω εικόνας».

Το φαινόμενο είναι εκτεταμένο κι έχει μαζικοποιηθεί. «Σχετίζεται με έμφυλη βία και άρνηση της συμπερίληψης και είναι δεδομένο ότι μέσα στην κρίση έχει οξυνθεί» επισημαίνει η δικηγόρος και εστιάζει στο ότι το πρόβλημα είναι παιδείας. «Δεν υπάρχουν τέτοιες συζητήσεις και μαθήματα μέσα στα σχολεία» λέει χαρακτηριστικά, μιλώντας για κουλτούρες που επικρατούν ακόμη στη συντηρητική κοινωνία. Πόσο έχει οξυνθεί το φαινόμενο δε γνωρίζουμε, καθώς «δεν έχουμε ερευνητικά δεδομένα, γιατί το κράτος ποτέ δεν ενδιαφέρθηκε». Προσωπική της εκτίμηση, «η έμφυλη βία πάντα υπήρχε, βλέπαμε την κορυφή του παγόβουνου αλλά υπάρχουν φαινόμενα που δεν τα λέγαμε όχι γιατί φοβόμασταν, αλλά δεν τα θεωρούσαμε ότι είναι κακοποίηση».

Να εστιάζουμε στον θύτη, όχι στο θύμα

«Το τεράστιο ερώτημα είναι γιατί πρέπει να θεωρούμε δεδομένο ότι ένα θύμα θα διαλυθεί και πρέπει να έχει ένα υποστηρικτικό πλαίσιο και αν δεν το έχει να μην ξεκινήσει τη διαδικασία» σχολιάζει η Ιωάννα Στεντούμη, υπογραμμίζοντας πόσο λάθος είναι πως ένας κοινός τόπος είναι ότι το θύμα θα υποφέρει.

Το θύμα υποφέρει και η δικαιοσύνη σφυρίζει αδιάφορα, μιας και το φαινόμενο ως έννοια δεν προβλέπεται, ενώ σε άλλα κράτη έχει αναγνωριστεί. «Η κατηγορία αφορά προστασία προσωπικών δεδομένων και απόρρητο τηλεπικοινωνιών (370Α) και άλλα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα» σημειώνει η κα. Στεντούμη και προσθέτει: «Η ποινή ξεκινάει από τουλάχιστον ένα έτος, ανάλογα το αδίκημα αλλά το πώς θα χαρακτηριστεί είναι το σημαντικό. Το πραγματικό έννομο αγαθό που πλήττεται είναι η γενετήσια ελευθερία. Είναι διαφορετικό ο δράστης να έχει μια καταδίκη για σεξουαλικό αδίκημα. Άλλο σεξουαλικός παραβάτης κι άλλο παραβάτης για προσωπικά δεδομένα. Δεν είναι απλά η διεύθυνση μου ή τον ΑΦΜ μου που κυκλοφόρησαν. Ουσιαστικά, ποινικά είναι το ίδιο αδίκημα είτε μοιραστείς τον ΑΦΜ ή μια φωτογραφία σεξουαλικού περιεχομένου χωρίς συναίνεση του εικονιζόμενου».

«Το θύμα έχει δυνατότητα να λάβει και αποζημίωση, το οποίο είναι αποτρεπτικό για τον άλλον, αλλά για να τα βάλουμε σε μεγέθη είναι κατά μέσο όρο 8.000-10000, το οποίο είναι ελάχιστο. Φανταστείτε, για μια απλή εξύβριση μπορείς να λάβεις αποζημίωση 2000 ευρώ. Και τώρα μιλάμε για θύματα που δε μπορούν να βγουν απ’ το σπίτι, να πάνε στη δουλειά τους.. Αποτρεπτικό θα ήταν οι αποζημιώσεις να είναι ανάλογες του αδικήματος και να ευθύνεται και το μέσο που διαμοιράζει το υλικό» συμπληρώνει.

Τα βήματα που ακολουθούνται σ’ αυτές τις περιπτώσεις, εξηγεί η δικηγόρος είναι: «Στέλνεις να κατέβουν οι φωτογραφίες, μήνυση στη δίωξη ηλεκτρονικού εγκλήματος με ό,τι στοιχεία υπάρχουν, αναφέρεις πλατφόρμες που βρήκες τον εαυτό σου -το οποίο είναι τραυματικό- , όνομα χρήστη που το έχει ανεβάσει και ξεκινάει διαδικασία».

Θρασείς θύτες, θρασείς οικογένειες

«Σε υποθέσεις που φτάνουν σε μένα, είναι άτομα που έχουν υποστήριξη από το περιβάλλον τους, αλλά στο μεγάλο εύρος των υποθέσεων, εκτιμώ ότι δεν υπάρχει η ίδια υποστήριξη. Υπάρχει victim blaming ή η λογική “καλύτερα να το αφήσουμε να περάσει το θέμα για να μην υποφέρει άλλο το παιδί”» τονίζει η κα. Στεντούμη.

Το θέμα είναι στο κάδρο να θέσουμε τον θύτη. «Απ’ την πλευρά της οικογένειας του θύτη βλέπω ένα θράσος. Έχω δει ελάχιστες υποθέσεις που οικογένειες αναγνωρίζουν το λάθος κι όπου έχει ειπωθεί ήταν υποκριτικό. Δεν έχουμε και στο δίκαιο μας αυτή την αντίληψη. Δεν μπορεί η ποινή να είναι φυλάκιση χωρίς να μάθει κάτι ο άνθρωπος» συνεχίζει.

«Δεν υπάρχει στήριξη στο θύμα κατά τη διαδικασία. Πας στο δικαστήριο και βλέπεις τον θύτη μπροστά σου, τους φίλους του δράστη να σχολιάζουν, να κοροϊδεύουν» αναφέρει η δικηγόρος, περιγράφοντας πως τα θύματα κλαίνε πριν καν μπουν να καταθέσουν.

Η ματσίλα, η πατριαρχία και τα σκοταδιστικά στοιχεία έχουν ποτίσει και δηλητηριάσει την κοινωνία. Πνίγουν την κοινωνία. Κυριολεκτικά. Το θέμα είναι ο θύτης. Ο θύτης, που όπως καταλήγει η Ιωάννα Στεντούμη, «δεν σκέφτεται ότι μιλάει για έναν άνθρωπο. Σκέφτεται τον εαυτό του όπως αντιληφθεί την τοξική αρρενωπότητα του. Υπάρχει το “εγώ” για να υπερηφανευτεί. Δε θα σκεφτεί ότι έτσι μετατρέπει τον άλλον σε αντικείμενο, είναι ένα δείγμα αρρενωπότητας και δύναμης» δήθεν.