του Χριστόφορου Κάσδαγλη
Εδώ και πολύ καιρό, κάποιοι έχουν στήσει έναν ωρολογιακό μηχανισμό προγραμματισμένο να εκραγεί σύντομα. Ο μηχανισμός δεν είναι τοπικός. Αν ψάξεις προσεχτικά, θα δεις τα δίχτυα του να απλώνονται ως την Αθήνα. Η έρευνα θα αποδώσει υπόγειες διαδικασίες που εξυφαίνονται εδώ και μεγάλο χρονικό διάστημα. Κάποιοι, μακριά από την περιοχή, γνώριζαν πολύ καλά τι παιζόταν. Στο Ξυλόκαστρο, ωστόσο, δεν είχε γίνει γνωστό τίποτα – ή σχεδόν.
Η Πελοπόννησος, όπως και όλη η Ελλάδα, έχει σοβαρό θέμα με τα σκουπίδια. Κάθε λίγο και λιγάκι, μια φωτιά εκδηλώνεται στις υπερφορτωμένες χωματερές της – τις νόμιμες αλλά και τις παράνομες. Παρά τον τουριστικό και αγροτικό χαρακτήρα του τόπου τα σκουπίδια κάνουν παντού φανερή τη θλιβερή παρουσία τους, αλλά κανείς δεν φαίνεται να νοιάζεται. Τα πρόστιμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η άλλη απειλή, που φαίνεται να λαμβάνεται σοβαρότερα υπόψη από τις κατά τόπους δημοτικές αρχές. Κι αυτή καθυστερημένα, όμως.
Η ΕΕ έχει διαθέσει εδώ και πολλά χρόνια σημαντικά κονδύλια για την αντιμετώπιση του προβλήματος με υποδομές υψηλών προδιαγραφών, αλλά και με την απειλή αυστηρών προστίμων εφόσον δεν υπήρχε η ανάλογη συμμόρφωση. Όπως όμως αναφέρει προσφυώς τοπική ανακοίνωση στον Δήμο Ξυλοκάστρου, το μόνο που απασχολούσε όλο αυτό το διάστημα τους περισσότερους δημάρχους ήταν πώς να ξεφορτωθούν τα δικά τους σκουπίδια σε… άλλους δήμους.
Υπάρχουν πάντως και οι εξαιρέσεις. Από το 1999, ο Δήμος Ξυλοκάστρου προσπάθησε να κάνει μια σοβαρή προσπάθεια ώστε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα μακροπρόθεσμα. Απευθύνθηκε στους όμορους τότε Δήμους Ευρωστίνης και Φενεού, και κατέθεσαν από κοινού πρόταση για τη δημιουργία σύγχρονου ΧΥΤΑ (χώρος υγειονομικής ταφής απορριμμάτων) στην περιοχή του Ξυλοκάστρου. Η συνέχεια δεν ήταν βέβαια και τόσο αίσια. Το έργο ταλαιπωρήθηκε από σοβαρές αστοχίες του εργολάβου και από αδυναμία της περιφέρειας Πελοποννήσου να το ελέγξει. Ο Δήμος αρνήθηκε να το παραλάβει και ακολούθησε μια μεγάλη περιπέτεια επαναπροκήρυξής του, ώστε να γίνει δυνατό δεκαπέντε χρόνια αργότερα (κατά τη διάρκεια των οποίων ο Δήμος άλλαξε δυο φορές χέρια) να ολοκληρωθεί. Συνηθισμένα πράγματα θα πει κανείς, το μόνο ασυνήθιστο είναι ότι παρόλες αυτές τις στάνταρ δυσκολίες, έστω και μετά από μακρά καθυστέρηση και με αυξημένο κόστος, ο Δήμος αποκτά επιτέλους μια σημαντική υποδομή και μπορεί να σχεδιάσει από καλύτερες θέσεις τα επόμενα βήματά του.
Αλλά ενώ αναμένεται από μήνα σε μήνα η άδεια λειτουργίας του νέου ΧΥΤΑ (που, για να πούμε την αλήθεια, έχει αρχίσει ήδη να χρησιμοποιείται προς μεγάλη ανακούφιση όλης της περιοχής), οι δημότες του Δήμου, που στο μεταξύ -ελέω Καλλικράτη- έχει γίνει Δήμος Ξυλοκάστρου Ευρωστίνης, ξυπνούν ένα πρωί και μαθαίνουν ότι αυτή η διορατική κίνηση κινδυνεύει να μεταβληθεί σε μεγάλη κατάρα.
