Της Βασιλικής Σιούτη
Το ενδεχόμενο ο Αντώνης Σαμαράς να παγιδεύτηκε, προβληματίζει αρκετούς στο Μέγαρο Μαξίμου, αλλά από την άλλη εκτιμούν ότι εδώ που είχαν φτάσει τα πράγματα, η επίσπευση της εκλογής του προέδρου ήταν μονόδρομος. Η κυβέρνηση δεν είχε κανένα περιθώριο σε αυτή τη συγκυρία να λάβει όλα εκείνα τα επαχθή νέα μέτρα που ζητούσε και ζητάει η τρόικα, αφού κάτι τέτοιο θα σήμαινε την πολιτική της αυτοκτονία, καθώς παραμόνευαν οι εκλογές.
Πολλοί βουλευτές, από αυτούς που χρειάζεται για τους 180, έθεταν ως όρο (ή για άλλοθι) να πετύχει η κυβέρνηση είτε μια συμφωνία για το χρέος, είτε τη δρομολόγηση της εξόδου από το μνημόνιο. Διαφορετικά, δεν θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν την ψήφο τους, καθώς θα φαινόταν πως συναινούν στη συνέχιση μιας πολιτικής με την οποία είχαν διαφωνήσει.
Ο Αντώνης Σαμαράς και ο Ευάγγελος Βενιζέλος μέχρι τις αρχές του φθινοπώρου τους διαβεβαίωναν ότι θα ικανοποιούσαν τις προϋποθέσεις αυτές, εκτιμώντας ότι θα λάβουν από τους δανειστές κάποια υπόσχεση έστω, που θα παρουσίαζαν ως επίτευξη λύσης.
Κάπως έτσι άρχισαν οι υπερβολές και οι αμετροέπειες περί εξόδου από το μνημόνιο, οι οποίες στην αρχή αντιμετωπίστηκαν από τους δανειστές με κάποια κατανόηση και ως ελληνικές γραφικότητες, αλλά στη συνέχεια άρχισαν να ενοχλούνται γιατί καλλιεργούσαν -κατ’ αυτούς- τις λάθος προσδοκίες στον ελληνικό λαό.
Οι εκπρόσωποι της γερμανικής κυβέρνησης δεν κρύβουν ότι εξακολουθούν να θεωρούν την Ελλάδα ειδική περίπτωση που πρέπει να συνεχίσει να κυβερνάται κάτω από το μαστίγιό της, διαφορετικά θα παρεκκλίνει και πάλι από αυτό που εκείνοι θεωρούν ορθό δρόμο.
Σε αυτή τη λογική απαιτούν από τους έλληνες πολιτικούς να λένε στον ελληνικό λαό ότι πρέπει να κάνει και άλλες θυσίες και όχι να του τάζουν έξοδο από τα μνημόνια. Προοπτική για την οποία άλλωστε αυτοί δεν έχουν συναινέσει.
Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός ξορκίζει τις μονομερείς ενέργειες όταν πρόκειται για τον ΣΥΡΙΖΑ, αυτός όχι μόνο προχώρησε -προφορικά βέβαια- σε μονομερή απόφαση εξόδου, αλλά έφαγε και τα μούτρα του. Η πρώτη ψυχρολουσία ήταν στο Βερολίνο, όταν ο πρωθυπουργός επισκέφτηκε την Άνγκελα Μέρκελ, χωρίς να καταφέρει να της αποσπάσει το παραμικρό και με αποτέλεσμα να επιστρέψει σαν βρεγμένη γάτα.
Ακουλούθησαν οι παρακλήσεις και οι ικεσίες προς τους δανειστές να προβούν σε κάποια υποχώρηση, γιατί αλλιώς θα ερχόταν στην εξουσία ο Συριζα, αλλά εκείνοι υπήρξαν ανένδοτοι.
Μέρκελ και Σόιμπλε πιστεύουν ότι η παραμικρή υποχώρηση στην υπό σωφρονισμό Ελλάδα θα ήταν ένα πολύ κακό παράδειγμα για όλη την ευρωζώνη και θα έθετε σε κίνδυνο τη σιδηρά πειθαρχία που έχουν καταφέρει να επιβάλουν, με κίνδυνο να ξηλωθεί το πουλόβερ.
