Στις 25-27 Οκτωβρίου 2019, στην πόλη των Αθηνών, πραγματοποιήθηκε ένα πολύ σημαντικό συνέδριο, το οποίο διοργάνωσε το TRISE (Διεθνές Ινστιτούτο Κοινωνικής Οικολογίας). Κύριο θέμα του συνεδρίου αποτέλεσε η δημιουργία μιας κουλτούρας αντίστασης προς μία ριζοσπαστική κοινωνική αλλαγή, ενώ κατά τη διάρκειά του συγκεντρώθηκαν περισσότεροι από 30 ομιλητές από 17 διαφορετικές χώρες. Μεταξύ αυτών ήταν ο Μπράιαν Τόκαρ και ο Δημήτρης Ρουσόπουλος -δύο σημαίνουσες προσωπικότητες από το βορειοαμερικανικό κίνημα της κοινωνικής οικολογίας. Εμείς, η συντακτική ομάδα του Αυτολεξεί, είχαμε την ευκαιρία να διεξαγάγουμε δύο ξεχωριστούς διαλόγους με τον καθένα τους σχετικά με κάποια κρίσιμα σύγχρονα ζητήματα, μέσα από τον φακό της κοινωνικής οικολογίας -ένα θεωρητικό όργανο που εστιάζει στην άμεση σχέση που έχει η πολιτειακή οργάνωση της κοινωνίας με τη στάση μας απέναντι στη φύση.

Με τον Μπράιαν Τόκαρ είχαμε την ευκαιρία να θίξουμε ζητήματα πλανητικού εύρους, που αφορούν διακρατικούς σχεδιασμούς και τη μακροκοινωνική άποψη της συμβίωσής μας στον πλανήτη. Ζητήματα που αφορούν την κλιματική αλλαγή και τη διαχείριση της ενέργειας· τον τύπο και τον τρόπο της ενεργειακής αυτάρκειας που χρειαζόμαστε, την «επιστροφή» της πυρηνικής απειλής, την εξάρτηση των κυρίαρχων μορφών ενεργειακής εκμετάλλευσης από το φαντασιακό της ανάπτυξης και τον τρόπο που αυτό επιβλήθηκε ως μέσο για τη συγκέντρωση πολιτικής και κοινωνικής εξουσίας και για τον γραφειοκρατικό έλεγχο των πληθυσμών. Συζητήσαμε για την επιτακτικότητα του προτάγματος της κοινωνικής οικολογίας και της άμεσης δημοκρατίας στη σημερινή κατάσταση που μας φέρνει μπροστά στο φάσμα της οικολογικής και κοινωνικής καταστροφής, υπό το άρμα του νεοφιλελευθερισμού. Στη δική μας ιστορική εποχή προσιδιάζει ο χαρακτήρας του κατεπείγοντος καθώς η υπερθέρμανση του πλανήτη αποτελεί πλέον αναπόδραστο ορίζοντα. Απέναντι στην καταστροφή, η έννοια της κλιματικής δικαιοσύνης, που εισήγαγε ο ίδιος ο Τόκαρ, είναι πιο επίκαιρη από ποτέ.

