Του Χριστόφορου Κάσδαγλη
Αυτός ο πλανήτης έχει γίνει πολύ επικίνδυνο μέρος για να ζει κανείς. Ανοιχτά μέτωπα παντού, πόλεμοι, αποκλεισμοί, συνοριακές αντιπαραθέσεις, παλιρροϊκά κύματα αντιφατικών εξεγέρσεων, πληθωρισμός όπλων και οπλικών συστημάτων, άμαχοι στο στόχαστρο, βίαιες μετακινήσεις πληθυσμών, γενοκτονίες, θρησκευτικοί πόλεμοι, βιασμοί, αιχμαλωσίες, ομηρίες, ψυχολογικές επιχειρήσεις, παραπλάνηση, επιβατικά αεροπλάνα που καταρρίφθηκαν κι άλλα που εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς, πανικός. Πολύ επικίνδυνο μέρος, σας λέω.
Θα μου πεις, και πότε δεν ήταν έτσι. Εκστρατείες, επιδρομές, εποικισμοί, πειρατείες, σταυροφορίες, υποδουλώσεις άμαχων πληθυσμών, λεηλασίες, πόλεμοι προσπόριζαν από αρχαιοτάτων χρόνων στις κοινωνίες το καύσιμο της οικονομίας τους – της ανάπτυξης, με ορολογία σημερινή.
Σύμφωνοι, αλλά μεταπολεμικά, έπειτα από μια περίοδο σχετικής νηνεμίας, μια νέα ανισορροπία φαίνεται να επικρατεί, απειλές νέας γενιάς, αντίρροπες δυνάμεις που αλληλοτροφοδοτούν η μία το μίσος της άλλης, όπλα αγνώστου προελεύσεως, χημικά. Οι μεταπολεμικές ισορροπίες καταρρέουν σήμερα, μοιάζουν να αποσυντίθενται με πάταγο και βοή, με τις οιμωγές αθώων αμάχων να σκεπάζονται από τα συνθήματα φανατικών.
Θα ήθελα πάρα πολύ να δω τα πράγματα από μια άλλη οπτική γωνία, να τους δώσω μια θετική προέκταση και να σας πω, κοιτάξτε τι γίνεται γύρω, εντάξει, εμείς βιώνουμε μια σκληρή κρίση αλλά υπάρχουν και χειρότερα, που τα έχουμε αποφύγει. Αλλά δεν μπορώ να πω τέτοια κουβέντα, γιατί μέσα μου το ξέρω καλά ότι πρόκειται για δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Ότι η κρίση η δική μας -που ξέρουμε πια πολύ καλά ότι δεν είναι καθόλου ελληνική αλλά διεθνής- εδώ χτυπάει με ύφεση και ανεργία κι αλλού με γεωπολιτικές ανακατατάξεις, με εντατικές πωλήσεις όπλων, με καταστροφές υποδομών που θα πρέπει μετά να ανοικοδομηθούν, με συγκρούσεις για τον έλεγχο φυσικών πόρων και δικτύων.