Η γερμανική ηγεσία δεν έχει καμία διάθεση να διακινδυνεύσει κάτι τέτοιο και δεν βλέπει και κανένα όφελος. Όσο αφορά το ΣΥΡΙΖΑ, δηλώνει ότι δεν σκοπεύει να υποχωρήσει ούτε χιλιοστό και πιστεύει ότι τόσο η Γερμανία όσο και η υπόλοιπη ευρωζώνη είναι πλήρως θωρακισμένες πλέον από κάθε κίνδυνο.
Εκτιμούν ότι η Ελλάδα σήμερα είναι δεμένη χειροπόδαρα και δεν έχει τη δυνατότητα όπως είχε το 2010 να πατήσει το κόκκινο κουμπί και να ανατινάξει την ευρωζώνη. Υπάρχουν ωστόσο και γερμανοί αναλυτές που διαφοροποιούνται από την κυρίαρχη εκτίμηση της καγκελαρίας και προειδοποιούν ότι δεν πρέπει να εφησυχάζουν.
Παρόλα αυτά η γερμανική ηγεσία σήμερα εμφανίζεται βέβαιη ότι και μια πιθανή κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ θα αναγκαστεί να προσαρμοστεί, διαφορετικά θα της δείξουν την έξοδο για την οποία εκείνοι έχουν προετοιμαστεί, αλλά η Ελλάδα -όπως καλά γνωρίζουν- όχι. Και έξοδος χωρίς προετοιμασία, που υπό συνθήκες θα μπορούσε να αποβεί και σωτήρια, είναι εύκολο να μετατραπεί σε χορό του Ζαλόγγου, αν στο τιμόνι δεν βρίσκεται μία αποφασισμένη και προετοιμασμένη ηγεσία με συγκεκριμένη στρατηγική.
Γνώριζε ο Σόιμπλε την απόφαση Σαμαρά;
Ήξεραν οι Γερμανοί ότι Σαμαράς και Βενιζέλος θα ανακοίνωναν την επίσπευση της προεδρικής εκλογής, όπως άφησε να εννοηθεί ο Σόιμπλε ή για την ακρίβεια, όπως κάποιοι τον ερμήνευσαν;
Όχι ακριβώς, λένε οι δικές μας πληροφορίες. Ο Αντώνης Σαμαράς είχε διαμηνύσει στη γερμανική ηγεσία -επιχειρώντας να τους πιέσει- ότι αν δεν του δώσουν κάτι, θα αναγκαστεί να επισπεύσει την προεδρική εκλογή γιατί διαφορετικά θα βρισκόταν σε ομηρεία και θα κινδύνευε να αφανιστεί η παράταξή του. Η γερμανική πλευρά δεν συμφώνησε ακριβώς. Του ξεκαθάρισε ότι δεν πρόκειται να υποχωρήσει και να κάνει –σε ελεύθερη μετάφραση- ότι τον φωτίσει ο θεός. Αν προσέξει κανείς, οι δηλώσεις Σόιμπλε είναι αρκετά διφορούμενες, καθώς από τη μία επαινεί τον Σαμαρά (όχι χωρίς μια δόση ελαφριάς ειρωνείας) και από την άλλη τον συγκρίνει με τον Γιώργο Παπανδρέου. Πληροφορίες αναφέρουν ότι ο Σόιμπλε και η Μέρκελ είναι μάλλον εκνευρισμένοι με τον Αντώνη Σαμαρά και περιμένουν -χωρίς ιδιαίτερη αγωνία- την επόμενη μέρα.
Στο κυβερνητικό στρατόπεδο
Η επιχείρηση σωτηρίας της κυβέρνησης με κάθε μέσο έχει ως συνέπεια το παρασκήνιο να οργιάζει, τα σενάρια να πηγαίνουν και να έρχονται και τα δεδομένα να αλλάζουν ώρα με την ώρα.
Ο πρωθυπουργός το απόγευμα της περασμένης Δευτέρας κατάφερε να αιφνιδιάσει, πιστεύοντας ότι με την κίνηση αυτή θα αποκτούσε τον έλεγχο των πρωτοβουλιών και θα εκβίαζε το αποτέλεσμα. Η επίσπευση των διαδικασιών για την εκλογή προέδρου ωστόσο, εμπεριέχει μεγάλο ρίσκο και δεν αποκλείεται αυτή να έχει ως αποτέλεσμα την πτώση της κυβέρνησης του. Για την ώρα, όλα παραμένουν ανοιχτά.