Μα το παγκόσμιο ενυπάρχει στο τοπικό, όπως αποδεικνύουν οι ίδιες οι συνέπειες της κρίσης σε όλα τα πεδία, και τόσο η κοινωνική αδικία όσο και ο κοινωνικός αγώνας ριζώνουν στην τοπικότητα και στις δομές της καθημερινότητας. Έτσι, ο Δημήτρης Ρουσόπουλος έρχεται να μας τονίσει τη σημασία της πόλης και της γειτονιάς ως πεδίο συνύπαρξης και αγώνα, την κεντρικότητα των καθημερινών προβλημάτων των απλών ανθρώπων και τη δυνατότητα να συγκροτήσουμε δίκτυα αλληλεγγύης και άμεσης δημοκρατίας στον αστικό ιστό, αναδημιουργώντας τον ελεύθερο δημόσιο χώρο. Ενώ το κτηματομεσιτικό κεφάλαιο μαζί με τις κρατικές υπηρεσίες προχωρούν στην ιδιωτικοποίηση του δημόσιου χώρου και την αναδιαμόρφωση του αστικού τοπίου σε τοπίο κατανάλωσης τουριστικών θεαμάτων και εμπορευμάτων, η κοινωνία συμπιέζεται στα μέτωπα μιας διαρκούς πάλης διεκδίκησης, αντίστασης και αναδημιουργίας. Τα προβλήματα και οι συγκρούσεις που ξεσπούν στο αστικό περιβάλλον αποτελούν την άλλη όψη των προβλημάτων που αναδύονται στο φυσικό περιβάλλον. Κοινός παρονομαστής είναι η κοινωνική οικολογία και η άμεση δημοκρατία, ως μορφές κοινωνικής συνύπαρξης και πολιτικής θέσμισης που αναδύονται στο έδαφος των αγώνων για αποκέντρωση της εξουσίας, έμπρακτη αμφισβήτηση του φαντασιακού της ιδιοκτησίας, συνεργατική διαχείριση της παραγωγής και οριζόντιους, δημοκρατικούς θεσμούς αυτοκυβέρνησης. Για εκείνες τις μορφές ζωής, δηλαδή, που αποτελούν ρητή αμφισβήτηση της θεσμισμένης αυθεντίας και βρίσκονται σε τροχιά σύγκρουσης με το κατεστημένο καπιταλιστικό και εθνοκρατικό φαντασιακό. Η μακρόχρονη εμπειρία του Ρουσόπουλου, από την αυτοδιαχειριζόμενη γειτονιά του Milton Parc στο Μόντρεαλ και τα εγχειρήματα του ελευθεριακού δημοτισμού, αποτελεί μια ιστορική παρακαταθήκη για τα αστικά κινήματα της κοινωνικής και ατομικής αυτονομίας.

Το αποτέλεσμα αυτών των διαλόγων είναι το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας, το οποίο γίνεται ακόμη πιο επίκαιρο με τις τελευταίες παγκόσμιες εξελίξεις. Οι πυρκαγιές που μαστίζουν πια όλο τον πλανήτη, τον Αμαζόνιο, την Καλιφόρνια, τη Σιβηρία και ακόμη πιο δραματικά την Αυστραλία, έρχονται να δείξουν ότι οι συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη έχουν γίνει πραγματικότητα και αρχίζουν να πλήττουν την ανθρωπότητα εδώ και τώρα. Επιπλέον, τα κοινωνικά κινήματα στις πόλεις όλου του κόσμου προσπαθούν να δημιουργήσουν πραγματικούς δημόσιους χώρους, απαλλαγμένους από την καπιταλιστική εκμετάλλευση αλλά και από τον κρατικό έλεγχο. Έτσι, η προοπτική των δημοκρατικών και οικολογικών πόλεων έχει έρθει στο προσκήνιο για άλλη μια φορά.

Μια τέτοια προοπτική γίνεται ακόμη πιο επιτακτική, μετά κι από την παγκόσμια πανδημία του SARS-Cov-2, που ανέδειξε τα όρια και τα κενά του κατεστημένου συστήματος διαχείρισης του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος και ρύθμισης της ζωής. Οι αξίες της αλληλεγγύης, του ανθρωπισμού και της ισότητας, που υπήρξαν τόσο απαραίτητες για τη διατήρηση της συνοχής των κοινωνιών εν μέσω πανδημίας, βρίσκονται σε μετωπική σύγκρουση με τις αξίες του οικονομισμού και της κερδοφορίας που διέπουν τη λειτουργία του κράτους και της αγοράς. Η αποτυχία των κρατικών μηχανισμών να ενεργήσουν ορθολογικά και συνεκτικά ενώπιον του κορονοϊού, που έγινε πιο ευδιάκριτη στα ισχυρά κράτη της Δύσης, έκανε πιο εμφανή και την έκπτωση του κυρίαρχου παραδείγματος. Μα ο ορίζοντας της κοινωνικής οικολογίας και της άμεσης δημοκρατίας μάς φαίνεται η μόνη εναλλακτική απέναντι σε έναν ενισχυμένο κρατισμό που οδηγεί στον οικοφασισμό. Θεωρούμε ότι οι διάλογοι αυτού του τόμου σκιαγραφούν αυτόν τον ορίζοντα.

Τέλος, αναλάβαμε αυτό το έργο καθώς πιστεύουμε ακράδαντα ότι το οικολογικό και αστικό ζήτημα έχουν ζωτική σημασία για το παρόν και το μέλλον της παρουσίας μας στον πλανήτη. Επιλέξαμε να μιλήσουμε με αυτούς τους στοχαστές, οι οποίοι προειδοποιούν εδώ και δεκαετίες για την καταστροφική κατεύθυνση των κοινωνιών μας, προτείνοντας μία ριζοσπαστική διέξοδο προς μια αμεσοδημοκρατική και οικολογική κοινωνική θέσμιση.

