1. Το νομοσχέδιο κατέρριψε για μία ακόμη φορά την προπαγάνδα ότι «δεν θα υπάρξουν άλλα μέτρα». Υπήρξαν μέτρα για τις εργασιακές σχέσεις, μέτρα για τις επικουρικές συντάξεις, μέτρα για τους μισθούς, μέτρα για τη διαθεσιμότητα και τις απολύσεις. Κι ακόμα πιο πολλά μέτρα κρυμμένα πίσω από ρυθμίσεις-φαρμάκια και, κυρίως, πίσω από θεσμικές αλλαγές που θα κατατρώνε για πολύν καιρό τον κοινωνικό ιστό.
 
2. Το νομοσχέδιο κατέρριψε επίσης εν τη γενέσει της τη θεωρία ότι δεν θα υπάρξουν άλλα μνημόνια. Το ίδιο δικαίως ονομάζεται ήδη Μνημόνιο 4. Πολύ περισσότερο, όμως, αποφεύγοντας η κυβέρνηση να δώσει στη δημοσιότητα την επώδυνη συμφωνία της με την τρόικα εμμέσως ομολογεί ότι έχει ήδη δεσμευτεί και για το Μνημόνιο 5. Εκτός εάν…
 
3. Είναι ενδιαφέρων ο ισχυρισμός της κυβέρνησης ότι με το πολυνομοσχέδιο  προωθεί αλλαγές που χρόνιζαν επί δεκαετίες. Πλην όμως ο ισχυρισμός αυτός προσκρούει στον κατεπείγοντα χαρακτήρα που η ίδια έδωσε στην ψήφισή του. Το να θες ν’ αλλάξεις τα κακώς κείμενα δεκαετιών μέσα σε 48 ώρες είναι α πριόρι παράλογο και ύποπτο, ενώ θα αποδειχτεί στην πράξη και ατελέσφορο.
 
4. Το πλήθος των δήθεν «νομοτεχνικών βελτιώσεων» μέχρι τις 11 χθες το βράδυ επιβεβαιώνουν περαιτέρω τις παραπάνω σκέψεις.
 
5. Ακόμα χειρότερα γίνονται τα πράγματα λαμβανομένου υπόψιν ότι οι πολιτικές δυνάμεις που επιχειρούν -υποτίθεται- να διορθώσουν τα κακώς κείμενα είναι ακριβώς οι ίδιες που ευθύνονται διαχρονικά για την εγκαθίδρυσή τους. Κι ακόμα, ότι πολλάκις έχουν συλληφθεί να τα διορθώνουν κατ’ επίφαση, συντηρώντας αλώβητο τον πυρήνα της διαπλοκής και των πελατειακών σχέσεων και επιχειρώντας να τον διαιωνίσουν.
 
6. Από την άλλη, είναι ορθός ο ισχυρισμός της κυβέρνησης, αν και όχι όπως το εννοεί η ίδια, ότι το πολυνομοσχέδιο θ’ αλλάξει με σαρωτικό τρόπο την εικόνα της χώρας. Το αποδεικνύει η σπουδή της να στριμώξει όλες τις μνημονιακές αλλαγές σε δύο επίμαχα άρθρα, μαζί με μερικές ακόμα που βόλευε να περάσουν μέσα στο σωρό. Το επιβεβαιώνουν οι αντιστάσεις που συνάντησε μέσα στις ίδιες τις γραμμές της. Το επικυρώνουν οι τρεις ηχηρές διαφοροποιήσεις των κυρίων Ν. Κακλαμάνη, Α. Παπανδρέου και Α. Κακλαμάνη και, κυρίως, η συρρίκνωση της κυβερνητικής πλειοψηφίας σε απόσταση αναπνοής από την δεδηλωμένη.
 
7. Η διαγραφή του κ. Νικήτα Κακλαμάνη αποτελεί οπωσδήποτε κορυφαία στιγμή της βραδιάς, που αναμένεται να έχει σημαντικές συνέπειες και στην πορεία της εκλογικής αναμέτρησης στην Αθήνα. Υποπτεύομαι ότι ο κ. Κακλαμάνης έχει μετρήσει πολύ προσεχτικά τις συνέπειες του απογαλακτισμού του από τη Νέα Δημοκρατία, επιλογή που κάτι έχει να μας πει και για τη γενικότερη αντικυβερνητική δυναμική των επικείμενων εκλογών.
 