Πως εμφάνισαν ως νίκη τη μεγάλη ήττα
Μέχρι πριν από δέκα μέρες η κυβέρνηση παρακαλούσε τους δανειστές να τη βοηθήσουν να υποστηρίξει τον ισχυρισμό της περί εξόδου από τα μνημόνια. Αυτό θα παρουσιαζόταν στο εσωτερικό της χώρας ως επιτυχία, προσφέροντας το άλλοθι που της ζητούσαν οι βουλευτές που ήθελαν να ψηφίσουν ναι στον πρόεδρο, αλλά χωρίς να τους κολλήσουν τη ρετσινιά του αποστάτη.
Στις συνομιλίες που έκαναν όλο αυτό το διάστημα οι άνθρωποι του Αντώνη Σαμαρά με βουλευτές-στόχους για τη συγκέντρωση των 180, πολλοί επέμεναν για την εξεύρεση ενός πολιτικού άλλοθι, ώστε να μπορούν να το κάνουν. Να φαίνεται δηλαδή ότι μπαίνει ένα τέλος στην ακραία λιτότητα και ότι δεν δίνουν το φιλί της ζωής στην πολιτική των μνημονίων- με την οποία υποτίθεται ότι διαφωνούν.
Ο Αντώνης Σαμαράς και ο Βαγγέλης Βενιζέλος μέχρι τον περασμένο μήνα έδιναν μάχη για την αποφυγή της παράτασης του μνημονίου. Υποστήριζαν ότι εάν καταφέρουν να πείσουν τους δανειστές να μην υπάρξει καθόλου παράταση του μνημονίου και να μείνουν μόνο στην λεγόμενη προληπτική πιστοληπτική γραμμή, τότε αυτό θα το παρουσίαζαν ως επιτυχία -ειδικά αν κατάφερναν επιπλέον κάτι , συμβολικό έστω, για τη διευθέτηση του χρέους».
Άλλη όμως η βούληση της κυβέρνησης και άλλα οι δανειστές κελεύουν. Οι Γερμανοί παρέμειναν ανένδοτοι («Η Ελλάδα είναι ειδική περίπτωση» και δεν πρέπει να της «χαλαρώσουν τα λουριά») και ανάγκασαν την κυβέρνηση να ζητήσει δίμηνη παράταση του μνημονίου, που δεν ήθελε με τίποτα.
Το εντυπωσιακό είναι ότι στη συνέχεια το Μέγαρο Μαξίμου και σχεδόν το σύνολο των ΜΜΕ μίλησαν για το «επίτευγμα της κυβέρνησης» να παρατείνει το μνημόνιο! Παρουσίασαν λοιπόν μία μεγάλη ήττα της κυβέρνησης ως… επιτυχία!
Οι βουλευτές οι οποίοι περίμεναν κάποια εξέλιξη που να συνιστούσε ένα μικρό τουλάχιστον βήμα απεγκλωβισμού από το μνημόνιο προκειμένου να ψηφίσουν τον πρόεδρο, όχι μόνο δεν την είδαν, αλλά αντί αυτής είδαν το μνημόνιο να παρατείνεται. Άρα, ο πρωθυπουργός δεν μπορούσε να τους προσφέρει το άλλοθι που ζητούσαν ως προϋπόθεση.
Στην προσπάθειά του να βγει από το αδιέξοδο στο οποίο βρέθηκε ο Αντώνης Σαμαράς, καθώς μετά το φιάσκο το μόνο που είχε να περιμένει είναι να τον ρίξει ο Σύριζα , αποφάσισε να προβεί σε μία εντυπωσιακή κίνηση για να σηματοδοτήσει φυγή προς τα εμπρός. Αλλά και να εκβιάσει την ψήφο των βουλευτών που δεν κατάφερε να πείσει. Το μήνυμα περίπου ήταν: τελειώσαν τα ψέματα, αν θέλετε να κρατήσετε την έδρα σας, δεν έχετε άλλη επιλογή από το να με στηρίξετε, αλλιώς θα πέσετε κι εσείς μαζί μου.
Όλοι γνωρίζουν ότι αν γίνουν εκλογές, πολλοί βουλευτές θα χάσουν την έδρα τους, την οποία πιθανότατα δεν θα καταφέρουν να ξανακερδίσουν. Για αυτό όταν είδε ότι δεν του βγαίνει ο σχεδιασμός του, τους πέταξε τη μπάλα εκβιάζοντας τους αυτός τώρα με τις εκλογές.