***

Ο Μπράιαν Τόκαρ συμμετέχει στα κινήματα των ΗΠΑ από τη δεκαετία του ’70. Είναι πρώην διευθυντής του Ινστιτούτου Κοινωνικής Οικολογίας που ίδρυσε ο Μάρρεϋ Μπούκτσιν, με τον οποίο υπήρξαν συνεργάτες. Διδάσκει στο παν/μιο του Βερμόντ και πραγματοποιεί διαλέξεις διεθνώς για τη σύνδεση των περιβαλλοντικών κινημάτων με τα κοινωνικά. Συγγραφέας πολλών βιβλίων. Στα ελληνικά κυκλοφορεί η Κλιματική δικαιοσύνη: προοπτικές για την κλιματική κρίση και την κοινωνική αλλαγή (Αντιγόνη, 2013).

Ο Δημήτρης Ρουσόπουλος είναι ιστορική φιγούρα του βορειοαμερικανικού ελευθεριακού κινήματος ήδη από το 1959, συγγραφέας πάμπολλων βιβλίων. Παραμένει ενεργός στο κίνημα του ελευθεριακού δημοτισμού στον Καναδά. Είναι ιδρυτής του ιστορικού εκδοτικού οίκου Black Rose Books και μέλος του TRISE (Διεθνές Ινστιτούτο Κοινωνικής Οικολογίας). Στα ελληνικά κυκλοφορεί το βιβλίο του Πολιτική οικολογία: πέρα από τον περιβαλλοντισμό (Ελευθεριακή Κουλτούρα, 2017).

Στους διαλόγους συμμετέχουν: Ιωάννα-Μαρία Μαραβελίδη, Πίτερ Πιπέρκοφ, Δημήτρης Ρουσόπουλος, Αλέξανδρος Σχισμένος, Γιάβορ Ταρίνσκι, Μπράιαν Τόκαρ

Μετάφραση: Αλέξανδρος Σχισμένος | Επιμέλεια: Ιωάννα-Μαρία Μαραβελίδη

Σχεδιασμός-εξώφυλλο: Αδελφός Κουφίωνας | Προτάσεις-εισηγήσεις εξωφύλλου: Τόνια Λέντζου

«Πόλη & Οικολογία. Διάλογοι με τους Μπράιαν Τόκαρ και Δημήτρη Ρουσόπουλο», εκδόσεις Αυτολεξεί, Αθήνα, Μάιος 2020, σελ. 63, διαστάσεις 21×14, ISBN 978-618-84851-0-5

ΣΗΜΕΙΑ ΔΙΑΘΕΣΗΣ (η λίστα ανανεώνεται):

Αθήνα: Βιβλιοπωλείο Πολιτεία (Ασκληπιού 1-3), Εναλλακτικό (Θεμιστοκλέους 37), Ναυτίλος (Χαρ. Τρικούπη 28), Οι Εκδόσεις των Συναδέλφων (Καλλιδρομίου 30), Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου (Ζαλόγγου 9), Βιβλιοπωλείο ΑΛΦΕΙΟΣ (Χαρ. Τρικούπη 22), Στέγη Bibliotheque (Θεμιστοκλέους 76), Λοκομοτίβα café-bar βιβλιοπωλείο (Μπόταση 7 και Σολωμού), Επί Λέξει (Ακαδημίας 32 & Λυκαβηττού), Βιβλιοπωλείο Πατάκη (Ακαδημίας 65), Books Plus (Πανεπιστημίου 37), Red n’ Noir (Δροσοπούλου 52, Κυψέλη), Βιβλιοπωλείο Λεμόνι (Ηρακλειδών 22, Θησείο), Συνεταιρισμός Συν Άλλοις (Νηλέως 35, Θησείο), TRISE: Διεθνές Ινστιτούτο Κοινωνικής Οικολογίας (Κολοκοτρώνη 31, Σύνταγμα), Κ*ΒΟΞ (Θεμιστοκλέους και Αραχώβης), Αυτοδιαχειριζόμενο Στέκι Πέρασμα (Ζωοδόχου Πηγής και Ισαύρων).

— Παραλαβές-παραγγελίες γίνονται και στα βιβλιοπωλεία εκτός Αθηνών —

* Οποιοσδήποτε χώρος επιθυμεί να προμηθευτεί το βιβλιαράκι μπορεί να επικοινωνήσει στο e-mail: [email protected]