8. Το πολυνομοσχέδιο ορθώς αποκλήθηκε πολυεργαλείο. Παρατηρώντας τα πράγματα ψύχραιμα, μπορώ να δεχτώ ότι ενδεχομένως περιέχει και ορισμένες διατάξεις εξορθολογισμού της οικονομίας. Το πρόβλημα είναι ότι τα πολυεργαλεία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να διορθώσουν ή για να καταστρέψουν. Μπορούν εμμέσως να γλυτώσουν ζωές ή μπορεί και να σκοτώσουν απευθείας. Η καλή χρήση του πολυεργαλείου εξαρτάται αποκλειστικά από τον χειριστή του. Αλλά οι συγκεκριμένοι χειριστές –τόσο στο εθνικό όσο και στο υπερεθνικό σκέλος τους- είναι απολύτως αφερέγγυοι και αναξιόπιστοι. Έχουν χάσει την έξωθεν καλή μαρτυρία, έχουν χάσει και τη νομιμοποίησή τους. Πολύ σύντομα μάλλον και τη δεδηλωμένη – αμήν.
 
9. Άκρως αποκαλυπτική απ’ αυτή την άποψη είναι και η εξόφθαλμη απουσία του πρωθυπουργού από όλη τη διαδικασία, πλην της ψηφοφορίας. Ίσως να τριγύριζε εν είδει φαντάσματος στο Ζάππειο, μονολογώντας κατά της ύφεσης και των μνημονίων.
 
10. Άξια λόγου είναι ασφαλώς η εμφάνιση των διαδηλωτών του ΠΑΜΕ στην πλατεία Συντάγματος, έστω και εκ του σύνεγγυς. Τολμώ να διακινδυνεύσω την εκτίμηση ότι ίσως αποτελεί την απαρχή μιας στροφής, από την οποία πολλά έχει να κερδίσει και το ίδιο το ΚΚΕ αλλά και οι δυνάμεις που αντιστέκονται στο σύνολό τους.
 
11. Γενικά, δεν μου πολυαρέσουν τα πολλά κοινοβουλευτικά τερτίπια και οι διαδικαστικές διενέξεις. Σ’ αυτό δεν δυσκολεύομαι να συμφωνήσω με την κ. Παπαρήγα. Δεν ταιριάζουν με την Αριστερά, θυμίζουν πιο πολύ πολιτικάντικες μανούβρες αστικών κομμάτων. Στον χθεσινό αιφνιδιασμό ωστόσο που υπέστη η κυβέρνηση βγάζω το καπέλο, όπως φάνηκε και από την αντίδραση του υπουργού Επικρατείας κ. Σταμάτη, ο οποίος ψέλιζε διάφορες υποθέσεις που είχαν κάνει ως προς τους σχεδιασμούς του ΣΥΡΙΖΑ χωρίς να υποψιαστούν το παραμικρό για τις πραγματικές του προθέσεις.
 
12. Η στάση του υπουργού μού θύμισε παλιό ανέκδοτο, σύμφωνα με το οποίο στήνουν έναν βιαστή στη σειρά μαζί με άλλους για αναγνώριση, και μόλις εμφανίζεται το θύμα για να υποδείξει τον δράστη, εκείνος πετάγεται και σπεύδει να φωνάξει: «Αυτή είναι». Κι έπειτα, προσθέτω εκτός ανεκδότου, μόλις τον πάνε στο αυτόφωρο σκίζει τα ρούχα του πως δεν έχει ιδέα για το περιστατικό…
 
13. Δεν αμφιβάλλω ότι η επιχειρηματολογία του κ. Κουβέλη σε σχέση με το ζήτημα της μομφής μπορεί να διαθέτει κάποια επιστημονική νομικιστική βάση. Αυτό που δεν είναι προφανές στα μάτια μου είναι η πολιτική ευστάθειά της, και γενικά τα περιθώρια επιβίωσης που απομένουν για το κόμμα του. Μια πρόχειρη εξήγηση είναι ότι ίσως να μην έχει διαβάσει αρκετά Αριστοτέλη.
 
14. Ως προς τις αντιδράσεις του πρωθυπουργεύοντος χθες κ. Βενιζέλου, ουδεμία έκπληξις. Μένει ωστόσο ανοιχτό το ζήτημα της έλλειψης συμμετρίας προς την στάση του κ. Σαμαρά, ως προς τη μεταχείριση των εκατέρωθεν ανταρτών. Πλήρης απώλεια στήριξης, προάγγελος περαιτέρω αποσύνθεσης του χώρου.