Συνεργάτες του πρωθυπουργού πάντως, τις προηγούμενες μέρες δήλωναν αισιόδοξοι ότι παρά τα παζάρια και τις αντιστάσεις που προέβαλλαν πολλοί βουλευτές, στο τέλος θα έλεγαν το ναι γιατί θα κοίταγαν το συμφέρον τους. «Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να τους εξασφαλίσει όλους αυτούς, ούτε να τους πάρει στο κόμμα του, αφού υπάρχουν αντιδράσεις. Άρα δεν έχουν λόγο να πάνε εκεί γιατί θα τα χάσουν όλα».
Οι προϋποθέσεις που του έθεταν διάφοροι βουλευτές με τους οποίους συνομιλούσε, ήταν συχνά αλληλοσυγκρουόμενες. Άλλος για να ψηφίσει ζητούσε το τέλος του μνημονίου ως προϋπόθεση, άλλος έθετε όρο να είναι κεντροαριστερός ο υποψήφιος πρόεδρος , άλλος να είναι κεντροδεξιός, άλλος να είναι υπερκομματικός και άλλος ζητούσε … να προηγηθεί μια εθνική κρίση! Και φυσικά υπήρχαν και οι πιο προσωπικές συνεννοήσεις για κάποιους, αλλά αυτές ήταν μάλλον οι ευκολότερες. Στους πολιτικούς όρους υπήρχε το πρόβλημα.
Είναι χαρακτηριστικό το σχόλιο στελέχους του ΠΑΣΟΚ που είχε αναλάβει την προσέγγιση ανεξάρτητου βουλευτή: «Μας έβαλε δέκα πολιτικούς όρους για να ψηφίσει- από αυτούς που ήταν αδύνατο να ικανοποιηθούν. Στην πραγματικότητα ήταν σαν να μας έλεγε όχι εξαρχής» είπε.
Ο Βαγγέλης Βενιζέλος, λέγεται ότι ανησυχούσε για τη στάση των λεγόμενων παπανδρεικών βουλευτών, αλλά κυρίως ότι φοβήθηκε την ίδρυση κόμματος από τον Γιώργο Παπανδρέου, ειδικά όταν το περιβάλλον του διέρρευσε ότι είχε στα χέρια του δημοσκοπήσεις που του έδιναν 4% -4,5%. Την αγωνία του αυτή τη μοιράστηκε με τον Αντώνη Σαμαρά, λέγοντας του ότι έπρεπε να τον προλάβουν πριν τους κάνει ζημιά.
Κάπως έτσι, με όλα αυτά τα δεδομένα, ο Αντώνης Σαμαράς αποφάσισε να πάρει την απόφαση για επίσπευση της εκλογής προέδρου.
Από το ΠΑΣΟΚ διέρρευσαν αμέσως πληροφορίες που έλεγαν ότι η κίνηση αυτή ήταν πρόταση του Βαγγέλη Βενιζέλου. Κι εδώ όμως υπάρχει πλούσιο παρασκήνιο και πολλές φήμες.
Το βράδυ που ψηφίστηκε ο προϋπολογισμός στη Βουλή κάποιοι παρατηρούσαν ότι η συνήθης ένταση μεταξύ Βενιζέλου και Τσίπρα καθώς και οι συνήθως υψηλοί τόνοι είχαν υποχωρήσει.
Ορισμένοι δε, ανέτρεξαν και στη συνάντηση της 1ης Δεκεμβρίου μεταξύ των δύο ανδρών που κράτησε περισσότερο από μία ώρα και κανείς δεν έμαθε τι συζήτησαν. Αξιοπρόσεκτο ήταν ότι ζήτησαν να μην είναι κανένας από τους συνεργάτες τους μέσα.
Οι καχύποπτοι με τον Βαγγέλη Βενιζέλο ισχυρίζονται ότι επιχείρησε να δει αν υπάρχει περιθώριο συνεννόησης και όταν διαπίστωσε ότι υπάρχει, «πάτησε το κουμπί» πείθοντας τον Αντώνη Σαμαρά να προχωρήσει σε επίσπευση. Αυτά για την ώρα όμως, είναι εικασίες.