Από την άλλη, είμαι πεπεισμένος πως όλο αυτό δεν είναι μια διεθνής συνωμοσία που κινείται βάσει προκαθορισμένου σχεδίου και με γνωστά εκ των προτέρων αποτελέσματα, όπως πιστεύουν πολλοί. Όλ’ αυτά τα επεισόδια εξελίσσονται σε ένα διεθνές πολυκεντρικό περιβάλλον που λειτουργεί χαοτικά, όπου μια επιμέρους κίνηση γεννά απρόσμενες αντιδράσεις, όπου η βία της μιας πλευράς ενισχύει τη βία της άλλης, ο ένας φανατισμός ενισχύει τον αντίπαλό του και τον αναπαράγει σε εκθετική βάση, για να αναπαραχθεί κι εκείνος από την πλευρά του με ανάλογους ρυθμούς ή και με δυσανάλογους – και ασύμμετρους επίσης. Καμία από τις βεβαιότητες που προϋπήρχαν δεν φαίνεται να ισχύει πια, εκτός από την πιθανότητα εκδήλωσης ενός καταλυτικού ντόμινο, που ειδικά εδώ σε μας στην Ευρώπη (με ένα φρέσκο μέτωπο ανοιχτό, με εικόνες Ψυχρού Πολέμου και με την αναζωπύρωση εθνικισμών και ναζιστικών φαινομένων) υπάρχει η παράδοση να ξεσπάει από ασήμαντες αφορμές και να καθίσταται ανεξέλεγκτο, ενίοτε συμπαρασύροντας στο διάβα του ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Ξέρω τέλος πως όταν μπει σε κίνηση αυτός ο μηχανισμός η συμβατική πολιτική μπορεί πια να κάνει πολύ λίγα, καθώς τεράστιες δυνάμεις κινούν τον κόσμο ολόκληρο στον πολεμικό πυρετό και στον παραλογισμό. Κι ότι οι διάφοροι διεθνείς οργανισμοί, που φτιάχτηκαν υποτίθεται για να αμβλύνουν τέτοιες αντιθέσεις και να προλάβουν το κακό, δεν έχουν πια καμία αποτελεσματικότητα -αν δηλαδή είχαν ποτέ- ότι έχουν εξαντλήσει προ πολλού το ρόλο τους, ιδίως από τη στιγμή που έριξαν λάδι στη φωτιά με πολεμικές επιχειρήσεις που έγιναν υπό την αιγίδα τους, στο όνομα της διεθνούς κοινότητας και της διεθνούς νομιμότητας, υποδαυλίζοντας αισθήματα απόγνωσης και βαθιάς αδικίας στους πληττόμενους, και τελικά ένα ισχυρό και ανεξέλεγκτο κύμα ρεβανσισμού που κανείς δεν μπορεί πια να πει πού και πώς θα εκδηλωθεί, από πού ξεκινάει, πώς και με τι πόρους οργανώνεται, πού θα επιλέξει να χτυπήσει και τι μεταλλάξεις θα υποστεί ή θα επιφέρει σε άλλα παραδοσιακά, πιο μετριοπαθή κινήματα. Δείτε πού κατέληξε το εγχείρημα των Αμερικανών στο Ιράκ, και πώς επιδρά τώρα στα άλλα παραδοσιακά μέτωπα της περιοχής.
Το χειρότερο είναι πως εδώ που φτάσαμε είναι πολύ λίγα αυτά που μπορούν να γίνουν για ν’ αλλάξει η φορά των γεγονότων. Τα συμφέροντα που επενδύουν στους πολέμους μοιάζει αυτή τη στιγμή να έχουν το πάνω χέρι, και οι κυβερνήσεις, ακόμα κι αν υποτεθεί ότι εργάζονται για την εξεύρεση ειρηνικών λύσεων, έχουν χάσει την έξωθεν καλή μαρτυρία, την πειθώ, κυρίως όμως την αυτονομία τους από το χρηματοπιστωτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα των πολυεθνικών.
Το μόνο που μένει είναι να ξεσηκωθεί ένα παγκόσμιο φιλειρηνικό κίνημα που θα καταστήσει το κόστος του πολέμου πάρα πολύ βαρύ για τα συμφέροντα που επενδύουν σ’ αυτό. Αλλά δεν χωράει εδώ πολλή αισιοδοξία, ας σημειωθεί ότι ποτέ μέχρι τώρα στην ανθρώπινη Ιστορία οι λαοί δεν έχουν κατορθώσει να ματαιώσουν έναν πόλεμο. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν πρέπει κάποτε να γίνει η αρχή. Στο κάτω κάτω, οι λαοί δεν είχαν επίσης ποτέ τα κατάλληλα εργαλεία και μέσα πίεσης τα οποία διαθέτουν σήμερα. Αλλά δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι έχουν και την ανάλογη επίγνωση. Της δύναμής τους, αλλά και του μεγέθους του κινδύνου…