Αυτό φυσικά δεν έγινε από μόνο του. Όπως αποκαλύφθηκε σιγά σιγά, όταν οι άνθρωποι του Δήμου άρχισαν να ξετυλίγουν το κουβάρι της «συνωμοσίας», ένας ολόκληρος μηχανισμός είχε μπει μυστικά σε κίνηση από καιρό. Η αποκάλυψη έγινε σχεδόν συμπτωματικά, όταν δημοτικός σύμβουλος ανακάλυψε έκπληκτος στη Δι@υγεια ως τετελεσμένο γεγονός ότι στις 6 Αυγούστου είχε εγκριθεί υπέρ του Δήμου Ερμιονίδας κονδύλι ύψους 50.000 ευρώ(!!!) για τη μεταφορά των σκουπιδιών της περιοχής του στον νέο ΧΥΤΑ Ξυλοκάστρου. Στο Ξυλόκαστρο ουδείς είχε ενημερωθεί, ενώ στην Αργολίδα θεωρούσαν το θέμα ήδη λήξαν. Χωρίς να έχει γίνει καμία διαβούλευση ή συνεννόηση, χωρίς να έχει εξεταστεί ούτε η νομιμότητα μιας τέτοιας απόφασης ούτε βέβαια η αντοχή του ΧΥΤΑ Ξυλοκάστρου!
Φυσικά οι άνθρωποι του Δήμου Ερμιονίδας δεν είχαν κάνει λάθος, ούτε τρελάθηκαν ξαφνικά. Από την έρευνα αποκαλύφθηκε ολόκληρη μεθόδευση που είχε ξεκινήσει ήδη από το 2012 (!), με έκδοση νόμων και με άλλες ενέργειες που είχαν γίνει εν κρυπτώ. Εν κρυπτώ για τους παράγοντες του Δήμου Ξυλοκάστρου, όχι όμως και άλλων δήμων της Πελοποννήσου, στους οποίους είχαν προφανέστατα δοθεί υποσχέσεις ότι θα λυθεί το πρόβλημα των απορριμμάτων τους (για το οποίο δεν είχαν κάνει τίποτα), δια του… αραβώνος με τον νέο ΧΥΤΑ Ξυλοκάστρου.
Πιθανόν να μην είναι άσχετη με αυτή την εξέλιξη -και πάντως τη διευκολύνει σημαντικά- η επιλογή της κυβέρνησης να αφαιρέσει με τον νόμο 4071/2012 από τους δήμους την αρμοδιότητα της αποκομιδής σκουπιδιών και να τη μεταφέρει στις περιφέρειες. Στην προκειμένη περίπτωση, να πάρει από τον Δήμο Ξυλοκάστρου Ευρωστίνης την ιδιοκτησία του νέου ΧΥΤΑ και να την προσφέρει στην Περιφέρεια Πελοποννήσου.
Έπειτα από το αρχικό σοκ, οι τοπικοί παράγοντες του Ξυλοκάστρου ανασκουμπώθηκαν και άρχισαν να παίρνουν τα μέτρα τους, με αποτέλεσμα να επιτευχθεί πρωτοφανής συσπείρωση του συνόλου των δημοτικών κινήσεων. Στο κοινό ψήφισμά τους που εκδόθηκε από τον Δήμο, αναφέρεται: «Επιχειρούν να μετατρέψουν το τουριστικό Ξυλόκαστρο σε σκουπιδοχαβούζα της Πελοποννήσου. Βάζουν σε κίνδυνο την υγεία των παιδιών μας, τον υδροφόρο ορίζοντα της ευρύτερης περιοχής, την ποιότητα ζωής μας, τον βιολογικό καθαρισμό του Δήμου μας και θα επιβαρύνουν επικίνδυνα την καθαρότητα της θάλασσάς μας πλήττοντας θανάσιμα τον τουρισμό της περιοχής μας, επομένως και το κύριο εισόδημά μας».
Δεν υπάρχει καμία υπερβολή ή τοπικισμός σε όλ’ αυτά. Η ανακοίνωση και λίγα λέει. Το χειρότερο δε είναι πως φαίνεται σαν να τιμωρείται ο Δήμος Ξυλοκάστρου επειδή …δεν ολιγώρησε. Πράγματι, αν δεν είχαν προνοήσει να φτιάξουν τον ΧΥΤΑ, τώρα δεν θα αντιμετώπιζαν τον μείζονα κίνδυνο να γίνουν ο σκουπιδότοπος της Πελοποννήσου.
Η ειρωνεία είναι πως όταν το 1999 ο Δήμος Ξυλοκάστρου απευθύνθηκε στους γειτονικούς δήμους για να συνεργαστούν, οι άνθρωποί του δεν σκέφτηκαν τοπικιστικά και δεν διανοήθηκαν να προτείνουν στους τότε Δήμους Ευρωστίνης και Φενεού να φορτωθούν εκείνοι τα σκουπίδια της περιοχής, αλλά πρότειναν ως τόπο δημιουργίας του ΧΥΤΑ αυτόν που βρισκόταν στον δικό τους ζωτικό χώρο, επειδή από τη μελέτη κρίθηκε ως ο συμφερότερος. Το αστείο θα ολοκληρωθεί όταν θ’ αρχίσουν να τους κατηγορούν, βάσει της γνωστής συνταγής, ότι σκέφτονται… τοπικιστικά.