Εκείνο στο οποίο συμφωνούν όλοι είναι ότι ο Βαγγέλης Βενιζέλος θέλει να μείνει στην κυβέρνηση πάση θυσία. Ακόμα και με τον Σύριζα.
Του αρκεί ακόμα και ένα ποσοστό της τάξης του 3,5% . Αρκεί να είναι στη Βουλή και να τον χρειάζονται για τον σχηματισμό κυβέρνησης.
Αυτό που δεν είναι εικασία πάντως, αλλά γεγονός, είναι ότι το περασμένο Σάββατο στα ΝΕΑ υπήρξε ένα ολοσέλιδο δημοσίευμα που μιλούσε για μια «ωραία φιλία που αρχίζει» μεταξύ Βενιζέλου και Τσίπρα. Στη Ν.Δ το ερμήνευσαν ως προσπάθεια του Βαγγέλη Βενιζέλου να επιβιώσει, καθώς κινδυνεύει να συνθλιβεί στις μυλόπετρες της προεκλογικής δικομματικής πόλωσης που θα ενταθεί. Σε κάθε περίπτωση όμως, καταδεικνύει τη λυκοφιλία και τις εύθραυστες συμμαχίες και ισορροπίες που επικρατούν και στο κυβερνητικό στρατόπεδο.
Τα άλλα σενάρια
Το σύστημα διακυβέρνησης και οι επιχειρηματίες που κινούν τα νήματα είναι σε πανικό και έχουν αρχίσει να κυκλοφορούν ήδη τα επόμενα σενάρια, αν δεν καταφέρει ο Σταύρος Δήμας να ψηφιστεί από 180 βουλευτές.
Οι συνεργάτες του Σαμαρά δηλώνουν ότι εξακολουθούν να είναι αισιόδοξοι και να πιστεύουν ότι υπάρχουν ακόμα ελπίδες να βρεθούν οι 180, ειδικά αν μεταξύ των επόμενων ψηφοφοριών καταφέρει η κυβέρνηση να αποσπάσει, έστω τη δωδεκάτη ώρα, κάποια υπόσχεση από τους Ευρωπαίους για τη διευθέτηση του χρέους. Οι ελπίδες τώρα στρέφονται στη Σύνοδο Κορυφής της 18ης Δεκεμβρίου, παρότι ο χρόνος έχει δουλέψει εναντίον τους και μπορεί τελικά να είναι ήδη πολύ αργά.
Όταν κάποιος επισημαίνει σε συνεργάτες του πρωθυπουργού ότι ακόμα και βουλευτές που παλαιότερα έλεγαν ότι βλέπουν θετικά το ναι, είπαν όχι, απαντούν: Όταν ένας βουλευτής αλλάξει τη θέση του μια φορά, γιατί να μην την αλλάξει και άλλη μία; «Δεν έχει καμία σημασία τι δηλώνουν τώρα. Σημασία έχει τι θα πουν την ημέρα της κάλπης. Και θα υπάρχουν τρεις τέτοιες μέρες».
Υπάρχει και το σενάριο που λέει ότι αν δεν τα καταφέρει ο Σαμαράς να βρει τους 180 , τότε κάποιοι θα προτείνουν την αποχώρησή του, που υποτίθεται θα σηματοδοτεί και την αλλαγή πολιτικής, για να υπάρξει το άλλοθι που δεν βρέθηκε μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με αυτό το σχέδιο, θα προταθεί στη συνέχεια να υπάρξει συναίνεση στον πρόεδρο και να σχηματιστεί κυβέρνηση σωτηρίας. Το σενάριο αυτό ωστόσο, χρειάζεται και τη συναίνεση βουλευτών της Ν.Δ, κάτι που δεν θεωρείται εύκολο, αλλά ούτε και ο Σύριζα δηλώνει θετικός.
Αν τελικά η κυβέρνηση Σαμαρά πέσει μετά την αποτυχία εκλογής προέδρου, ο νυν πρωθυπουργός θα καταγράψει ρεκόρ, καθώς όχι μόνο η πτώση της κυβέρνησής του θα έχει προκληθεί από τον ίδιο, αλλά θα πρόκειται για την τρίτη κυβέρνηση που ρίχνει. Η πρώτη ήταν του Μητσοτάκη, η δεύτερη -ως συμμέτοχος έστω και όχι ως πρωταγωνιστής- του Γιώργου Παπανδρέου και τώρα η τρίτη, η δική του.