Τα πράγματα πάντως είναι απλά: ο ΧΥΤΑ Ξυλοκάστρου έχει σχεδιαστεί ώστε να υποδέχεται 12.500 τόνους οικιακών τοπικών απορριμμάτων το χρόνο. Αν γίνει ανεκτή η μεθοδευόμενη λύση, θα πρέπει να αντέχει ετησίως 150.000-200.000 τόνους οικιακών, βιοτεχνικών, βιομηχανικών -ενδεχομένως και νοσοκομειακών- απορριμμάτων ολόκληρης της Πελοποννήσου. Επιπροσθέτως, υπάρχει σοβαρό πρόβλημα με τα υγρά απόβλητα που απομένουν μετά την επεξεργασία των απορριμμάτων, τα οποία δεν είναι δυνατόν να απορροφήσει σ’ αυτή την κλίμακα ο παρακείμενος βιολογικός καθαρισμός του Δήμου – λύση ούτως ή άλλως προσωρινή. Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες, είναι πρακτικά αδύνατον να δοθεί νόμιμη άδεια για τη σχεδιαζόμενη χρήση του ΧΥΤΑ σε ευρύτερη κλίμακα.
Αναζητώντας την άκρη σχετικά με όλη αυτή την ύπουλη ιστορία, οι Ξυλοκαστρίτες δεν ήταν δυνατόν να μην εντοπίσουν τον βασικό μοχλό υλοποίησης του σχεδίου. Όλες οι ενδείξεις στρέφονται εναντίον του υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Γιάννη Μανιάτη, ο οποίος και λόγω της ψευδεπίγραφης αρμοδιότητας του υπουργείου του (υπουργείο Περιβάλλοντος, χα, χα, χα), αλλά κυρίως λόγω της εντοπιότητάς του από την Αργολίδα, της οποίας τυγχάνει βουλευτής, είχε και το κίνητρο και τα μέσα να συντονίσει την όλη μεθόδευση. Και η απόδειξη δεν άργησε να έρθει: Οι Ξυλοκαστρίτες εντόπισαν βίντεο με δηλώσεις του σε τοπικό κανάλι της Αργολίδας, όπου επαίρεται ότι το μόνο που απομένει προκειμένου να λυθεί το πρόβλημα των σκουπιδιών της περιοχής (ΤΟΥ) είναι να δοθεί άμεσα από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Περιφέρειας Πελοποννήσου η άδεια λειτουργίας του ΧΥΤΑ Ξυλοκάστρου, ώστε να μπορέσει εκείνος να υπογράψει αμέσως τη μεταφορά των σκουπιδιών της Ερμιονίδας και της Τρίπολης (που ενδεχομένως εδώ εμπλέκεται στην ιστορία για το ξεκάρφωμα) στο Ξυλόκαστρο.
Να, λοιπόν, πώς κατασκευάζεται μια Κερατέα.
Το κερασάκι στην τούρτα είναι ότι επειδή κι αυτή ακόμα η μεθόδευση -παρά τον μακροχρόνιο σχεδιασμό- είναι έωλη και παράνομη, ο κ. υπουργός επικαλείται για μία ακόμη φορά, όπως το ’χουμε δει να γίνεται εκ συστήματος καθ’ όλη τη μνημονιακή περίοδο, ΕΚΤΑΚΤΗ ΑΝΑΓΚΗ, λες και το πρόβλημα των σκουπιδιών προέκυψε αιφνιδιαστικά χθες.
Πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι το κόλπο τελικά δεν θα περάσει, όχι όμως και ότι αυτό θα επιτευχθεί με τρόπο αναίμακτο. Οι Ξυλοκαστρίτες έχουν κατανοήσει πολύ καλά περί τίνος πρόκειται, και σύντομα περιμένετε -αν χρειαστεί- ν’ ακούσετε νέα τους…
Το πιο τραγικό σ’ αυτή τη διδακτική ιστορία δεν είναι όλη αυτή η φτηνή μεθόδευση. Δεν είναι καν η πιθανότητα να δούμε την περιοχή να γίνεται θέατρο συγκρούσεων, όπως στην Κερατέα. Το χειρότερο απ’ όλα είναι πως όλες οι συζητούμενες λύσεις απέχουν ακόμα έτη φωτός από το ζητούμενο, που είναι ένα αποκεντρωμένο σύστημα ολοκληρωμένης διαχείρισης των απορριμμάτων βασισμένο στην ιδέα της ανακύκλωσης, στη διαλογή στην πηγή, και πάνω απ’ όλα στην εφαρμογή πολιτικών μείωσης της παραγωγής σκουπιδιών.
Εδώ που τα λέμε, πέρα από τα εκάστοτε μικροπολιτικά παιχνίδια, αυτή είναι η βαθύτερη αιτία που κατασκευάζονται οι Κερατέες.